Ekologia w szwedzkim wykonaniu mgr inż. Marian Feldman
5 Jul 2011 13:41

Grupa 18 dziennikarzy z 11 krajów: Finlandii, Francji, Holandii, Niemiec, Norwegii, Polski, Portugalii, Singapuru, Stanów Zjednoczonych A. P., Szwajcarii i Włoch została zaproszona do siedziby firmy Iggesund, około 300 km na północ od Sztokholmu w Szwecji dla zapoznania się z tym, co oznacza termin „sustainablility” w praktyce w firmie Iggesund i Grupie Holmen, do której ta firma należy. Pierwsze znaczenie tego terminu to „zrównoważona, trwała „albo” zdolna do przetrwania” czyli inaczej mówiąc „prawidłowa gospodarka leśna”. W firmie Iggesund, która istnieje od ponad 300 lat (powstała w roku 1685, a więc w 2 lata później jak polski król Jan III Sobieski rozgromił Turków pod Wiedniem) i w Grupie Holmen, do której należy 1 300 000 hektarów lasów w Szwecji, z czego na około 1 milionie hektarów jest prowadzona gospodarka leśna. Jest to może prostsze i łatwiejsze niż gdziekolwiek indziej, ale faktem jest, że gospodarka ta jest prowadzona bardzo racjonalnie. Jak wynika z powyższych liczb, około 20% posiadanej powierzchni stanowi tzw. nieproduktywny obszar (unproductive land): moczary, bagna, nagromadzenia skał i kamieni itp., który pozostaje w stanie pierwotnym, ale jest on bardzo istotny dla bytowania i rozwoju rozmaitych roślin i zwierząt. Dla tego samego celu ochronie podlega około 50 000 hektarów lasów produktywnych. Gospodarka leśna Grupy Holmen jest certyfikowana zgodnie z programem certyfikacji przez FSC Forest Stewardship Council i PEFC Programme for the Endorsement of Forest Certification. Firma ma własną szkółkę leśną (ang. nursery), gdzie z nasion wydobytych z szyszek hodowane są sadzonki, przede wszystkim sosny i świerki w liczbie około 35 milionów/rok. Roczna sadzonka ma jedną boczną gałązkę, po 5 latach malutkie drzewka są przesadzane do gruntu, przy czym zwykle maleńkie drzewka iglaste otaczane są dającymi im ochronę równie małymi, ale szybciej rosnącymi drzewkami liściastymi – brzozą lub topolą (osiką), które są wcześniej ścinane. Po 12-15 latach następuje pierwsze „czyszczenie”, po 30 latach pierwsza przecinka (thinning) gęsto rosnących drzew, druga przecinka po 60 latach, natomiast drzewa są ścinane w wieku 80 do 110 lat. Na zrębie pozostawia się pniaki o wysokości około metra (mniej więcej 3 wysokie pniaki na hektar lasu), zarówno za względu na wysoki śnieg i trudności ze ścinką w zimie, jak i z uwagi na korzyści dla lasu. Pozostawia się także wiatrołomy i martwe drzewa oraz co najmniej 10 grubych, starych drzew na hektar lasu ze względu na ich wartość dla konserwacji natury. Po ścince pozostawia się teren pokryty gałęziami z igliwiem na okres 3 do 5 lat, po czym następuje kultywacja i sadzenie nowego lasu. Corocznie z lasów Grupy Holmen pozyskuje się, zgodnie z planem zatwierdzanym przez Swedish Board of Forestry, około 2,5 miliona m3 drewna, co stanowi 80-85% rocznego przyrostu wynoszącego około 3 miliony m3. Fabryki Grupy Holmen w Szwecji w roku 2010 zużyły 4,4 miliona m3 drewna, czyli dostawy z własnych lasów stanowiły około 60% rocznego zapotrzebowania. Reszta jest kupowana głównie od prywatnych właścicieli lasów. Grupa importuje także niewielkie ilości drewna, około 150 000 m3 drewna z Estonii, czym zajmuje się jej estońska filia Holmen Mets. Całe kupowane drewno musi być certyfikowane tak, aby można było zawsze prześledzić jego drogę i pochodzenie. Pozyskane drewno okrągłe jest