W poprzednich wydaniach pisaliśmy o zadaniu realizowanym w latach 2007-2011 w ramach Projektu PL0015 pn. „Opakowanie jako czynnik gospodarczego rozwoju regionu i poprawy ochrony zasobów naturalnych” – o Systemie Wspomagania Doboru Opakowań (SWDO), projekcie współfinansowanym ze środków norweskich. Obecnie – jakie zadania spełnił ten projekt i jak można korzystać z jego wyników, czyli jak dobierać opakowania i nawiązywać relacje biznesowe, również przez producentów – dostawców tych opakowań, za pomocą internetowej Platformy SWDO – pierwszego w Europie Systemu Wspomagania Doboru Opakowań świeżych owoców, warzyw i grzybów.
Uwarunkowania obrotu pakowanymi świeżymi owocami i warzywami
Wielu konsumentów chętnie kupuje świeże owoce i warzywa, ponieważ są podstawowym składnikiem zdrowej diety współczesnego człowieka. Przekonanie to przekłada się na stale rosnący popyt na świeże produkty ogrodnicze. Należy jednak pamiętać o specyfice uwarunkowań obrotu rynkowego tymi produktami: sady i plantacje są często bardzo odległe od miejsc dystrybucji detalicznej. Tymczasem dostępność świeżych owoców i warzyw w obrocie detalicznym zależy od ciągłości dostaw do sklepów, nietrwałych i podatnych na uszkodzenia świeżych owoców oraz warzyw, których jakość musi być należycie chroniona podczas przechowywania i transportu. Z tych względów bardzo ważnym czynnikiem jest odpowiedni sposób ich pakowania.
Kolejnym ważnym czynnikiem dla detalicznego nabywcy jest akceptowalna cena zakupu świeżych produktów ogrodniczych. Racjonalność ekonomiczna obrotu rynkowego wymaga stosowania w łańcuchu dystrybucji paletowych jednostek ładunkowych, zwanych też logistycznymi.
Kolejne wymagania, wpływające na sposób pakowania świeżych produktów ogrodniczych to coraz częstsze oczekiwanie detalicznych klientów, aby stosowano opakowania gotowe do wystawienia wprost z palety na półkę sklepową, tak zwane SRP. Skala tego wymagania jest bardzo duża, ponieważ w punktach sprzedaży detalicznej rośnie popularność samoobsługowej formy sprzedaży z półek sklepowych. W tym celu określone produkty powinny być wstępnie pakowane w opakowania jednostkowe (śliwki, czereśnie, owoce jagodowe czy ziemniaki) lub pakowane luzem (np. jabłka) w opakowaniach hurtowych / transportowych, typu SRP.
Następny ważny czynnik dotyczący wyboru sposobu pakowania wiąże się z jakością i ceną świeżych produktów ogrodniczych, zwłaszcza nowalijek, na którą klient zwraca uwagę podczas ich zakupu. Klient oczekuje wstępnego pakowania małych ilości drogich i delikatnych produktów. Przy doborze takich sposobów pakowania należy mieć na uwadze koszty opakowania i pakowania, które muszą być dostosowane do ceny produktu.
Z kolei wymagania logistyczne stawiane w obrocie rynkowym wskazują na stosowanie opakowań jednostkowych i zbiorczych o ujednoliconych wymiarach bądź pojemności. Racjonalność ekonomiczna magazynowania i transportu wymaga bowiem „gęstego” układania opakowań na paletach, a palet w środkach transportu, w celu obniżki kosztów magazynowania i transportu.
Ponadto ochrona produktu i bezpieczeństwo użytkowników opakowań są regulowane formalnymi wymaganiami, obowiązującymi w kraju dystrybucji towaru, które również należy uwzględnić odnośnie każdego z rynków zbytu.
