Opakowania z metalu: ewolucja bez końca

13 Jul 2017 09:18

Stal jako materiał opakowaniowy została wykorzystana po raz pierwszy ponad 200 lat temu. Stare obrazki zdradzają, że pierwsi projektanci opakowań z metalu stawiali na funkcjonalność. Puszki zamykano przypominającym kopułę wierzchem z przymocowanym pierścieniem służącym do ich noszenia. Dodatkowo wyposażano je w etykiety zapisane ręcznym pismem, które identyfikowały zawartość i miejsce pochodzenia produktu. 

Może i była to prymitywna konstrukcja, jednak posiadała niemal wszystko, co oferuje współczesne opakowanie: zabezpieczała, identyfikowała produkt, była wygodna i poręczna. Stalowa puszka okazała się rewolucją w świecie opakowań spożywczych, stanowiąc pierwszy udany przykład masowego zabezpieczania i pakowania produktu.

W miarę wzrostu prosperity w drugiej połowie XIX w. stal stała się materiałem opakowaniowym stosowanym do wielu produktów, zarówno codziennego użytku, jak i luksusowych. Zdolność tego typu opakowań do utrzymywania świeżości produktu praktycznie bezterminowo, połączona z jej wytrzymałością i własnościami ochronnymi oznaczała, że zapuszkowane produkty można było bezpiecznie transportować na długich dystansach. W efekcie największe zapotrzebowanie napływało od wojska oraz marynarki, które potrzebowały niezawodnego zaopatrzenia w pożywienie bogate w składniki odżywcze, oraz od osadników w zamorskich koloniach europejskich potęg, którzy nie chcieli rezygnować z dostępu do produktów znanych z rodzinnych stron.

Doskonałe własności stalowej puszki zostały szybko docenione przez przemysł. Amerykanin Sherwin Williams z powodzeniem produkował „gotową do użytku farbę” pakowaną w puszki nadające się do wielokrotnego otwierania i opatentował swój wynalazek w 1877 r. Była to zupełnie nowa koncepcja; wcześniej produkowano farby, mieszając na poczekaniu chemikalia i pigmenty, i nie nadawały się one do przechowywania. Dodatkowo puszkę Williamsa można było wielokrotnie zamykać i otwierać, co pozwalało na wielokrotne użycie farb. 

Ta oczywista z dzisiejszego punktu widzenia własność udowodniła, że opakowania mogą aktywnie wpływać na innowacyjność i rozwój produktów, a także zabezpieczać je przed psuciem. O ile zdolność opakowań stalowych do ochrony zawartości, ograniczania strat materiałowych i wydłużania czasu przydatności do spożycia była kluczem do ich początkowego sukcesu, rozwój współczesnej infrastruktury transportowej tylko wzmocnił ich znaczenie. Zastąpienie kopuły znanym nam płaskim wierzchem umożliwiło ustawianie puszek w stosy, znacząco zwiększając wygodę ich przewozu w łańcuchu dystrybucji. 

Potem przyszły kolejne usprawnienia. W 1935 r. wynaleziono pierwszą puszkę na napoje. Jej twórców zainspirowała butelka zamykana kapslem, jednak było to początek kolejnej rewolucji w wykorzystaniu opakowań z żelaza: zmniejszenia grubości ścianek oraz pomysłu picia bezpośrednio z puszki.

Bezkonkurencyjny materiał opakowaniowy 

Cechy stali jako materiału opakowaniowego są takie, że nawet dzisiaj nie mogą z nią konkurować inne materiały.

Opakowania stalowe zapewniają doskonałą barierę dla gazów, wilgoci oraz światła UV w połączeniu z dużą trwałością oraz odpornością na wysokie temperatury, co zapewnia lepszą ochronę od innych materiałów stosowanych do produkcji opakowań. Te cechy doprowadziły do pojawienia się nowych konstrukcji, takich jak ciśnieniowe pojemniki na aerozole na rozmaite produkty do użytku domowego i produkty higieny osobistej, jak również znalezienia nowych zastosowań dla opakowań z metalu, np. przechowywania produktów chemicznych i przemysłowych. 

Usprawnienia procesów we współczesnym przemyśle spożywczym sprawiają, że puszki stalowe stały się synonimem wysokiej jakości jako pojemniki zachowujące bogactwo substancji odżywczych w pakowanej żywności; owoce i warzywa z puszek są stosowane przez wielu sportowców jako dodatek do posiłków przed zawodami, a ryby z puszki są serwowane w najekskluzywniejszych restauracjach na całym świecie. 

Oczekiwania względem opakowań z metalu rosły, na co ich producenci reagowali opracowując procesy w rodzaju zmniejszania masy, które osiągnięto w drodze nieustannego ograniczania grubości blachy ocynowanej wykorzystywanej do produkcji puszek, nie tracąc przy okazji nic z własności ochronnych lub wytrzymałości pojemników. 

W ostatnich 20 latach ciężar puszki stalowej został zmniejszony średnio o 33%, zaś standardowa grubość trzyczęściowej puszki na żywność spadła z 0,20 mm w 1986 r. do 0,13 mm obecnie. W tym samym czasie opracowano wiele nowych kształtów, wielkości oraz mechanizmów otwarcia, dzięki czemu współcześni konsumenci z ograniczoną sprawnością ruchową mogą otworzyć opakowanie z żywnością bez korzystania z otwieraczy do puszek lub innych narzędzi. 

