STRESZCZENIE: W niniejszej publikacji scharakteryzowano wykonaną w COBRO w roku 2017 pracę Analiza aktualnego rynku opakowań z tworzyw sztucznych w kraju i prognoza jego dalszego rozwoju, przygotowywaną obecnie do wydania w formie monografii. Prezentowaną w tej pracy analizę rynku krajowego opakowań z tworzyw sztucznych w latach 2013-2016 ujęto w odmienny sposób w porównaniu z analizami rynku wykonywanymi w poprzednim okresie. Dla realizacji tego celu wykorzystano raport Fundacji Plastics Europe Polska dotyczący rynku opakowań z tworzyw sztucznych w Polsce, udostępniony w roku 2017. Dzięki temu zaistniała możliwość skonfrontowania oszacowań COBRO w zakresie dotyczącym czterech tworzyw sztucznych masowego stosowania z danymi raportu Europe Plastics Polska. Raport Plastics Europe Polska wskazuje, że w roku 2016 zużycie czterech tworzyw, to jest: różnych odmian PE, PP, PET oraz PS, stanowiło aż 91% krajowego zapotrzebowania na tworzywa sztuczne do produkcji opakowań. Za uzasadnione uznano skoncentrowanie się na przedstawieniu w monografii sytuacji w zakresie wykorzystania tych czterech tworzyw decydujących o wielkości zużycia tworzyw sztucznych w branży opakowań. Nie oznacza to pominięcia innych tworzyw, które pomimo mniejszego zużycia mają istotne znaczenie dla branży opakowań. Tworzywa te odpowiednio do skali tego znaczenia, zostaną uwzględnione w monografii.
ABSTRACT: In this paper the COBRO elaboration under the title: Analysis of actual plastics packaging market in Poland and the forecast of its development, made in 2017 year, has been characterized. This elaboration is predicted to be published in the form of monograph. The analysis for the period of 2013-2016 years, has been made in a different way, comparing with the previous analyses. For realization of this objective, the report of Foundation of Plastics Europe Polska, presenting plastics packaging market in Poland in the year 2016 and published in the year 2017, has been used. Due to this the confrontation of COBRO estimates with the data of mentioned report was possible and will be presented in the monograph. According to the report of Plastics Europe Polska, approximately 91% of plastics packaging is dedicated to the four plastics, it means: all types of PE, PP, PET and PS. It has been found to be justified to concentrate in the monograph on these four plastics. It does not mean however, that all other plastics out of these four, were ignored. They also have found proper place in the monograph, according to their meaning in the analyzed area.
Wstęp
W niniejszej publikacji scharakteryzowano opracowaną w COBRO w roku 2017 Analizę aktualnego rynku opakowań z tworzyw sztucznych w kraju i prognozę jego dalszego rozwoju, przygotowywaną obecnie do wydania w formie monografii [1]. Analizy rynku opakowań z tworzyw sztucznych opracowywane są konsekwentnie w COBRO począwszy od roku 2003 [2].
Prezentowana w monografii analiza rynku opakowań z tworzyw sztucznych została ujęta w sposób odmienny w porównaniu z wcześniej opracowywanymi. Analiza ta dotyczy zużycia opakowań z tworzyw sztucznych w krajowej branży opakowań w roku 2016, przy czym w oszacowaniach brano pod uwagę okres lat 2013-2016. Poprzednia analiza rynku opakowań z tworzyw sztucznych została wykonana w COBRO w roku 2013 i obejmowała lata 2010-2012 [3].
Przy opracowywaniu monografii dysponowano raportem udostępnionym przez Fundację Plastics Europe Polska, dotyczącym zużycia tworzyw sztucznych w branży opakowań w Polsce w roku 2016 [4]. Z raportu tego wynika, iż w 2016 roku zużycie w krajowej branży opakowań czterech tworzyw, (wszystkich odmian polietylenu, polipropylenu, poli(tereftalanu etylenu) i polistyrenu), przekroczyło 90% zużycia tworzyw sztucznych, w tej branży.