przerabiane na tarcicę w dwu tartakach Grupy Holmen: w tartaku w Iggesund przetwarza się drewno sosnowe, głównie na materiały do wyposażenia wnętrz domów, jak podłogówkę, płyty i meble. W nowym tartaku w Norrköping produkowane są materiały konstrukcyjne z drewna świerkowego. Z drewna okrągłego – papierówki z własnych lasów, zrzynów tartacznych z własnego tartaku i dokupywanego drewna z certyfikowanych lasów obcych produkowany jest w fabryce w Iggesund, składającej się z celulozowni i papierni (dzięki czemu masa celulozowa jest pompowana bezpośrednio z celulozowni do papierni, bez potrzeby jej suszenia i ponownego roztwarzania, co przyczynia się też do zachowania dobrej jakości, bowiem suszenie ma negatywny na nią wpływ), jej podstawowy wyrób – trzywarstwowy karton typu SBB (Solid Bleached Board = tektura lita biała) marki Invercote, w którym dwie warstwy wierzchnie są z masy celulozowej z drzew liściastych – brzozy, topoli, osiki, dającej gładką powierzchnię o doskonałej drukowności, a warstwa środkowa – z masy celulozowej z drzew iglastych – sosny i świerku, zapewniającej wysoką wytrzymałość mechaniczną, sztywność, elastyczność i dobrą podatność do przetwórstwa na maszynach. Wysoka jakość kartonu Invercote to nie tylko połączenie własności tych trzech warstw, ale także wynik zrównoważonej, ciągłej od nasienia do dojrzałego ścinanego drzewa gospodarki leśnej. Karton jest powlekany drobnoziarnistą masą mineralną dla zapełnienia mikroskopijnych porów pomiędzy włóknami. Dwa gatunki kartonu Invercote, a mianowicie Invercote G o gramaturze 260-380 g/m2 oraz Invercup, specjalny rodzaj kartonu do produkcji kubków o gramaturze 210-266 g/m2 mają certyfikat przydatności wykonanych z nich opakowań do kompostowania zarówno w warunkach przemysłowych, jak i przydomowych. Ostatnio produkowany jest karton typu Invercote Bio, z powłoką Mater-Bi, zawierającą poliester z oleju roślinnego, dostarczaną przez włoską firmę Novamont, który także uzyskał certyfikat przydatności do kompostowania przemysłowego. Powłoka polepsza drukowność dostosowując karton do wysokojakościowego zadruku oraz polepsza własności optyczne kartonu. Karton Invercote jest używany do wyrobu opakowań wysokojakościowych artykułów spożywczych, zapewniając wysoki poziom higieny oraz do opakowań luksusowych wyrobów perfumeryjnych, czekolady, papierosów, leków, okładek do płyt kompaktowych CD i innych, a także do celów graficznych, na przykład do widokówek, okładek do broszur i książek, ze względu na doskonałą drukowność i podatność do przetwórstwa. Fabryka w Iggesund zatrudnia około 900 pracowników i produkuje na dwu maszynach papierniczych 330 000 ton kartonu/rok, z czego na maszynie KM1 – 145 000 t i na maszynie KM2 – 185 000 t. Można tu wspomnieć także, że do grupy Holmen należy również fabryka kartonu z bielonego ścieru drzewnego i FBB (Folding Box Board = tektury jednostronnie powlekanej na pudełka skła-dane, czyli kartonu pudełkowego) marki Incada, znajdująca się w Workington w hrabstwie Cumbria w W. Brytanii. Karton marki Incada jest stosowany do wyrobu opakowań do produktów spożywczych suchych i mrożonych, słodyczy, kosmetyków, wyrobów tytoniowych, kart okolicznościowych, widokówek i okładek do książek. Fabryka zatrudnia prawie 500 pracowników i jej 2 maszyny papiernicze mają wydajność 260 000 ton/rok. W Ströms- bruk w Szwecji znajduje się, należący do Grupy Holmen zakład, w którym karton z Iggesund i Workington jest