Potencjał dekoracyjny nie mniej ważny

Dostarczanie informacji nt. zawartości puszek oraz ich pochodzenia stanowi ważną funkcję opakowania. Zapoczątkowały ją papierowe etykiety, jednak obecnie istnieje możliwość bezpośredniego zadrukowywania puszek. To zaś zapewnia możliwość wykorzystania kolejnej cechy stali: jej połysku. Wiele materiałów opakowaniowych odbija światło; chociaż poziom połysku można dopasować do oczekiwań stosując różne metody obróbki powierzchni, charakterystyczne lśnienie puszki stalowej pozostaje niezrównane. Stal mniej rozprasza światło i zapewnia wyjątkowo efektowną prezencję wykonanego z niej pojemnika. Poprzez zadruk, tłoczenie lub polerowanie można uzyskać innowacyjne oraz zaawansowane wzornictwo; ono zaś umożliwia właścicielom marek wyróżnienie produktu na półce, niezwykle ważne w sprzedaży produktów z sektora FMCG. W sytuacji, gdy coraz więcej konsumentów zmaga się z brakiem czasu, a ich lojalność względem marki spada, zdolność do przyciągnięcia ich wzroku w sklepie stanowi kluczową wartość dodaną opakowania. Wykorzystanie połysku jest szczególnie efektywne w przyciąganiu tej uwagi. 

Marki coraz chętniej wykorzystują techniki w rodzaju wytłaczania wklęsłego lub wypukłego, często łącząc je z lakierami matowymi nakładanymi na błyszczące puszki i tworząc opakowania, które skłaniają ludzi do zakupów i mają zdolność zatrzymania ich wzroku. Opakowania stalowe posiadają dużą powierzchnię, którą można ozdobić, dlatego świetnie nadają się do znakowania marką i dekorowania, zwłaszcza zdjęciami komunikującymi emocje w połączeniu z marketingowymi sloganami w typie „nowy smak”, „10% za darmo” itd. Połączenie tych elementów tworzy całkowity wizerunek pojemnika, który może być bardzo skuteczny w przekonywaniu konsumentów do kupna.

Przyszłość opakowań metalowych

Perspektywy na przyszłość opakowań z metalu są korzystne, choć istnieje wiele czynników, które będą oddziaływać na ich dalszy rozwój.

Wzornictwo opakowań rozwija się w zgodzie z jednym z dwóch głównych nurtów, które można podsumować jako luksus lub autentyczność. Stal odnajduje się w obu. Matowy wygląd lub wykorzystanie połysku, podobnie jak druk bezpośrednio na puszce albo wykorzystanie zadrukowanych etykiet papierowych, wszystkie one wpływają na ostateczny wygląd i „czucie” produktu. W rezultacie prac nad ograniczeniem grubości puszki istnieje wiele możliwości zastosowania metalu do pakowania świeżych produktów. Do tego konieczne będą dalsze innowacje w zakresie wygody otwarcia, z którą niekoniecznie kojarzą się stalowe puszki, ale te z pewnością zostaną opracowane. 

Projektanci wykorzystują metal jako materiał do tworzenia luksusowych opakowań wyposażonych w elementy aktywne, takie jak wskaźniki temperatury oraz farby wrażliwe na światło UV i temperaturę, wykorzystywane do osiągania specjalnych efektów wizualnych. 

Jednak rynek opakowaniowy jest płynny, a wybór typów opakowań nie zawsze opiera się wyłącznie na racjonalności. Ciągle pokutuje błędne mniemanie na temat opakowań z metalu, zwłaszcza dotyczące ich miejsca w świecie zrównoważonego rozwoju. 

W ostatnich 10 latach metal był najczęściej poddawanym recyklingowi materiałem opakowaniowym w Europie. Wielu konsumentów nie zdaje sobie jednak sprawy z jego wysokiego stopnia odzysku. W praktyce nie wszyscy rozumieją różnice między poziomami recyklingu i nawet ci, którzy mają o tym pojęcie, mają niewiele szans na wybór produktu w oparciu o format jego opakowania. Jednak rosnące obawy konsumentów o stan środowiska naturalnego odciskają coraz większe piętno na ich opiniach i zachowaniach. Zważywszy, że opakowania z metalu przyczyniają się do osiągnięcia celu określonego w Europejskim Pakiecie Gospodarki Obiegowej (European Circular Economy Package), zapewniają przemysłowi idealną okazję, by zrealizował swe zobowiązania w sposób angażujący klientów.

Stal pozostaje niezrównanym materiałem na opakowania zarówno na półce w sklepie, jak i w czasie transportu, przechowywania, użycia oraz recyklingu. Mimo to konieczne jest nieustanne promowanie cech konstrukcyjnych i zalet opakowań metalowych wśród właścicieli marek i konsumentów, by uświadomić im, jak wielki postęp dokonuje się w tej branży. Jest bardzo prawdopodobne, że stalowa puszka, która po raz pierwszy pojawiła się ponad 200 lat temu, będzie nadal ochraniać i zabezpieczać nasze produkty przez co najmniej tyle samo czasu.

Roland ten Klooster, Professor Packaging Design and Management, University of Twente

Tłumaczenie: TK