Biorąc powyższe pod uwagę, za uzasadnione uznano skoncentrowanie się w monografii na tych masowo wykorzystanych tworzywach w branży opakowań. Nie oznacza to pominięcia innych tworzyw, które pomimo mniejszego zużycia, mają istotne znaczenie dla branży opakowań, dlatego też odpowiednio do tego znaczenia zostały one w monografii uwzględnione.
W monografii uwzględniono ponadto wyroby, w tym opakowania i akcesoria z płyt poliolefinowych, przez aktualnego producenta Gekoplast SA nazywane płytami o strukturze komórkowej. Płyty te nie mieściły się we wcześniej analizowanych grupach asortymentowych. Rozszerzono także informacje o materiałach poliolefinowych, z udziałem surowców mineralnych, z uwagi na proekolgiczną charakterystykę tych materiałów.
W monografii omówiono też nowsze rozwiązania opakowaniowe, do których zaliczono folie ochronne, z ang. protecive films. Można oczekiwać, że folie ochronne w znaczący sposób będą rzutować na dalszy wzrost zużycia tworzyw sztucznych w branży opakowaniowej.
Zwrócono ponadto uwagę na niektóre rozwiązania opakowaniowe, niemające wprawdzie decydującego wpływu na wielkość zużycia tworzyw sztucznych, istotnie jednak rzutujące na postęp w dziedzinie opakowań. Do tego rodzaju zastosowań zaliczono folie specjalistyczne, np. stosowane do etykietowania w trakcie produkcji wyrobów w systemie tzw. IML (z ang. In
Mould Labelling).
Metodyka wykorzystana w prezentowanej analizie rynku opakowań z tworzyw sztucznych
W początkowym okresie stosowano głównie podejście nazwane systemowym, zainicjowane w pracach COBRO jeszcze w ubiegłym stuleciu [5]. W kolejnych analizach w coraz większym stopniu bazowano jednak na wywiadach przeprowadzanych z ekspertami w analizowanej dziedzinie oraz na systematycznej obserwacji rozwoju rynku światowego, a w szczególności zachodnioeuropejskiego.
Dla maksymalnej wiarygodności uzyskiwane z różnych źródeł informacje wzajemnie konfrontowano i potwierdzano, dochodząc do najbardziej prawdopodobnych oszacowań.
Do ekspertów, z którymi przeprowadzano wywiady w formie bezpośrednich konsultacji, należeli specjaliści reprezentujący:
– producentów materiałów opakowaniowych i opakowań z tworzyw sztucznych;
– przetwórców materiałów opakowaniowych;
– dostawców tworzyw sztucznych, wykorzystywanych w dziedzinie opakowań;
– specjalistyczne placówki badawcze.
Poza ekspertami krajowymi przy określaniu perspektyw rozwojowych korzystano także z wiedzy ekspertów zagranicznych, np. reprezentujących Międzynarodowe Stowarzyszenie Konsultantów w zakresie Folii (PCI Films Consulting Ltd).
W niektórych przypadkach w oszacowaniach wykorzystywano także obliczenia własne. Przykład w tym zakresie może stanowić oszacowanie zużycia zamknięć z tworzyw sztucznych do opakowań z tych tworzyw. W tym przypadku bazowano na wiarygodnych danych o ilościowym zużyciu opakowań formowanych metodą rozdmuchu oraz na pomiarach własnych średniej masy zamknięć stosowanych w tego rodzaju opakowaniach.
Niezwykle pomocny w śledzeniu rozwoju postępu w dziedzinie opakowań z tworzyw sztucznych okazał się serwis informacyjny prowadzony przez redakcję czasopisma Opakowanie.
Nie do przecenienia dla realizacji pracy okazały się też obserwacje własne na terenie hipermarketów takich jak np. Carrefour, a także mniejszych punktów handlowych, np. Biedronka, oraz zakupy dokonywane w tych placówkach, a także w barach szybkiej obsługi i w pizzeriach.
Wyniki identyfikacji opakowań zakupionych produktów, jak i systematycznej identyfikacji opakowań z tworzyw sztucznych w codziennych zakupach domowych również były wykorzystywane w prezentowanej analizie.
