1. Wstęp
Podstawową funkcją opakowań żywności są zabezpieczenie mechaniczne oraz ochrona środków spożywczych przed czynnikami zewnętrznymi i środowiskowymi, takimi jak: światło, ciepło, obecność tlenu, wilgoć, mikroorganizmy itp. Nie mniej ważne jest wyeliminowanie zagrożenia zdrowotnego przechowywanej żywności ze strony materiałów opakowaniowych i opakowań. Odpowiednie opakowanie, przeznaczone do kontaktu z żywnością, nie może uwalniać do przechowywanych produktów składników materiału opakowaniowego w ilościach, stanowiących zagrożenie dla zdrowia człowieka lub powodujących niekorzystne zmiany w składzie żywności lub pogorszających jej właściwości organoleptyczne [1].
O przydatności opakowania do żywności decyduje wiele czynników. Kryteria oceny tej przydatności zależą od: rodzaju materiału opakowaniowego, rodzaju produktu spożywczego, systemu pakowania oraz wymagań rynku, na który dany produkt jest przeznaczony. Wspólne kryterium oceny przydatności wszystkich opakowań do żywności stanowi ocena sanitarno-higieniczna (jakości zdrowotnej). Ocena ta obejmuje analizę składu chemicznego materiału opakowaniowego, tj. surowca podstawowego, oraz substancji małocząsteczkowych, takich jak środki pomocnicze dodawane w procesie produkcji, w celu poprawy właściwości przetwórczych i funkcjonalnych oraz pozostałości po procesie wytwarzania. Polimery będące związkami wielkocząsteczkowymi nie wykazują zdolności migracyjnych i nie są toksyczne. Na granicy kontaktu produkt – opakowanie może nastąpić migracja małocząsteczkowych substancji, zarówno lotnych, jak też nielotnych.
Migracja globalna jest wskaźnikiem transferu ogólnej masy substancji nielotnych pierwotnie występujących w opakowaniu i przenikających do żywności. Migracja specyficzna, a więc ściśle zdefiniowanej substancji, wymaga precyzyjnych i kosztownych metod analitycznych pozwalających oznaczyć szkodliwe dla zdrowia, niewyczuwalne zmysłami związki chemiczne.
Oprócz kryterium migracji, jednym z podstawowych wymagań sanitarno-higienicznych jest brak oddziaływania opakowania na cechy sensoryczne żywności. Niektóre związki chemiczne wykazujące intensywny zapach, smak posiadają zdolność samolimitowania, polegającą na wywołaniu zmian właściwości sensorycznych wyrobu w sposób dyskwalifikujący go, pomimo migracji znacznie niższej niż ustalone limity [2].
Trzy obszary badań opakowań do żywności: analiza sensoryczna, badanie migracji globalnej oraz badanie migracji specyficznej umożliwiają kontrolę opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Analizując wyniki badań uzyskane w Laboratorium Badań Materiałów i Opakowań Jednostkowych (DOJ) COBRO w latach 2011-2013, oceniono jakość zdrowotną opakowań dostępnych na polskim rynku.
2. Migracja substancji małocząsteczkowych
Między produktem a opakowaniem zachodzi szereg wzajemnych oddziaływań. Na granicy produkt – opakowanie zachodzą procesy: migracji, przenikania i pochłaniania. Pod względem fizycznym zjawisko migracji to proces rozdziału i dyfuzji substancji w obszarze granicznym pomiędzy opakowaniem a produktem. Proces migracji zachodzi dwukierunkowo: substancje dyfundują zarówno z opakowania do żywności, jak i w kierunku odwrotnym.
Proces migracji składników opakowania do żywności zależy od: temperatury, czasu kontaktu i powierzchni kontaktu opakowania z produktem spożywczym oraz od składu opakowania [3]. Polimery, czyli związki wielkocząsteczkowe, jako obojętne struktury o dużej masie cząsteczkowej powyżej 1000 Da, nie wykazują zdolności migracji, są więc obojętne dla zdrowia. Opakowania mogą natomiast zawierać śladowe ilości pozostałości monomerów, z których otrzymywany jest dany polimer.
