Raport instytutu badawczego Smithers Pira zatytułowany „Branża opakowań w ujęciu globalnym do 2022 r.” nie pozostawia wątpliwości, że papier i tektura będą nadal odgrywać kluczową rolę na zmieniającym się globalnym rynku opakowań.
Przeciętny wzrost sektora opakowań w ujęciu dolarowym malał w ostatnich kilku latach, choć w dużej mierze ten rezultat można przypisać względnie dużej sile dolara w stosunku do innych walut w tym okresie. Mimo to w 2017 r. wartość ta osiągnęła poziom 851,1 mld dolarów, co oznacza 2,8% wzrostu w porównaniu z 2016 r. w cenach stałych. Ta ekspansja powinna utrzymać się przez kolejne 5 lat – a nawet nieznacznie wzrosnąć do poziomu 2,9% w ujęciu rok do roku – by w 2022 r. sięgnąć poziomu 980,4 mld dolarów.
Perspektywy regionalne
Obserwowane w ostatnich miesiącach nasilenie liczby fuzji i przejęć wśród wielkich rynkowych graczy – jako przykład można wymienić powstanie koncernu WestRock po połączeniu firm MeadWestVaco i RockTenn – jest dowodem na relatywną dojrzałość branży opakowaniowej w regionach wysokorozwiniętych takich jak Ameryka Północna czy Europa Zachodnia. Analiza zawarta w raporcie Smithers Pira wskazuje, że za spodziewany wzrost konsumpcji opakowań na świecie w ponad 70% odpowiadać będą gospodarki wschodzące i rozwijające się.
Największym rynkiem opakowań w 2016 r. była Azja odpowiadająca za 42,1% światowego zużycia opakowań w tym okresie. Ameryka Północna zajmowała drugie miejsce (24,3%), wyprzedzając kraje Europy Zachodniej (18,4%). Na rozwijające się regiony wschodniej Europy, Ameryki Środkowej i Południowej, Środkowego Wschodu oraz Afryki przypadło pozostałe 15,2% światowego zużycia opakowań.
Pozycja krajów azjatyckich na czele stawki wydaje się być niezagrożona w najbliższych dekadach; raport przewiduje, że konsumpcja opakowań w tym obszarze będzie rosnąć w najszybszym tempie (przede wszystkim w Chinach i Indiach). Wynika to w dużej mierze ze wzrostu populacji mieszkańców, wyższych dochodów rozporządzalnych, jak również erozji tradycyjnego modelu zakupów (zwłaszcza spożywczych), objawiającej się spadkiem liczby lokalnych targowisk na rzecz komercyjnych sklepów. Specjaliści uważają, że do 2022 r. same tylko Chiny będą generować zużycie 48,0% światowych opakowań, zaś Indie – kolejne 8,5%.
Materiały opakowaniowe
Papier i tektura (falista, lita oraz tektura na opakowania płynów) to zdaniem autorów raportu najpowszechniej używane rodzaje materiałów opakowaniowych (35,7% w globalnej konsumpcji opakowań w 2016 r.). Wyprzedzają pod tym względem opakowania giętkie (z tworzyw sztucznych, papieru i folii) z 23,3% udziałem, opakowania sztywne z tworzyw sztucznych (18,2%) oraz opakowania z metalu (12,2%).
Raport przewiduje, że do 2022 r. w najszybszym tempie będzie rósł popyt na opakowania giętkie, co należy tłumaczyć ich zaletami wynikającymi z niskiej masy, rynkowym zapotrzebowaniem na mniejsze i wygodniejsze opakowania, jak również atrakcyjnym wzornictwem. Ta obserwacja dotyczy w pierwszym rzędzie opakowań z tworzyw sztucznych, które stanowią 2/3 rynku opakowań giętkich, jednak opakowania giętkie z papieru powinny radzić sobie w tym samym okresie tylko nieco gorzej; na drugiej szali znajdą się opakowania z aluminium, których rynkowy udział ograniczają wyższe koszty produkcji oraz konkurencja ze strony innych materiałów oferujących porównywalne własności barierowe.
W 2016 r. zdecydowanie największa część podaży opakowań giętkich przypadła na sektor spożywczy (3/4 globalnego zużycia), a konkretnie: mięsa, ryb i drobiu; słodyczy; żywności suchej oraz przekąsek. Największymi odbiorcami opakowań giętkich z sektorów niespożywczych były: branża farmaceutyczna, medyczna, kosmetyczna oraz produktów do higieny osobistej.