Na wyraźną zależność pomiędzy wartością dochodu narodowego i zużyciem opakowań zwracano uwagę wcześniej, między innymi w statystykach ONZ. Wykorzystując tę zależność, we wcześniejszej pracy COBRO [2] założono, że jakkolwiek zapotrzebowanie na opakowania wzrasta proporcjonalnie do wzrostu Produktu Krajowego Brutto (PKB), to wzrost ten jest jednak zróżnicowany w zależności od asortymentu opakowań. Znalazło to swoje odbicie we wprowadzonych współczynnikach korekcyjnych. Wielkość współczynników korekcyjnych w zależności od tempa wzrostu zużycia opakowań w stosunku do tempa wzrostu PKB przedstawiono w tab. 1.
Przy określaniu współczynników korekcyjnych dla analizowanych asortymentów opakowań uwzględniano przede wszystkim:
– funkcjonalność opakowania i możliwość optymalnego zabezpieczenia jakości jak najszerszej gamy produktów;
– zużycie materiałowe i możliwość obniżenia tego zużycia;
– obciążenie, jakie stwarza opakowanie dla środowiska naturalnego;
– nowoczesność i konkurencyjność, wyróżniające opakowanie wśród innych rozwiązań;
– regulacje prawne;
– wygodę i akceptację użytkownika;
– przewidywania rozwojowe w odniesieniu do poszczególnych materiałów i opakowań w krajach zachodnioeuropejskich.
Przy określaniu współczynników korekcyjnych dla poszczególnych asortymentów opakowań brano pod uwagę nie tylko kształtowanie się sytuacji w analizowanym okresie, ale również okres wcześniejszy, a ponadto przewidywania rozwojowe w zakresie analizowanego asortymentu.
W tym celu wykorzystywano również konsultacje z ekspertami w analizowanej branży oraz informacje literaturowe.
Przy wykorzystaniu tzw. podejścia systemowego w branym pod uwagę w monografii okresie 2013-2016 procentowy wskaźnik wzrostu PKB, zgodnie z rocznikiem statystycznym GUS wynosił odpowiednio:
– w roku 2013 – 1,6%;
– w roku 2014 – 3,3%;
– w roku 2015 – 3,6%;
– w roku 2016 – 2,8%.
Wykorzystanie w monografii dotyczącej zużycia tworzyw sztucznych w krajowej branży opakowań danych raportu Fundacji Plastics Europe Polska
Jak już zaznaczono, w raporcie Fundacji Plastics Europe Polska podano wielkość zużycia tworzyw sztucznych w branży opakowań z tworzyw sztucznych, wynoszącą w 2016 roku 1105 tys. ton. Określony również w tym raporcie procentowy udział czterech masowo wykorzystywanych tworzyw (PE, PP, PET oraz PS łącznie z EPS), w podziale na poszczególne polimery, wyniósł:
– PE-LD łącznie z PE-LLD – 36%, co odpowiadałoby 397,8 tys. ton;
– PE-HD – 12%, po przeliczeniu 132,6 tys. ton;
– PP – 20%, po przeliczeniu 221 tys. ton;
– PET – 13%, po przeliczeniu 143,6 tys. ton;
– PS oraz EPS – 10%, po przeliczeniu 110,5 tys. ton.
Według przytoczonych danych w roku 2016 zużycie wyżej wymienionych tworzyw stanowiło 91% zużycia tworzyw sztucznych w krajowej branży opakowań. Z przytoczonego zestawienia wynika, iż w raporcie wśród odmian polietylenu wyodrębniono dwie z nich: PE-LD łącznie z PE-LLD oraz PE-HD, co z uwagi na specyfikę zastosowań znajduje swoje uzasadnienie.
Biorąc powyższe pod uwagę, jak też w dążeniu do uzyskania porównywalności danych raportu z oszacowaniami COBRO, podział ten utrzymano również w analizie wykorzystanej w monografii.
W monografii polimery reprezentujące czołową czwórkę zostały bliżej scharakteryzowane, zarówno z perspektywy stanu aktualnego, jak też rozwojowej.