Źródłem substancji migrujących w opakowaniu, w większości szkodliwych dla zdrowia, są zarówno środki pomocnicze stosowane w produkcji i przetwórstwie opakowań, jak też substancje powstające w procesie degradacji tworzywa opakowaniowego. Środki pomocnicze stanowią ważną grupę związków chemicznych, które dodawane w procesie wytwarzania polimerów, modyfikują ich określone właściwości przetwórcze, nie powodując zmiany struktury molekularnej polimeru. Dodatki do tworzyw stanowią od 5% do 7% masy przetwarzanych polimerów [5].
Ze względu na rodzaj działania, wyróżnia się dwie grupy środków pomocniczych:
n dodatki modyfikujące właściwości fizyczne polimerów. Do tej grupy zalicza się: plastyfikatory, środki smarujące, antyprzyczepne, napełniacze, związki sprzęgające pigmenty, antystatyki, środki rozjaśniające, modyfikatory udarności, środki uniepalniające, środki spieniające;
n dodatki zapobiegające procesom degradacji i starzenia. Są to stabilizatory ciepła, antyutleniacze, środki opóźniające palenie, środki bakterio- i grzybobójcze (biocydy).
Podstawowymi środkami modyfikującymi, dodawanymi w procesach technologicznych wytwarzania opakowań, w celu polepszenia właściwości tworzyw są:
n antyutleniacze i stabilizatory UV
Stosowane są pochodne fenoli, tioestry, związki fosforu (III). Dodatek tych związków zabezpiecza tworzywa przed foto- i termooksydacją poprzez unieszkodliwienie wolnych rodników oraz nadtlenków powstających w wyniku dekompozycji np. poliolefin;
n środki antystatyczne
Są to pochodne amin, estry kwasów tłuszczowych, alifatyczne sulfoniany. Ich dodatek zapobiega gromadzeniu się ładunków elektrycznych na powierzchni tworzywa. Środki te, mające właściwości higroskopowe, wytwarzają na powierzchni polimeru cienką, przewodzącą warstwę, która obniża oporność powierzchniową i w ten sposób usuwa ładunki statyczne z powierzchni polimeru;
n plastyfikatory
Trudno lotne estry np. kwasu ftalowego, kwasu adypinowego. Dodanie ich polepsza elastyczność i wytrzymałość materiałów opakowaniowych poprzez rozpuszczenie lub spęcznienie polimeru. Cząsteczki estrów wnikają pomiędzy aglomeraty makrocząsteczek polimeru, powodując zmniejszenie siły oddziaływania międzycząsteczkowego oraz zwiększenie odległości między segmentami łańcuchów w polimerze;
n środki poślizgowe
Środki smarujące (ang. lubricant) stanowią jedną z ważniejszych grup dodatków w przetwórstwie polimerów, wyróżnia się:
– środki smarujące wewnętrzne, które mieszają się chemicznie z polimerem, powodując redukcję sił tarcia pomiędzy makromolekułami polimeru, obniżając w ten sposób lepkość oraz zmniejszając zużycie energii w trakcie przetwórstwa,
– środki smarujące zewnętrzne, niemieszające się z polimerami, które redukują siłę tarcia na granicy faz polimer – elementy urządzeń przetwórczych,
– jako środki poślizgowe stosowane są amidy nienasyconych kwasów tłuszczowych, kopolimery octanu winylu i alkiloamidy [4].
W opakowaniach z tworzyw sztucznych mogą wystąpić także metale ciężkie, których głównym źródłem są koncentraty barwiące i farby drukarskie, ale też substancje pomocnicze i uszlachetniające takie jak: katalizatory, stabilizatory, inicjatory, smary, barwniki i pigmenty, wypełniacze, substancje i materiały wykończeniowe, powłoki uszlachetniające. Źródłem metali w opakowaniach z tworzyw sztucznych mogą też być środki przyspieszające degradację polimerów stosowane w materiałach biodegradowalnych, zawierające sole i kompleksy metali.