Papiery na opakowania giętkie
Mimo że producenci opakowań giętkich z papieru muszą radzić sobie w części branż z ekspansją producentów tworzyw sztucznych, te pierwsze pozostaną ważnym składnikiem rynku opakowań w przewidywalnej przyszłości. Powodem jest kilka połączonych kwestii, takich jak ich niski koszt, korzystny wizerunek (ochrona środowiska!), możliwość wykorzystania papieru jako laminatu (o ograniczonych własnościach barierowych), a także przywiązanie konsumentów do materiału o naturalnym wyglądzie i przyjemnego w dotyku. Ta ostatnia cecha nie jest już zresztą kojarzona wyłącznie z papierem, bowiem na rynku dostępne są tworzywa sztuczne zapewniające zbliżone wrażenia dotykowe i wizualne, ale dodatkowo oferujące korzyści ochrony przed wilgocią typowe dla plastików. Przykładem takiego produktu mogą być matowe folie BOPP.
W niektórych branżach papiery giętkie ciągle pozostają nieodzownym materiałem opakowaniowym (np. do pakowania mąki, cukru i niektórych miękkich serów); są również szeroko wykorzystywane w opakowaniach farmaceutycznych, na rynku fastfoodów oraz wyrobów tytoniowych. Potencjał dla papierów powlekanych znajduje się m.in. na rynku żywności suszonej, wysoko przetworzonej czy słonych przekąsek oraz medycznym.
Tektura falista
Rosnące obawy przed zanieczyszczeniem środowiska korzystnie wpływają na rozwój rynku tektury falistej, bowiem opakowania z celulozy w powszechnej opinii uchodzą za wysoce ekologiczne. Rosnący trend tzw. lightweightingu, czyli stosowania niskogramaturowych tektur, nieznacznie hamuje wzrost ich rynkowego wolumenu, za to na ich wartości odbija się w niemal niezauważalnym stopniu.
Firmy produkujące opakowania z tektury falistej kładą rosnący nacisk na opakowania gotowe na półkę (SRP), które znacząco usprawniają rozpakowywanie i eksponowanie produktów w sklepach. Ten trend obecnie się pogłębia, na co wpływ ma wzrost liczby sklepów dyskontowych – takich jak Aldi czy Lidl na rynku europejskim – oraz sprzedaży w minimarketach, które znacznie chętniej stosują rozwiązania zmniejszające zapotrzebowanie na siłę roboczą i mniej priorytetowo traktują własny branding. Dla obecnych w nich marek pojawia się więc okazja do bardziej samodzielnego kształtowania przestrzeni sklepowej i wyróżniania swych produktów atrakcyjnie zadrukowanymi opakowaniami SRP.
Ten trend jest doskonale uzupełniany przez szerszą dostępność inkjetowych maszyn do zadruku tektury falistej, co zapewnia markom znacznie większą gamę opcji wersjonowania opakowań, chociażby tworzenia opakowań z tektury falistej zaprojektowanych na zamówienie i przeznaczonych do promocji niskonakładowych. Systemy druku atramentowego z płaskim łożem – przydatne w produkcji opakowań z tektury falistej – są co prawda obecne na rynku od pewnego czasu, jednak ich stosowanie ograniczają niewielka wydajność oraz wysoki koszt zakupu; dlatego częściej stosuje się je przy produkcji ekspozytorów POS niż opakowań. W latach 2017-2022 ta sytuacja zmieni się w miarę pojawiania się nowej generacji wysoce wydajnych maszyn atramentowych – takich jak HP T1100S zaprojektowana do wysokonakładowego druku na tekturze falistej – których pierwsze komercyjne instalacje już zostały zrealizowane.
Handel internetowy
Niezbyt spektakularny – chociaż stały – wzrost zapotrzebowania na opakowania w sklepach detalicznych mocno kontrastuje z segmentem e-commerce. Wartość popytu na opakowania w tym ostatnim sektorze wyniosła w 2017 r. 28 mld dolarów i – jak czytamy w raporcie Smithers Pira – do 2023 r. zwiększy się ponaddwukrotnie. Przeszło 75% popytu przypada na opakowania z tektury falistej, co przekłada się na zainteresowanie producentów składankami (ciągłymi arkuszami z tektury, naciętymi i złożonymi jak wachlarz), nowym wzornictwem opakowań ułatwiającym zwroty towaru, a także lżejszymi flutingami, które pozwalają ograniczyć wymiary i masę pudełek dostarczanych pocztą.
Z perspektywy projektanta opakowania produktów e-commerce (które konsument kupuje poza sklepem, bez asysty pracownika i dodatkowych zachęt w postaci np. ekspozytorów POS) zyskują dodatkowe, istotne znaczenie jako główne źródło prezentacji tożsamości marki. W efekcie rośnie zainteresowanie nowymi projektami, które gwarantują wyjątkowe doznania podczas otwierania lub rozpakowywania produktu.
Druk na opakowaniach stanowi kluczowe medium w tym nowym obszarze, dlatego wielu sprzedawców e-commerce oraz liczne marki inwestują w wysokiej jakości grafikę na zewnątrz i w środku opakowania w celu przyciągnięcia wzroku klienta. To zaś w efekcie tworzy zapotrzebowanie na nowe tektury, które są w stanie atrakcyjnie zaprezentować to upiększone wzornictwo.
