W zakresie drukowania opakowań i etykiet obserwuje się ciągły wzrost wymagań co do jakości produktów poligraficznych. Jest to bardzo ważne, gdyż rola opakowania obecnie nie sprowadza się wyłącznie do funkcji ochronnej czy transportowej, a towar zapakowany w dużej mierze sprzedaje się poprzez opakowanie. Jest ono wizytówką towaru i jego wygląd często decyduje o sprzedaży. Z tego powodu problem jakości produkcji opakowań, a przede wszystkim druku, jest bardzo ważny. Jeszcze do niedawna w produkcji opakowań i etykiet górowały klasyczne metody drukowania: fleksografia, offset, rotograwiura, a od niedawna dynamicznie rozwija się sektor druku cyfrowego. Obecnie we wszystkich tych technikach drukowania dąży się do osiągnięcia wysokiego poziomu zadruku. To wymusza na drukarniach wprowadzanie optymalizacji procesów produkcyjnych. Żeby osiągnąć ten cel, drukarnie dążą do stworzenia u siebie efektywnego systemu zarządzania, którego celem jest zabezpieczenie stabilnej i wysokiej jakości produkcji przy minimalnych stratach. Z tego powodu normalizacja i certyfikacja w branży poligraficznej, a szczególnie w sektorze druku opakowań i etykiet, stają się warunkiem konkurencyjności firmy poligraficznej. Większość współczesnych systemów zarządzania jakością bazuje na serii norm ISO 9000 lub ich państwowych ekwiwalentach. Niestety spełnienie wymogów ISO 9000 nie gwarantuje wysokiej jakości produkcji, a świadczy jedynie o usunięciu ogólnych (różnych od specyfiki branżowej) niedociągnięć w procesie produkcyjnym i w obiegu dokumentacji. Najbardziej skomplikowanym etapem w tworzeniu kompleksowego systemu sterowania jakością jest standaryzacja procesów technologicznych, która powinna się opierać na branżowych normach i standardach.
Standaryzacja druku – pod tym pojęciem kryje się szereg działań, których celem jest doprowadzenie do przewidywalności procesu drukowania. Z tego powodu jest ona podstawowym narzędziem służącym kontroli jakości. Standaryzacja opiera się na szeregu norm uzupełnionych o procedury standaryzacji (katalog dobrych praktyk).
Normy i specyfikacje
Norma lub standard jest to dokument ustanowiony jako uzgodnienie wspólne przyjmujących go stron. Podstawowym typem norm są normy publikowane przez organizację ISO, współtworzoną przez krajowe instytuty normalizacyjne ze 163 krajów, w tym także z Polski (Polski Komitet Normalizacyjny).
Obecnie istniejące standardy i procedury standaryzacji, które są wykorzystywane w drukarniach na całym świecie, opierają się głównie na międzynarodowych normach ISO (International Organization for Standardization – Międzynarodowa Organizacja Standaryzacji). W praktyce normy tworzone przez Komitety Techniczne (TC) ISO pracujące w wydzielonych do tego celu Grupach Roboczych (WG) są podstawowym punktem odniesienia standaryzacji. Dla poligrafii Komitet Techniczny TC130 powołał 13 różnych grup roboczych. W prace są zaangażowani przedstawiciele państwowych instytucji normalizacyjnych państw członkowskich, wiodących światowych instytutów naukowych i badawczych, przedstawiciele organizacji branżowych oraz naukowcy i inżynierowie pracujący na co dzień dla najważniejszych dostawców rozwiązań technologicznych branży. Komitet Techniczny ISO/TC130 opracowuje normy z zakresu poligrafii, którym później nadaje się odpowiedni numer i nazwę. Ważną cechą norm jest określenie parametrów docelowych, dopuszczalnych tolerancji, ale także przy pewności, że wszelkie procesy są kontrolowane zgodnie ze zdefiniowanymi procedurami. Jako przykład przytoczymy najbardziej znaną poligrafom normę ISO o numerze 12647-2:2013 Graphic technology – Process control for the production of halftone color separations, proof and production prints – Part 2: Offset lithographic processes (Poligrafia – Kontrola procesów separacji barw, uzyskania odbitek próbnych i druku – Część 2: Druk offsetowy). W nazwie zaznacza się rok opracowania normy (lub modyfikacji), sposób drukowania lub technologię, dla której norma została opracowana oraz procesy, które opisuje norma, jak również wersję dokumentu.