Następne wymaganie wiąże się z faktem, że coraz więcej detalicznych klientów, zwłaszcza w Europie Zachodniej, przykłada wagę do bezpieczeństwa i wygody użytkowania opakowania oraz oczekuje niekłopotliwego „pozbywania się” poużytkowych odpadów opakowaniowych. Sposób pakowania związany jest też z kosztami zagospodarowania poużytkowych odpadów opakowaniowych przez punkty sprzedaży detalicznej. Ze względu na skalę ilości tych odpadów, zagadnienie to jest regulowane odpowiednimi przepisami w poszczególnych krajach dystrybucji tych towarów. W praktyce finansowanie zagospodarowania poużytkowych odpadów opakowaniowych sprowadza się do pobierania tzw. opłat produktowych od podmiotu gospodarczego, który wprowadza towar na rynek. Ostatecznie w pewnym stopniu koszty te przekładają się na cenę towaru, co oznacza, że część obciążeń tytułem kosztów opłat produktowych ponosi nabywca detaliczny.
Lista przedstawionych tutaj uwarunkowań, związanych z doborem prawidłowego sposobu pakowania świeżych owoców i warzyw nie wyczerpuje wszystkich oczekiwań użytkowników opakowań. W łańcuchu dystrybucji liczą się kolejne wskaźniki, zależne od sposobu pakowania, mające znaczenie dla realizacji strategii biznesowych, poczynając od wielkotowarowych odbiorców rynkowych a kończąc na podmiotach wprowadzających towar do obrotu detalicznego: sklepach detalicznych czy firmach cateringowych, których udział, jako końcowych nabywców towaru jest też istotny – rzędu 20% produkcji sprzedanej. Obok regularności dostaw właściwie pakowanego produktu, ważne jest też utrzymywanie niskiego poziomu biznesowego ryzyka strat towarowych oraz produktowych. Ten drugi wskaźnik jest silnie związany ze skutecznością ochrony jakości produktu związanej ze sposobem pakowania.
Dlaczego Platforma SWDO?
Krajowa produkcja ogrodnicza i jej niewystarczająca aktualnie opłacalność wskazuje na konieczność przystosowania dostaw do wymagań i warunków wynikających z międzynarodowych norm jakości, w tym dostosowania opakowań do wymagań odbiorcy oraz zachowania reguł nowoczesnej logistyki. Właściwe pakowanie świeżych owoców i warzyw jest podstawą wzrostu opłacalnego ich eksportu.
Ważna jest zatem sprawna infrastruktura wspomagania pierwszego ogniwa łańcucha wielkotowarowej dystrybucji produkcji ogrodniczej na rzecz:
n doboru właściwego sposobu pakowania,
n wprowadzania produktów do obrotu na paletowych jednostkach ładunkowych,
n sprawnej organizacji nawiązywania relacji wielkotowarowego rynkowego dostawcy i wielkotowarowego odbiorcy.
Infrastruktura wspomagania łańcucha wielkotowarowej dystrybucji produkcji ogrodniczej jest więc podstawą wzrostu opłacalnego eksportu krajowych produktów i wpływa na ekonomiczną siłę polskiej branży ogrodniczej, a w konsekwencji – tej części branży opakowaniowej, która wyspecjalizowana jest w produkcji opakowań świeżych owoców i warzyw.
Z tymi założeniami zespół międzynarodowych ekspertów, pod kierunkiem Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań (COBRO), przy współudziale norweskiego partnera Østfoldforskning oraz Instytutu Logistyki i Magazynowania – ILiM, opracował i wdrożył unikatowy internetowy System Wspomagania Doboru Opakowań, funkcjonujący jako Platforma SWDO.
Platforma SWDO jest zatem odpowiedzią na wyżej wymienione potrzeby – jest bowiem infrastrukturą wspomagającą sprzedaż produkcji polskiej branży ogrodniczej i stymulującą rozwój branży opakowaniowej. Platforma SWDO wspomaga:
n dobór sposobów pakowania świeżych produktów,
n organizację pierwszego ogniwa łańcucha wielkotowarowej dystrybucji,
n współdziałanie wielkotowarowego rynkowego dostawcy świeżych produktów ogrodniczych z wielkotowarowym odbiorcą rynkowym, krajowym lub zagranicznym oraz z producentem opakowań, w tym producentem wyposażenia opakowań jednostkowych, transportowych i pomocniczych materiałów opakowaniowych.
