Miejsce tworzyw sztucznych w GOZ

23 Feb 2023 07:00

Unia Europejska dąży do tego, aby do 2030 r. 55% odpadów opakowaniowych z tworzywa sztucznego było poddawanych recyklingowi. To ambitny cel. Aby go zrealizować, zakłady produkujące tworzywa sztuczne muszą przeanalizować kilka etapów – od projektowania po samą produkcję. Firma Surplex wyjaśnia, w jaki sposób można przenieść ideę gospodarki obiegu zamkniętego do świata tworzyw sztucznych oraz dlaczego na tym polu ważne są wykorzystywane maszyny.

Produkty wykonane z tworzywa sztucznego zwykle po krótkim czasie użytkowania trafiają do śmieci. Duża część z nich zostaje poddana procesowi spalania, w którym dochodzi do utraty cennych materiałów. Tymczasem idea gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ) zawitała też w branży tworzyw sztucznych. Na rynku maszyn używanych dostępne są systemy służące do przetwarzania tworzyw sztucznych. To kolejna cegiełka do budowy ekologicznego świata.

Jeśli chce się utrzymać albo podnieść standard życia ludzi, a jednocześnie ochronić środowisko, należy oddzielić od siebie wzrost gospodarczy i popyt surowcowy. Rozwiązaniem jest gospodarka obiegu zamkniętego (nazywana również gospodarką cyrkularną). To istotny wkład w walkę ze zmianą klimatu. Ponadto GOZ pozwala na uzyskanie niezależności od łańcuchów dostaw. A w ostatecznym rozrachunku przekłada się na realne oszczędności.

Jakie materiały się do tego nadają? Istnieją dwa istotne aspekty, o których należy pamiętać w przypadku gospodarki obiegu zamkniętego. Z jednej strony należy zadbać o to, aby budulec wyróżniał się uniwersalnością zastosowania jako materiał (a nie materia do spalenia), a z drugiej o to, aby umożliwiał kaskadowe wykorzystanie. Oznacza to, że surowiec może zostać kilkukrotnie wykorzystany do wytwarzania produktów. Na końcu kaskady znajduje się termiczne wykorzystanie materiału resztkowego oraz odpadów.

Tworzywa sztuczne w Europie – liczby, dane, fakty

W 2021 r. w Unii Europejskiej wyprodukowano 57,2 mln ton tworzyw sztucznych. Tendencja na tym polu jest rosnąca. Odpowiada to mniej więcej jednej szóstej światowej produkcji tworzyw sztucznych. Największy udział w wykorzystaniu produkowanych tworzyw przypada na branżę opakowań (ok. 40%). Tuż za nią plasują się branża budowlana (ok. 20%) i motoryzacyjna (ok. 10%).

Rosnąca produkcja tworzyw sztucznych przekłada się też na trend wzrostowy, jeśli chodzi o ilość odpadów. W 2020 r. w Europie powstało ponad 29 mln ton odpadów z plastiku. Jedynie jedną trzecią z nich udało się poddać recyklingowi. Jedna czwarta odpadów została poddana składowaniu. Pozostała część (ponad 40%) została wykorzystana w ramach procesów odzysku energii. Odsetek składowanych tworzyw sztucznych stale maleje, a jednocześnie udaje się zintensyfikować ponowne wykorzystanie plastiku (w ramach recyklingu czy spalania). Zgodnie z założeniami przyjętego Zielonego Ładu (ang. Green Deal) Unia Europejska dąży do tego, aby do 2030 r. 55% odpadów opakowaniowych z tworzywa sztucznego było poddawanych recyklingowi.

Można by sądzić, że biotworzywa będą rozwiązaniem wszystkich problemów. Jednak aktualnie (zgodnie ze stanem na 2019 r.) mają one zaledwie dwuprocentowy udział w rynku. Tworzywa termoplastyczne otrzymywane z surowców kopalnych, takie jak PP, PE, PVC, PET i PS, dominują w produkcji tworzyw sztucznych i mogą „poszczycić się” niemal 90-procentowym udziałem w rynku.

Recykling podstawą gospodarki cyrkularnej tworzyw sztucznych

Funkcjonuje rozróżnienie między recyklingiem przedkonsumenckim a recyklingiem pokonsumenckim. Odpady powstające podczas produkcji i przetwarzania tworzyw sztucznych zostają zebrane, odpowiednio przygotowane i na nowo wykorzystane w procesie produkcyjnym, razem z nowym plastikiem. To właśnie recykling przedkonsumencki. Zaletami takiego procesu są krótkie trasy transportowe, ponieważ tworzywo sztuczne często poddawane jest ponownej obróbce z wykorzystaniem wewnętrznych mocy zakładu. Dodatkowo odpady poprodukcyjne są czyste, nieużywane, a ich skład chemiczny jest znany producentowi, co również ułatwia cały proces.

Z kolei w przypadku recyklingu pokonsumenckiego powtórnie wykorzystuje się odpady pochodzące od konsumentów. W wielu krajach plastikowe odpady zbiera się osobno – można na przykład oddawać butelki do specjalnych automatów albo wyrzucać je do odpowiednich kontenerów. Następnie materiał zostaje posortowany, wyczyszczony i przetworzony do postaci granulatu. To właśnie recyklat pokonsumencki. Z tego recyklatu można wytwarzać nowe produkty. W ramach takiego procesu ze starych sieci rybackich mogą powstać zabawkowe konewki dla dzieci. Z kolei z butelek PET powstają nowe butelki. W porównaniu do procesu produkcyjnego wykorzystującego nowy materiał PET pozwala to na redukcję emisji CO2 o jedną dziesiątą.

Gospodarka cyrkularna jeszcze nie w pełni cyrkularna

Do tej pory recykling był skomplikowany, a do tego kosztowny. Także w ramach tego procesu potrzebna jest energia i powstają gazy cieplarniane. Ponadto recyklat nierzadko ma niższą jakość niż nowe tworzywa sztuczne. W takim wypadku zastosowanie recyklatu w produkcji jest niemożliwe z powodu niespełnienia norm dotyczących jakości i higieny. Jednak wszędzie tam, gdzie pozwalają na to wymogi, powinno się stosować materiały z recyklingu.

Należy pamiętać, że recykling rozpoczyna się dużo wcześniej niż sama produkcja. Już podczas projektowania opakowań zespoły projektowe muszą przemyśleć, w jaki sposób w przyszłości będzie można sprawnie zrecyklingować produkt z tworzywa sztucznego. Tylko pod warunkiem, że konsument jest w stanie w łatwy sposób oddzielić od siebie poszczególne elementy opakowania, mogą one zostać poddane recyklingowi zgodnie z ideą gospodarki cyrkularnej.

Ekologiczne maszyny używane

Handel maszynami używanymi to jeden ze stopni kaskadowego wykorzystania maszyn, a tym samym wkład w realizację idei gospodarki cyrkularnej w obszarze produkcji maszyn i instalacji. W porównaniu z produkcją nowej maszyny każda maszyna używana pozwala zaoszczędzić znaczące ilości gazów cieplarnianych i surowców. Przy około 55 tys. maszyn i urządzeń zakładowych, które w ciągu roku trafiają pod młotek w domu aukcyjnym Surplex, stanowi to ograniczenie emisji CO2 o około 1300 ton w skali roku. Także teraz na platformie Surplex.com można znaleźć maszyny do przetwórstwa tworzyw sztucznych. To doskonała możliwość dla zakładów, by zadbać o jeszcze bardziej ekologiczne metody produkcji.

Opracowano na podstawie informacji firmy Surplex