W oszacowaniach w analizie objętej monografią wzięto pod uwagę:
– folie giętkie, w tym orientowane i nieorientowane;
– folie spienione i opakowania z tych folii;
– folie zawierające surowce mineralne i opakowania z tych folii;
– sztywne folie termoformowalne i opakowania z tych folii;
– opakowania formowane metodą rozdmuchu;
– opakowania formowane metodą wtrysku;
– wyroby, w tym opakowania, formowane przez spienianie;
– płyty o strukturze komórkowej oraz opakowania i akcesoria z tych płyt;
– zamknięcia z tworzyw sztucznych do opakowań z tych tworzyw.
W odniesieniu do czterech tworzyw masowego stosowania zaistniała możliwość skonfrontowania oszacowań COBRO z danymi raportu Plastics Europe Polska w zakresie dotyczących tych tworzyw. Znalazło to odzwierciedlenie w pięciu niżej wymienionych tabelach:
– Zużycie PE-LD oraz PE-LLD, w krajowej branży opakowaniowej, w roku 2016;
– Zużycie PE-HD w krajowej branży opakowaniowej w roku 2016;
– Zużycie PP w krajowej branży opakowaniowej w roku 2016;
– Zużycie PET w krajowej branży opakowaniowej w roku 2016;
– Zużycie PS w krajowej branży opakowaniowej w roku 2016.
W każdej z tabel podano uszczegółowione oszacowania COBRO wraz z ich zsumowaniem, umożliwiającym porównanie z danymi raportu Plastics Europe Polska.
Wśród analizowanych polimerów, tylko w przypadku jednego z nich nie stwierdzono zgodności oszacowań COBRO z danymi raportu Plastics Europe Polska. Warto podkreślić, że w tym przypadku oszacowania COBRO zostały potwierdzone w konsultacjach ze specjalistami z przemysłów reprezentujących producenta oraz przetwórców analizowanego tworzywa.
Jako szczególnie interesujący odnotowano w monografii fenomen polietylenu. Z przywołanego raportu Plastics Europe Polska wynika, że w roku 2016 zużycie wszystkich odmian polietylenu PE w Polsce w produkcji opakowań wyniosło 530,4 tys. ton, co stanowiło 48% zużycia wszystkich tworzyw sztucznych w tym roku do produkcji opakowań w kraju. Podkreślić warto, że zużycie PP, kolejnego po PE pod względem wielkości zużycia tworzywa, wyniosło ~20%.
Pomimo iż polietylen należy do najstarszej generacji termoplastów i mimo pojawiania się nowych polimerów, nie wydaje się, aby w najbliższym czasie mogło nastąpić zagrożenie pozycji PE w branży opakowaniowej w kraju. Kiedy wydawać by się mogło, że nadchodzi zmierzch tego polimeru, pojawiają się nowe kierunki zastosowań decydujące o wzmocnieniu jego pozycji.
O wzroście znaczenia i zużycia PE w ostatnim czasie zadecydowała niewątpliwie i nadal decyduje dynamika rozwoju folii rozciągliwych z PE-LLD stosowanych do zabezpieczania paletowych jednostek transportowych, obejmujących nawet takie wyroby jak kostka brukowa.
Jest prawdopodobne, że perspektywiczny charakter włączonego do monografii względnie nowego asortymentu, jaki stanowią folie ochronne z PE z ang. protective films, zadecyduje o dynamice dalszego wzrostu zużycia PE.
Przykład wykorzystania w monografii najnowszych informacji związanych ze światową techniką opakowaniową mogą stanowić informacje dotyczące folii BOPP, uzyskane w wyniku uczestnictwa w konferencji dotyczącej tej folii na Florydzie [6].
Epokowy dla techniki opakowaniowej wynalazek dwuosiowo orientowanych folii polipropylenowych upoważnił do bardziej szczegółowego ujęcia sytuacji tej folii w porównaniu z innymi asortymentami opakowaniowymi.
W raporcie Plastics Europe Polska, poza czołową czwórką, uwzględniono grupę określoną jako polimery inne, stanowiącą 8% łącznego zużycia tworzyw sztucznych w branży opakowań. Wśród tworzyw o istotnym znaczeniu dla branży opakowań wymieniono w tej grupie PA oraz PVC.
W monografii zużycie PA oraz innego tworzywa wysoko barierowego EVOH uwzględniono przy omawianiu ich udziału w foliach wielowarstwowych wysoko barierowych.