Oprócz międzynarodowych istnieją państwowe lub regionalne normy, na przykład DIN (Deutsches Institut für Normung e. V. – Niemiecki Instytut Standaryzacji). Spośród aktualnych standardów poligraficznych rozpowszechnionych w USA można wymienić m.in.:
n SWOP (Specification for Web Offset Publication) – standard druku zwojowego offsetowego
n SNAP (Specifications for Non-Heat Advertising Printing) –standard druku gazetowego
n GRACOL (General Requirements for Applications in Commercial Offset Lithography) – standard druku offsetowego arkuszowego
W normach, niezależnie od ich przynależności (międzynarodowe czy państwowe), podawane są jednak tylko docelowe wartości, przy osiągnięciu których uzyskuje się jakościową produkcję lub warunki dla realizacji wybranych procesów technologicznych. Nie zawierają one procedury, której spełnienie pozwoli osiągnąć jakościowy rezultat końcowy. W tym celu specjalnie zostały opracowane „instrukcje” dla prowadzenia procesów produkcyjnych w taki sposób, żeby można było uzyskać wyniki na poziomie tych, które podano w normach. Taką „instrukcją” lub procedurą jest certyfikacja PSO (Process Standard Offset), w której szczegółowo opisano proces drukowania offsetowego i ustawienia dla procesu drukowania offsetowego, przy których uzyskuje się wytyczne normy ISO 12647-2.
Obecnie istnieją trzy główne procedury standaryzacji produkcji poligraficznej, które dotyczą wybranego obszaru geograficznego: Europy (PSO), USA (G7) i Japonii (Japan Color). Na koniec 2011 r. certyfikacje PSO przeprowadzono w ok. 600 drukarniach, certyfikacje G7 w 700 drukarniach. System Japan Color jest nowym systemem i nie stanowi, jak na razie, dużej konkurencji w stosunku do dwóch poprzednich.
Proces standaryzacji i certyfikacji PSO
System PSO został opracowany w 2006 r. przez szwajcarskie centrum naukowo-badawcze Ugra wspólnie z niemieckim Instytutem Fogra oraz niemieckim stowarzyszeniem branżowym BVDM (Bundesverband Druck und Medien) i łączy procedury standaryzacji i certyfikacji dla druku offsetowego.
Proces PSO zakłada, że wszystkie procesy, począwszy od przyjęcia zamówienia od klienta na wydrukowaniu całego nakładu kończąc, powinny być wykonane zgodnie z odpowiednimi normami. Standaryzacja nie ogranicza się do technologicznych aspektów, ale obejmuje cały biznes-system. PSO wymaga prowadzenia cyklu produkcyjnego w zgodności z odpowiednimi normami branżowymi. Podstawą są normy serii ISO 12647 – części 2. i 7. Poza normami serii ISO 12647 brany jest pod uwagę szereg innych norm, m.in.: ISO 15930, ISO 15076-1, ISO 12646, ISO 3664, ISO 2846-1.
Schemat certyfikacji PSO wykonywany według procedury Ugra składa się z następujących etapów:
1. Firma (drukarnia) podejmuje decyzję o procesie certyfikacji PSO.
2. Firma (drukarnia) przygotowuje się do procesu certyfikacji samodzielnie lub z pomocą ekspertów Ugra.
3. Uzgodnienie terminu i przeprowadzenie audytu. Audyt wykonuje dwóch audytorów. W procesie audytu kontrolowane są wszystkie etapy produkcji: dokumentacja, przyjmowanie danych od klienta, tworzenie danych, proces próby ekranowej (softproofing), proces wykonania cyfrowych odbitek próbnych (hardproofing), proces wykonania form offsetowych, druk i standardowe oświetlenie.