3. Ocena sensoryczna opakowań
Zgodnie z Rozporządzeniem (WE) Nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością materiały i wyroby przeznaczone do pośredniego i bezpośredniego kontaktu z żywnością muszą być produkowane zgodnie z zasadami dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) tak, aby w normalnych lub możliwych do przewidzenia warunkach użytkowania nie doszło do migracji ich składników do żywności w ilościach, które stanowiłyby zagrożenie dla zdrowia człowiek lub powodowały zmiany w składzie żywności czy też pogorszenie jej
cech organoleptycznych [1].
Zgodnie z definicją analiza sensoryczna jest pomiarem i oceną jakości za pomocą jednego lub kilku zmysłów stosowanych jako aparat pomiarowy, przy zachowaniu odpowiednich warunków oceny i wymagań dotyczących przeprowadzających ją osób oraz przy użyciu metod adekwatnych do zadania stawianego ocenie.
Celem tego badania jest ustalenie, czy materiał opakowaniowy ma własny zapach, który w określonych warunkach przenika do produktu spożywczego i wpływa na jego smak. Prawidłowy efekt badania można uzyskać poprzez:
n zastosowanie właściwej metody badawczej, odzwierciedlającej rzeczywiste zastosowanie opakowania;
n zapewnienie właściwych warunków przeprowadzenia badania;
n potwierdzenie kwalifikacji panelu badawczego (asesorów);
n dokonanie właściwej analizy uzyskanych wyników wraz z interpretacją statystyczną [5].
Według normy DIN 10955:2004 – Sensorische Prüfung – Prüfung von Packstoffen und Packmitteln für Lebensmittel substancjami wzorcowymi są:
n masło niesolone – dla tłustych produktów spożywczych zawierających wodę;
n olej jadalny lub świeżo utarta mleczna czekolada – dla produktów tłustych, bezwodnych;
n laktoza, herbatniki – dla produktów suchych;
n woda uboga w CO2, sok jabłkowy, kwas octowy 0,2% – dla produktów wodnistych, kwaśnych;
n etanol 10% – dla napojów alkoholowych [6].
Ocena ustalana jest wg skali:
0 – niewyczuwalny zapach/smak;
1 – ledwo wyczuwalny zapach/smak;
2 – słabo wyczuwalny zapach/smak;
3 – wyraźny zapach/smak;
4 – silny zapach/smak.
Końcowym wynikiem oceny sensorycznej jest mediana, otrzymana z poszczególnych wyników cząstkowych. Suma odchyleń pojedynczego wyniku od mediany nie może być większa niż 1,5.
Ocena sensoryczna przeprowadzana jest zgodnie z normą PN-EN ISO 4120:2007 – Analiza sensoryczna. Metodologia. Metoda trójkątowa. W teście trójkątowym badane są jednocześnie trzy zakodowane próbki, z których dwie są identyczne. Wskazywana jest próbka odmienna od dwóch pozostałych, będąca próbką badaną. Statystyczna istotność różnicy między próbką badaną a kontrolną odczytywana jest z tablic [7].
Ocena sensoryczna 382 próbek materiałów opakowaniowych, przeprowadzona w latach 2011-2013 w Laboratorium Badań i Materiałów Jednostkowych COBRO – Instytutu Badawczego Opakowań dla większości opakowań wykazała wyniki pozytywne. Na wykr. 1. przedstawiono udział poszczególnych badanych polimerów, zaś na wykr. 2. udział substancji wzorcowych użytych w badaniach.
Wykr. 3.-6. przedstawiają wyniki oceny sensorycznej z użyciem wody dla opakowań z polipropylenu (PP), polietylenu (PE), politereftalanu etylenu (PET), polistyrenu (PS).