Tektura lita na pudełka składane będzie musiała konkurować w przyszłości z bardziej ujednoliconymi formatami opakowań dostępnymi w globalnym obrocie – takimi jak stojące torebki wielokrotnego otwierania – które nie wymagają stosowania opakowań wtórnych, a także z opakowaniami z tektury falistej. W przyszłości na popyt na takie opakowania będą miały wpływ również dodatkowe czynniki w rodzaju spadającej sprzedaży wyrobów tytoniowych i papierosów, a także przenoszenia do krajów o niższych kosztach wytwarzania produkcji zabawek i produktów sportowych, które są transportowane w opakowaniach jednostkowych.
Wyższe ceny tektury litej, odbijające się na zyskach, mogą stanowić w przyszłości kolejne wyzwanie, jednak w obecnej krótkoterminowej perspektywie ceny spadają w wyniku rosnącej podaży tektur w Europie oraz wysokiej skali eksportu z cierpiącego na nadwyżkę tego towaru rynku chińskiego.
Zapotrzebowanie na tekturę na pudełka składane powinno rosnąć w czterech głównych segmentach odbiorców końcowych. Należy się spodziewać wyższych wydatków na produkty luksusowe, zaś trend spożywania jedzenia „w biegu” będzie napędzał popyt na jednostkowe opakowania na wynos. Starzenie się społeczeństw spowoduje wzrost zapotrzebowania na kartony na produkty farmaceutyczne. Kwestie środowiskowe oraz „lightweighting” powinny spowodować szybszy od przeciętnych wzrost skali zużycia napojów w kartonach.
Tektury na pudełka składane także skorzystają na rewolucji w druku cyfrowym. Nowe, dopasowane do potrzeb tej branży inkjetowe maszyny drukujące konkurują z platformami wykorzystującymi toner, czego wymownym przykładem może być technologia nanograficzna i drukująca w formacie B1 maszyna S10 firmy Landa, obecnie testowana w Izraelu.
Opakowania na napoje Zużycie tekturowych opakowań na
napoje powinno utrzymać się na zbliżonym do obecnego poziomie przez kolejne 5 lat. Sektor, którego 70% produkcji trafia do klientów z rynku nabiału, a 20% soków owocowych, będzie korzystał na trendach zdrowego żywienia silnie obecnych na rynkach rozwiniętych, w połączeniu z coraz silniejszymi wzorcami konsumpcji na rynkach rozwijających się.
Widoczny jest rosnący trend wśród producentów tektury na opakowania napojów, by używać źródeł odnawialnych w celu wzmocnienia prośrodowiskowego wizerunku. Przykładowo w 2016 r. firma Tetra Pak ogłosiła rynkowy debiut nowej wersji kartonu Tetra Brik Aseptic 1000 Edge z zakrętką LightCap 30 z biotworzywa. To pierwsze aseptyczne opakowanie kartonowe na świecie, które otrzymało najwyższą klasę certyfikacji Vinçotte za zastosowanie materiałów odnawialnych. Nowe opakowanie jest produkowane z użyciem folii i nakrętek wykonanych z materiałów pochodzenia biologicznego.
Innowacje w rodzaju celulozy mikrofibrylowanej (MFC), opracowywane przez firmy takie jak Stora Enso, dają nadzieję na pojawienie się w przyszłości biodegradowalnej folii barierowej, która może zastąpić folię aluminiową w kartonach na napoje.
Producenci kartonów wdrażają również nowe i innowacyjne produkty kartonowe. Do nich można zaliczyć butelkę z kartonu Combidome firmy SIG Combibloc oraz karton Pure-Pak Sense Aseptic firmy Elopak. Na nowatorski design oraz zalety funkcjonalne kartonu Pure-Pak Sense Aseptic składa się m.in. uproszczone zgniatanie kartonu ułatwiające transport i składowanie w zakładach recyklingu.
Producenci kartonów na napoje także reagują na zapotrzebowanie konsumentów na opakowania dostosowane do picia „w biegu” – w lipcu 2017 z myślą o nich Tetra Pak wypuściła na rynek dwa opakowania o małej pojemności. Tetra Pak Prisma Aseptic 200 oraz 250 Edge z nakrętką Dreamcap 26 wykorzystując sukces kartonów Tetra Prisma Aseptic 300 ml, w które pakowane są napoje ponad 100 firm i 340 marek. Tetra Pak przewiduje, że globalny popyt na opakowania o małej pojemności (mniejszej od 250 ml) wzrośnie w 2019 r. do 72 mld litrów (czyli o 10% w porównaniu z 2016 r.).
Na podstawie informacji Smithers Pira opracował TK
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