Przygotowanie do procesu certyfikacji – zakup i wdrożenie techniki kontrolno-pomiarowej, doprowadzenie do porządku dokumentacji zarządczej i technicznej, normalizację procesów technologicznych – drukarnia może wykonać we własnym zakresie lub z pomocą specjalistów zewnętrznych.
Ugra kontroluje (wykonując pomiary) i dokumentuje wszystkie etapy produkcyjne. Odbitki próbne i odbitki testowe nakładowe są oceniane w drukarni, a następnie wybierane są odbitki testowe i ocenia się je w warunkach laboratoryjnych w Ugra. Oprócz zgodności z normami ISO 12647 i in. branżowymi normami ocenia się
organizację pracy z klientami, w szczególności: operatywność i jakość reagowania na zapytania klientów; organizację wymiany informacji o zamówieniu; formę przyjmowania zamówienia. Firma uzyskuje dodatkowe punkty za normowanie sposobu komunikacji z klientem i za realizację wymiany informacji w postaci cyfrowej. Oceniane są również warunki bezpieczeństwa pracy. W sumie ocenie podlega około 150 parametrów. Jeżeli wszystkie wyniki są zadowalające i wyniki metrologiczne (parametry jakościowe) odbitek nie przekraczają wartości tolerancyjnych zgodnie z ISO 12647-2, firma otrzymuje certyfikat i całkowite sprawozdanie z wynikami audytu. W przypadku wyników negatywnych drukarnia otrzymuje tylko sprawozdanie, na podstawie którego można uzyskać informacje o popełnionych błędach. Dopiero po ich likwidacji strony umawiają się na powtórną certyfikację.
Uzyskanie certyfikatu PSO przez drukarnię nie tylko wzmacnia jej pozycję i konkurencyjność na rynku, ale także poprawia relacje wśród pracowników, którzy stają się bardziej świadomi procesów zachodzących w firmie, co z kolei odbija się na relacjach pomiędzy pracownikami różnych działów w drukarni, pomiędzy drukarnią a jej klientami oraz dostawcami materiałów. Wdrożona metodologia gwarantuje wysoką jakość produkcji przy skróceniu czasu realizacji zamówienia, jak również oszczędności materiałów. W efekcie skutkuje to zmniejszeniem kosztów produkcji. Bardzo ważnym aspektem certyfikacji PSO jest wprowadzenie nowego poziomu kontroli jakości materiałów. W obecnych czasach, kiedy producenci materiałów poligraficznych dążą do obniżenia kosztów produkcji, niekiedy odbija się to na jakości tejże produkcji. Bez wzmożonej kontroli na wejściu materiałów poligraficznych (papieru, farby i in.) nie będziemy mieli gwarancji, że ich charakterystyki są zgodne z wymaganiami ISO, a bez tego nie uda się osiągnąć odpowiedniego poziomu jakości druku.
Proces certyfikacji według PSO ma prawo wykonywać kilka organizacji poligraficznych. Oprócz Instytutu Ugra (Szwajcaria) proces PSO może być wdrożony przez Instytut Fogra (Niemcy) lub stowarzyszenie BVDM (Niemcy) albo SID – Sächsisches Institut für die Druckindustrie GmbH (Niemcy).