powlekany metodą wytłaczania szczelinowego (ekstruzyjną) rozmaitymi typami tworzyw sztucznych i laminowany z folią aluminiową dla otrzymania efektów graficznych i uzyskania własności barierowych lub odporności termicznej. Wydajność ego zakładu wynosi 45 000 ton kartonu/rok. Możliwości zagospodarowania innych składników drzew studiowane są i opracowywane w ośrodku badawczo-rozwojowym Holmen Biorefinery Development Centre. Drugi, oprócz celulozy, podstawowy składnik drzewa, stanowiący około 45% jego masy – lignina służy do wyrobu wielu chemikaliów. Woda poprodukcyjna – odpadowa (wastewater) jest oczyszczana mechanicznie i biologicznie w dużych zbiornikach na wolnym powietrzu, tak, że otrzymuje się lekko brunatną wodę, która jest poddawana strącaniu chemicznemu, w wyniku czego uzyskiwana jest prawie czysta, przezroczysta woda zawracana do obiegu, a pozostający po tym procesie szlam w ilości około 20 000 t/rok na razie jest składowany w hałdzie za budynkiem ocz yszczalni, ale poszukiwane są dla niego zastosowania. Ostatnio Holmen Biorefinery Development Centre we współpracy ze Szwedzkim Uniwersytetem Nauk Rolniczych w Uppsali i Fabryką w Igggesund założyły doświadczalną plantację z użyciem około 1500 ton szlamu i okazało się, że dobrze rośnie na nim wierzba-wiklina, która bardzo jest skuteczna w odwadnianiu tego szlamu i może także pochłaniać metale ciężkie w nim zawarte. Być może będzie to przyszłość dla niego, bo w wyniku uzyskano glebę próchniczą, która może być użyta do otrzymania produkcyjnej powierzchni leśnej. Może więc będzie można zasadzić las na tym terenie po ścięciu wierzby. Ten wynik pokazał, że nie trzeba będzie szlamu wysyłać na składowisko, co spowoduje, że Iggesund Mill będzie jedną z nielicznych fabryk papierniczych, które nie przekazują żadnych odpadów poprodukcyjnych na składowiska. Część czarnego ługu jest spalana pod kotłami, podobnie do celów opałowych stosowane jest biopaliwo, otrzymywane z ligniny, ale także wykorzystywana jest kora, korony drzew iglastych, gałęzie i odpady drzewne. Biopaliwo zapewnia obecnie około 70% energii cieplnej potrzebnej do produkcji w Grupie Holmen. Fabryka w Iggesund jest praktycznie już obecnie samowystarczalna, jeśli chodzi o dostawę energii cieplnej. Energia otrzymywana przy produkcji masy celulozowej jest wykorzystywana do napędu maszyny papierniczej i do suszenia drewna w tartaku. Mało tego, bo posiadana nadwyżka tej energii pozwala na ogrzewanie około 1000 gospodarstw domowych w okolicy fabryki. Kilka miesięcy temu rozpoczęto też nową inwestycję – budowę nowego kotła regeneracyjnego za około 238 milionów euro wraz z nową turbiną i urządzeniami do wychwytywania i spalania gazów zawierających siarkę. Budowa ma trwać 2 lata i ma przy niej być zatrudnionych od 700 do 1000 robotników budowlanych i specjalistów. Kocioł regeneracyjny zapewni fabryce pełną samowystarczalność, jeśli chodzi o energię elektryczną i stopniową kompletną eliminację zużycia paliw kopalnych i emisji CO2 z ich spalania. Wprawdzie inwestycja ta nie wpłynie bezpośrednio na wzrost produkcji kartonu, ale zdolność produkcyjna masy celulozowej w fabryce stopniowo będzie wzrastać z obecnych 355 000 ton (z czego z drewna iglastego 190 000 ton i z drewna liściastego 165 000 ton) do 420 000 t/rok. Dalsze zmniejszenie emisji CO2 fabryka chce osiągnąć przez przestawienie się w połowie roku 2011 z przewozów około 100 000 t kartonu/rok drogą morską na transport kolejowy.