Jak działa Platforma SWDO?
Opis procedury przyznania dostępu do Platformy oraz pracy użytkownika z systemem SWDO przedstawiono w kolejnych krokach:
n rejestracja użytkownika,
n dobór sposobu pakowania,
n publikacja ogłoszeń.
Rejestracja użytkownika
Dostęp do Platformy wymaga wypełnienia przez potencjalnego użytkownika formularza rejestracyjnego na ogólnie dostępnej stronie www.swdo.pl i zatwierdzenia przez system konta i hasła, podanych przez użytkownika oraz przypisania do jednej z czterech grup użytkowników Platformy, to jest:
1. dostawcy rynkowego towaru
2. lub odbiorcy rynkowego towaru
3. lub producenta albo dostawcy opakowań (w tym wyposażenia opakowań oraz pomocniczych materiałów opakowaniowych)
4. lub usługodawcy TSL.
Po spełnieniu tych warunków użytkownik może logować się w systemie i bez ograniczeń korzysta z wielu udostępnionych funkcji Platformy.
Dobór sposobu pakowania
Podstawowe funkcjonowanie Platformy wiąże się z doborem sposobu pakowania oraz przygotowaniem i publikacją ogłoszeń. Celem tego doboru jest wyszukanie odpowiedniego sposobu pakowania produktu, które jest możliwie uproszczone: sprowadza się do wprowadzania informacji, zgodnie z pytaniami i wskazówkami na ekranie komputera użytkownika Platformy. Pełna informacja o wybranych opakowaniach jest zapisywana w jednolitym dokumencie, tzw. raporcie opakowaniowym. W raporcie podawane są porady wynikające z dobrych praktyk, zalecanych przy zamawianiu opakowań oraz przy pakowaniu produktów. Raport ułatwia partnerom biznesowym unikanie nieporozumień z powodu niewłaściwego sposobu pakowania, a co za tym idzie – przeciwdziała konsekwencjom finansowym dostawy wadliwego towaru.
Publikacja ogłoszeń
Kolejny etap współpracy użytkownika z Platformą służy inicjowaniu kontaktów biznesowych oraz wspomaganiu ich współpracy w ramach relacji biznesowych, np. przy ustalaniu szczególnych właściwości opakowań, które wymagają modyfikacji raportu opakowaniowego (np. w części dotyczącej szaty graficznej opakowania transportowego czy wykonania otworów wentylacyjnych w opakowaniu transportowym) lub zmian harmonogramu dostaw.
Każdy użytkownik może opracować i opublikować ogłoszenie, które jest udostępniane innym upoważnionym użytkownikom Platformy. Platforma umożliwia ogłoszeniodawcy nadzór nad udostępnianiem raportu opakowaniowego, załączanego do ogłoszenia. Publikujący ogłoszenie może wybrać opcję nielimitowanego dostępu do raportu przez użytkownika Platformy SWDO zainteresowanego ogłoszeniem. Inna opcja wymaga autoryzacji dostępu do raportu przez ogłoszeniodawcę i jest ona udzielana po kontakcie potencjalnego partnera biznesowego z ogłaszającym, co ułatwia wbudowana funkcja Platformy.
Załącznikiem do ogłoszeń w sprawie dostaw towaru lub dostaw opakowań (wyposażenia opakowań czy pomocniczych materiałów opakowaniowych) jest zawsze raport opakowaniowy.
Wzór ogłoszenia produktowego pokazano w poniższej tablicy:
1. Produkt: rodzaj automatycznie pobrany z raportu
1.1 odmiana automatycznie pobrana z raportu
1.2 klasa automatycznie pobrana z raportu
1.3 kalibraż automatycznie pobrany z raportu
1.4 index Briks’a podaje ogłoszeniodawca
2 Data 1 dostawy towaru
[dzień-miesiąc-rok] podaje ogłoszeniodawca
2.1 Masa handlowa
1 dostawy produktu [kg] podaje ogłoszeniodawca
…
11 Data 10 dostawy towaru
[dzień-miesiąc-rok] podaje ogłoszeniodawca
11.1 Masa handlowa
10 dostawy produktu [kg] podaje ogłoszeniodawca
Ogłoszenia dzielą się na oferty:
n dostaw towaru,
n dostaw opakowań
n lub świadczenia usług TSL
n oraz zapytań ofertowych dotyczących dostaw towaru lub opakowań.