Proces certyfikacji BVDM/Fogra jest nieco prostszy w porównaniu z procesem certyfikacji Ugra. Specjaliści BVDM i Fogra zakładają, że jeżeli końcowy rezultat – odbitka – jest zgodny z normą, to cały proces technologiczny można uważać za standaryzowany. Według procedury Fogra stabilną jakość odbitki można uzyskać tylko w tym przypadku, jeżeli są standaryzowane wszystkie etapy cyklu produkcyjnego. Dlatego, nawet przy zadowalających wynikach oceny jakości odbitki, nie można uzyskać certyfikatu PSO według procedury Fogra, jeżeli w procesie audytu okaże się, że nie wszystkie procesy produkcyjne są odpowiednio kontrolowane.
Certyfikat PSO uzyskany od Fogra i Ugra jest ważny przez 2 lata; informacja o uzyskaniu certyfikatu Fogra jest umieszczana na stronie www.psoinsider.de, a certyfikatu Ugra – na stronie www.ugra.ch.
PSD (Process Standard Digital) – proces certyfikacji cyfrowych technologii druku
Proces PSD wprowadzono również w 2006 r. Ze względu na to, że do dnia dzisiejszego nie została jeszcze opracowana norma ISO dotycząca nakładowego druku cyfrowego, certyfikację PSD przeprowadza się obecnie zgodnie z normą ISO 12647-2.
Komitet Techniczny ISO TC 130 pracuje nad nową normą poświęconą nakładowemu drukowi cyfrowemu. Kiedy nowa norma zostanie opracowana, proces PSD będzie wykonywany na jej podstawie.
Procesy certyfikacji pozostałych procesów drukowania
Na rynku już od kilku lat istnieją procedury dla certyfikacji PSN (Process Standard Newspaper) – procesów offsetowego druku gazet oraz PSR (Process Standard Rotogravure) – procesów druku rotograwiurowego. Kilka drukarń w Europie uzyskało certyfikat PSN, ale żadna drukarnia rotograwiurowa jak na razie nie uzyskała certyfikatu PSR. Obecnie Ugra pracuje nad procesem standaryzacji i certyfikacji druku fleksograficznego
– PSF (Process Standard Flexo).
Proces standaryzacji i certyfikacji G7
W USA proces G7 posiada status państwowej procedury certyfikacyjnej, która potwierdza status drukarni w drukowaniu wysokojakościowej produkcji.
Standard G7 jest nowym sposobem kalibracji i kontroli dowolnego procesu odtwarzania barw w druku czterokolorowym (CMYK). Zamiast pomiaru skali czterech kolorów w tradycyjnym systemie CMYK, metoda G7 opiera się na pomiarach dwóch skal szarości, jednego bloku czarnego i jednego wydrukowanego przez zestaw farb o zdefiniowanym stosunku CMY. Skale te są ustalone wg wartości w P2P (proof-to-press), które są dostępne bezpłatnie na portalu www.gracol.org.
Podstawowe korzyści, które płyną z posiadania jednego z certyfikatów: PSO, PSN, PSR, PSD lub in., to przede wszystkim prestiż i względy ekonomiczne. Standaryzacja bezpośrednio przekłada się na ograniczanie kosztów, wzrost efektywności oraz jakość produkcji. Standaryzacja potwierdzona certyfikatem staje się również rekomendacją firmy otwierając dla niej nowe możliwości konkurowania na rynkach krajowym i międzynarodowym. n
Literatura
1. Seria norm ISO 12647. http://www.iso12647.info/
2. Certyfikacja Ugra PSO http://www.creator.pl/konsulting/certyfikacja-ugra-pso
3. http://www.ugra.ch/pso-certification.phtml
4. http://www.fogra.org/en/fogra-fogracert-en/print/pso-en/pso-certification/
5. Skala szarości kluczem do kontroli kolorów. Poligrafika, nr 1, 2010
6. Standarizacija w pieczatnom proizwodstwie. Intierwju s Erwin Widmem, ispolnitielnym direktorom Ugra. Nowosti Poligrafii (czasopismo w języku rosyjskim) nr 10 (grudzień), 2011 r. http://www.newsprint.ru/content/articles/technology/238/