Folie z PVC zostały także w monografii uwzględnione, pomimo znanych kontrowersji i licznych zastrzeżeń w stosunku do tego tworzywa. Faktem jest bowiem dość powszechne stosowanie folii rozciągliwych z PVC przy pakowaniu mięsa świeżego. Poza wyjątkowo skutecznym spełnieniem wymagań funkcjonalnych, wynika to z faktu dostosowania receptury folii rozciągliwej z PVC do obowiązujących wymagań higienicznych, dotyczących wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Nie pominięto też folii sztywnej z PVC do opakowań typu tzw. blister pack w zastosowaniu do produktów farmaceutycznych.
Do niedawna sztywną folia z PVC, ze względu na jej wyjątkową dobrą termoformowalność, uznawano za nie zastępowalną, przy pakowaniu, w tym systemie produktów o tak małych wymiarach jak tabletki i kapsułki. Dopiero w ostatnich latach, zaczęła pojawiać się w tym zastosowaniu także poliestrowa termoformowalna folia APET.
W grupie określonej w raporcie Plastics Europe Polska jako polimery inne, w monografii zostały także uwzględnione polimery wytwarzane z surowców odnawialnych, w szczególności charakteryzujące się biodegradowalnością i kompostowalnością. Zwrócono uwagę na dokonujący się w ostatnim czasie powrót zainteresowania folią z regenerowanej celulozy, wcześniej zdecydowanie zakwestionowaną, głównie z uwagi na wysokie koszty produkcji i skomplikowany proces wytwarzania.
Nawrót ten wydaje się mieć związek z coraz większym naciskiem w światowej technice opakowaniowej na gospodarkę w obiegu zamkniętym, której folia z regenerowanej celulozy jest klasycznym przykładem.
W branży opakowań z tworzyw sztucznych w kraju niejednokrotnie przynajmniej w pewnym stopniu spełnione są wymagania gospodarki w obiegu zamkniętym. Przykład może stanowić opisany w monografii system z ang. zwany: in line, wykorzystywany w produkcji opakowań termoformowanych, np. z folii z PP. W systemie in line formowanie oraz wycinanie opakowań po
uformowaniu, a także wytłaczanie folii z zawracanego po zmieleniu tzw. ażuru, pozostającego po wycięciu opakowań, odbywa się w jednym cyklu produkcyjnym. Inny przykład w tym zakresie może stanowić szacowany nawet do 85% udział recyklingu w produkcji termoformowanych opakowań z folii APET. Przykład dbałości o przydatność do recyklingu na etapie projektowania opakowania, stanowią formowane techniką wtrysku opakowania z PP z etykietą z folii BOPP, nakładaną w systemie IML
Można oczekiwać, że wnikliwa analiza umożliwi wskazanie w monografii, na kolejne przykłady, w tym zakresie.
Bibliografia
[1] Czerniawski B., Analiza aktualnego rynku opakowań z tworzyw sztucznych w kraju i prognoza jego dalszego rozwoju, COBRO, styczeń 2017.
[2] Czerniawski B., Stan aktualny i perspektywy rozwoju branży opakowań z tworzyw sztucznych, COBRO, Warszawa, 2003.
[3] Raport roczny 2016 Fundacji Plastics Europe Polska, Eurostat /Plastics Europe Market Research Group (PEMRG) /Conversio Market & Strategy GmbH, 2017
[4] Czerniawski B., Analiza aktualnego rynku opakowań z tworzyw sztucznych w kraju i prognoza jego dalszego rozwoju, COBRO, Warszawa, styczeń 2013.
[5] Grabowska B., Jakowski S., Rynek opakowań w Polsce, COBRO, Warszawa 1998.
[6] Czerniawski B., Kornacki A., The Use of Biaxially Oriented Polypropylene (BOPP) Films for In Mould Labelling – IML (Wykorzystanie dwuosiowo orientowanej folii polipropylenowej do etykietowania w procesie formowania wyrobów – IML), referat wygłoszony podczas międzynarodowej konferencji BOPP Film 2017, organizowanej przez Applied Market Information (AMI), Floryda, 27-29 marca 2017.
Bohdan Czerniawski
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