Ochrona przed konkurencją
Ochrona danych użytkowników i zachowanie poufności dostępu do ogłoszeń jest również istotnym elementem Platformy SWDO. Wszystkie archiwalne zasoby danych oraz ogłoszeń opracowanych i należących do użytkownika Platformy, są zabezpieczone przed dostępem niepowołanych osób trzecich. W celu zapobiegania nieuczciwej konkurencji oferty i zapytania ofertowe publikowane przez użytkowników Platformy są chronione przed niepowołanym dostępem: system automatycznie blokuje dostęp do ogłoszeń innym użytkownikom Platformy z tej samej grupy użytkowników – np. dostawca pakowanych świeżych owoców nie może „podglądać” ogłoszeń innych dostawców stanowiących konkurencję rynkową.
Korzyści użytkowania Platformy SWDO
Wszyscy liczący się gracze zielonego rynku, a pośrednio ich pozostali partnerzy biznesowi działają na rzecz nadrzędnego celu, to jest udostępniania konsumentowi wysokiej jakości produktów w akceptowanych przez niego opakowaniach. Właściwości Platformy i jej funkcje są czynnikami wspomagającymi realizację tego celu, dając użytkownikowi systemu następujące korzyści:
n elastyczność systemu pozwalającą na dobieranie sposobu pakowania do zmiennej sezonowo wartości produktu czy zmiennych oczekiwań kolejnych użytkowników opakowań i konsumentów;
n wspomaganie relacji biznesowych w warunkach realizacji różnych strategii biznesowych;
n dostęp do publikowanych ogłoszeń jako czynnik zwiększający rynkową dostępność towaru krajowym i zagranicznym odbiorcom;
n możliwość optymalizacji sposobu pakowania jako czynnika redukcji ryzyka biznesowego związanego z obrotem wrażliwego na uszkodzenie produktu;
n systemową ochronę ogłoszeń i zasobów, w tym archiwa raportów opakowaniowych i ogłoszeń oraz danych użytkowników, przed nieuprawnionymi osobami trzecimi;
n wiedzę o akceptowanych w europejskim obrocie rynkowym sposobach pakowania świeżych owoców i warzyw;
n zmniejszanie ryzyka biznesowego obrotu towarowego przekładającego się na redukcję strat produktowych i towarowych – jest to ważne dla poprawy racjonalności wykorzystania produkcji sprzedanej plantacji i oznacza poprawę ochrony zasobów naturalnych i środowiska naturalnego;
n wielojęzyczność (angielska i polska wersja językowa Platformy): każde ogłoszenie i raport opakowaniowy występują w dwu równoważnych wersjach językowych: polskiej i angielskiej, co pomaga pokonywać barierę językową dzielącą różnojęzycznych partnerów biznesowych;
n trójjęzyczny słownik obrazkowy w raportach opakowaniowych: z opisem polskim, angielskim i rosyjskim, co pozwala zachować równoważność terminologii produktowej i opakowaniowej oraz służy eliminowaniu pomyłek i nieporozumień opakowaniowych.
Bliższe dane na temat, jak funkcjonuje Platforma SWDO zawarte są też w bloku zdalnego nauczania (e-learning) Platformy SWDO. Dalsze informacje można uzyskać pod adresem: office@swdo.pl
Ponieważ do końca września 2011 roku Platforma SWDO będzie udostępniana bezpłatnie, zachęcamy do jej odwiedzenia wszystkich, którzy poszukują odpowiednich opakowań dla swoich świeżych produktów ogrodniczych: owoców, warzyw i grzybów, produkują je lub chcą być ich dostawcami.
Anna Kosmacz-Chodorowska, Instytut Logistyki i Magazynowania – GS1 Polska
Andrzej Hejduk, Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań
Jan Świetlik, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej
