STRESZCZENIE: Obowiązujący w Polsce system prawny wynikający z Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi obliguje przedsiębiorców wprowadzających na rynek wyroby w opakowaniach wielomateriałowych do realizacji obowiązku odzysku i recyklingu poprzez współpracę z organizacją samorządu gospodarczego. Poziomy odzysku i recyklingu zostały już ustalone do roku 2030. W niektórych przypadkach ustalenie opakowań wielomateriałowych może sprawiać problemy.
ABSTRACT: Current legal system in Poland ensuing from the act on the management of packaging and packaging waste obliges producers introducing to the market products in composites packaging to realization the mandatory obligation recovery and recycling by organizations economic self-government. The recovery and recycling levels have been established to year 2030. In some cases establishing composite packaging can cause problems.
Wstęp
Od stycznia 2014 roku wprowadzone zostały zmiany w obowiązującym systemie organizacyjno-prawnym w zakresie odpowiedzialności przedsiębiorców za odpady opakowaniowe powstałe po wprowadzonych na rynek towarach [1]. Zmiany dotyczyły między innymi opakowań wielomateriałowych, odrębnie zdefiniowanych w ustawie. Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek krajowy towary w takich opakowaniach zostali zobligowani do realizacji obowiązków związanych z odzyskiem i recyklingiem w inny sposób niż współpraca z organizacją odzysku. Obecnie obowiązek można wypełnić, współpracując z organizacją samorządu gospodarczego reprezentującą grupę przedsiębiorców wprowadzających towary w opakowaniach wielomateriałowych, która zawarła porozumienie z Marszałkiem Województwa w zakresie utworzenia i utrzymania systemu zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań wielomateriałowych. W porozumieniu określone zostały cele i terminy realizacji porozumienia, sposób finansowania, podmioty uprawnione do kontroli realizacji porozumienia itp.
Podstawowe definicje
Zgodnie z terminologią zawartą w aktach prawnych [2,3] podstawowe materiały opakowaniowe to:
– tworzywa polimerowe (tzw. sztuczne) z podziałem na poszczególne polimery;
– papier i tektura;
– szkło;
– metal z podziałem na stal i aluminium;
– drewno i materiały drewnopochodne;
– materiały tekstylne pochodzenia naturalnego (bawełna, juta).
Jeśli opakowanie wykonane jest z udziałem wymienionych materiałów, to staje się układem wielomateriałowym. Przez opakowanie wielomateriałowe rozumie się opakowanie wykonane co najmniej z dwóch różnych materiałów, których nie można rozdzielić ręcznie lub za pomocą prostych metod mechanicznych;
Opakowania wielomateriałowe – przykłady
Z uwagi na szeroką gamę materiałów wykorzystywanych do wytwarzania opakowań oraz różnorodne ich formy i połączenia niekiedy mogą powstać wątpliwości dotyczące ustalenia opakowań wielomateriałowych [5]. Do tej grupy należy zaliczyć papiery łączone z foliami z tworzyw sztucznych lub powlekane tworzywami (w odróżnieniu od papierów woskowanych, które zalicza się do papieru), a także opakowania wykonane z laminatów zawierających warstwę składową w postaci cienkiej folii aluminiowej lub w postaci metalizowanej folii z tworzywa sztucznego. Dla przykładu są to:
– owinięcia i torebki z takich materiałów jak Al/papier oraz PE-LD/papier;
– torebki do chipsów i innych przekąsek OPPmet/OPP;
– pudełka do płynnych produktów spożywczych (PE-LD/tektura/Al/PE-LD, PE-LD/tektura/PE-LD);
– tuby laminatowe (PE/Al/PE);
– torebki z laminatów (np. PET/Al/PE-LD, PET/papier/Al/PE-LD, PETmet/PE-LD, OPPmet/PE-LD itd.).
Do opakowań wielomateriałowych należy zaliczyć również większość opakowań typu blister składających się z kształtek uzyskanych przez termoformowanie sztywnych folii z tworzywa sztucznego oraz zadrukowanych podkładek tekturowych połączonych ze sobą poprzez zgrzewanie, w których włókna celulozowe zostały na trwale wgrzane w tworzywo. Przykłady takich opakowań po próbie rozdzielnia materiałów składowych zestawiono na rys. 1. i 2.
Na rys. 3. przedstawiono opakowanie wielomateriałowe typu blister, które składa się z przezroczystej kształtki z folii PVC oraz folii aluminiowej.
Duża grupa opakowań jednostkowych, dla przykładu do kosmetyków, składa się z kilku elementów, przy czym niektóre z tych elementów są wielomateriałowe. Na rys. 4. i 5. zaprezentowano przykłady opakowań kremów kosmetycznych, w przypadku których część elementów jest wielomateriałowa.
Na rys. 6. przedstawione zostało opakowanie kremu składające się następujących elementów: pudełko z tworzywa sztucznego, zamkniecie z tworzywa sztucznego etykieta papierowa samoprzylepna oraz platynka z folii aluminiowej. Wszystkie te elementy można od siebie oddzielić, dlatego opakowanie nie jest wielomateriałowe.
Rys. 7. przedstawia opakowanie typu blister składające się z metalizowanej tekturki oraz kształtki z tworzywa sztucznego. W tym przypadku element opakowania – tekturka z warstwą folii aluminiowej jest elementem wielomateriałowym.
Opakowanie transportowe (paletopojemnik) składające się z następujących elementów: zbiornik (wkład) z polietylenu wysokiej gęstości, metalowa klatka ochronna oraz paleta wykonana z drewna zostało pokazane na rys. 8. Nie jest to opakowanie wielomateriałowe.
Rys. 9. przedstawia zamkniecie koronowe wykonane z blachy stalowej ocynowanej z uszczelnieniem. Tego elementu opakowania nie należy zaliczać do grupy opakowań wielomateriałowych, gdyż masy uszczelniającej, lakieru oraz cyny nie traktuje się jako materiału opakowaniowego.
Podobna zasada dotyczy zakrętki do słoików szklanych, która jest wykonana z lakierowanej ocynowanej blachy stalowej pokrytej masą uszczelniającą (rys. 10.). Zakrętki tego typu należy zliczyć do grupy opakowań z blachy stalowej (masy uszczelniającej, lakieru oraz cyny nie traktuje się jako materiału opakowaniowego).
Poziomy odzysku i recyklingu oraz oznakowanie opakowań wielomateriałowych
Roczne poziomy odzysku i recyklingu dla opakowań wielomateriałowych w perspektywie roku 2030 zostały zestawione w tab. 1.
Dobrowolny system identyfikacyjny dla opakowań wielomateriałowych został zamieszczony w tab. 2. (do wyboru, jeden z przedstawionych trzech znaków). Dla różnych układów materiałowych
system ten obejmuje określony kod numeryczny lub/i literę C (ang. composite) łamaną przez symbol materiału dominującego w opakowaniu (x).
Dokumenty źródłowe
1. Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t. j. Dz. U. z 2019 r. poz. 542 ze zm).
2. Decyzja Komisji 97/129/WE z dnia 28 stycznia 1997 r. ustanawiająca system identyfikacji materiałów opakowaniowych zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (O. J. L 50,
20.02.1997).
3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 września 2014 r. w sprawie wzorów oznakowania opakowań (Dz. U. 2014, poz. 1298).
4. Żakowska H.: Opakowania. Aspekty terminologiczne, COBRO, Warszawa, 2019.
5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 grudnia 2018 r. w sprawie minimalnych rocznych poziomów odzysku i recyklingu dla opakowań wielomateriałowych oraz dla opakowań po środkach niebezpiecznych, poniżej których nie mogą zostać określone poziomy w porozumieniu zawieranym z marszałkiem województwa (Dz. U. 2018 poz. 2310).
Hanna Żakowska, Sieć Badawcza Łukasiewicz – COBRO – Instytut Badawczy Opakowań
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