W analizie sensorycznej z zastosowaniem wody jako substancji wzorcowej ocenę powyżej 2 – ledwo wyczuwalna zmiana smaku/zapachu otrzymało 2,3% opakowań. Były to opakowania polipropylenowe (1,5%) i polietylenowe (0,8%). Wszystkie oceny sensoryczne opakowań z PA 6 oraz z PVC dały wyniki zerowe.
Na wykr. 7.-8. przedstawiono wyniki analizy sensorycznej z zastosowaniem laktozy jako substancji wzorcowej dla opakowań z PP i PE.
5,3 % próbek otrzymało ocenę powyżej 2 – opakowania z PP 1,8% i z PE 3,6%. Opakowania z PET, PS w ocenie sensorycznej uzyskały wyniki zerowe. Dla opakowań z PVC oraz PA 6 nie przeprowadzono żadnej analizy z zastosowaniem laktozy jako substancji wzorcowej.
Na wykr. 9.-10. przedstawiono wyniki analizy z zastosowaniem czekolady jako substancji wzorcowej dla opakowań z PP i PE.
Wszystkie uzyskane wyniki badań były pozytywne. Dla opakowań z PET, PS i PVC wykonane oceny z użyciem czekolady dla 10 próbek łącznie dały wyniki zerowe. Dla opakowań z PA 6 nie wykonano żadnej analizy z użyciem czekolady. Z zastosowaniem masła jako substancji wzorcowej wykonano analizy dla 22 próbek – tylko dla opakowań PP, PE i PET – uzyskując wyniki zerowe. Dla dwóch próbek PE badanie zostało przeprowadzone z użyciem 10% etanolu. Wyniki były zerowe.
4. Migracja globalna
Migracja globalna (Overall Migration, OM) stanowi sumę wszystkich migrujących substancji, bez określenia rodzaju substancji nielotnych, z materiału opakowaniowego w określonych warunkach badania (czas, temperatura) do odpowiednich płynów modelowych, reprezentujących określone grupy żywności. Wartość migracji wyrażana jest w mg/dm2. Badanie migracji globalnej przeprowadza się tylko do płynów modelowych z opakowania niemającego jeszcze kontaktu z żywnością. Limit migracji globalnej (OML) wynoszący 10 mg/dm2 oznacza, że dla opakowania w kształcie sześcianu zawierającego 1 kg żywności migracja wynosi 60 mg na 1 kilogram żywności.
W przypadku materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością dla niemowląt i małych dzieci, limit migracji globalnej nie może przekroczyć 60 mg na 1 kg płynu modelowego imitującego żywność [8].
Badania migracji globalnej wykonywanie są zgodnie z serią norm PN-EN 1186 pt.: Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi – Tworzywa sztuczne. Odpowiednie warunki badania oraz ogólne zasady badania migracji globalnej dobierane są zgodnie z normą PN-EN 1186-1:2005 Przewodnik dotyczący wyboru warunków i metod badań migracji globalnej. [9].
Kolejne numery norm dotyczą konkretnej metody wykonania badań z użyciem płynów modelowych imitujących żywność.
Metoda badania zgodnie z normą PN-EN 1186-3:2005 Meto-dy badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przez całkowite zanurzenie może być stosowana dla próbek jednorodnych, w których obydwie strony są takie same. Próbka do badania o powierzchni 1 dm2, pocięta na cztery paski o szerokości 2,5 cm każdy, zostaje zanurzona w 100 ml płynu modelowego. W przypadku folii o grubości większej niż 0,5 mm uzyskany wynik migracji dzieli się przez całkowitą powierzchnię kontaktu – 2 dm2 [10].
W przypadku wyrobów wielowarstwowych stosuje się badanie w kontakcie jednostronnym. Warunki wykonania badania w takim kontakcie są ostrzejsze niż w badaniu jednostronnym.
Dla folii, które są podatne na zgrzewanie, wykonuje się badanie z zastosowaniem torebki zgodnie z normą PN-EN 1186-7:2006 Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przy zastosowaniu torebki. Torebka napełniana jest 100 ml płynu modelowego. Wynik migracji dzielony jest przez 2, gdyż powierzchnia kontaktu w tym badaniu wynosi 2 dm2 [11].
Badanie zgodnie z normą PN-EN 1186-5:2005 Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przy zastosowaniu komory przeprowadza się dla próbek wielowarstwowych, które mogą być pobrane z powierzchni płaskich. W badaniu próbka o powierzchni 2,5 dm2 pozostaje w kontakcie z 125 ml płynu modelowego [12].
Dla wyrobów w postaci pojemników wykonuje się badanie zgodnie z normą PN-EN 1186-9:2006 Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przez napełnienie wyrobu [13].
W Laboratorium Badań Materiałów i Opakowań Jednostkowych w latach 2011-2013 wykonano badanie migracji globalnej dla 382 próbek z różnych polimerów, których udziały procentowe przedstawiono na wykr. 11.
Wyniki migracji globalnej (MG) dla opakowań polipropylenowych (PP) przedstawiono na wykr. 12.-14. 2,3% opakowań z polipropylenu przeznaczonych dla produktów kwaśnych oraz tłustych uzyskało wynik negatywny.
Wyniki migracji globalnej dla opakowań polietylenowych (PE) przedstawiono na rysunkach nr 15.-17. Badanie migracji do 3% kwasu octowego dla 0,8% badanych opakowań z PE wykazało przekroczenie limitu migracji globalnej.
Dla opakowań z politereftalanu etylenu (PET) wyniki migracji globalnej uzyskane w laboratorium w poszczególnych latach przedstawiono na rysunkach nr 18.-20.
Dla badanych opakowań z PET uzyskano wyniki poniżej dopuszczalnego limitu migracji globalnej.
Wyniki migracji globalnej dla opakowań z polistyrenu (PS) przedstawiono na wykr. 21.-23.
Dla 26,7% opakowań z polistyrenu otrzymano wynik negatywny. Były to opakowania przeznaczone do żywności kwaśnej (10%) i tłustej (16,7%
). Badanie migracji dla płynów substytucyjnych tłuszczu przeprowadzono do izooktanu oraz 95% etanolu, zgodnie z normą PN-EN 1186-14:2010 [14], uwzględniając wyższy wynik migracji oraz odpowiedni dla danej grupy produktów żywnościowych współczynnik redukcji tłuszczu.
Wykr. 24.-26. pokazują wyniki migracji globalnej dla opakowań z poliamidu 6 (PA 6).
Badane opakowania z poliamidu nie wykazały przekroczenia limitu migracji globalnej. Dla opakowań z polichlorku winylu (PVC) wykonano badanie migracji globalnej dla dwóch próbek w roku 2012 (wykr. 27.). Wyniki migracji do trzech płynów modelowych były poniżej 10 mg/dm2.
5. Migracja specyficzna
Migracja Specyficzna (Specific Migration, SM) odnosi się do określonej substancji migrującej z materiału do żywności lub płynów modelowych żywności. Wynik migracji określa się w stosunku do masy płynu modelowego żywności, a wyraża się go w mg/kg. Badanie migracji specyficznej można przeprowadzić zarówno do płynu modelowego, jak też do żywności. Limity migracji specyficznej określone są w załączniku I i II do Rozporządzenia (UE) Nr 10/2011 [8].
Stopień migracji danej substancji pochodzącej z opakowania oraz jej toksyczność są głównym wyznacznikami ryzyka ze strony opakowania. Badanie toksykologiczne danej substancji, szczególnie pod kątem kancerogennym czy mutagennym, przy różnym stopniu jej koncentracji oraz pełen profil substancji łącznie z możliwymi produktami jej degradacji składają się na charakterystykę danego składnika i są podstawą do ustalenia dopuszczalnych limitów migracji specyficznej SML (Specific Migration Limit). Wartość limitów SML związana jest z wielkością Akceptowalnej Dawki Dziennej (Acceptable Daily Intake, ADI).
Limity migracji specyficznej określa się przy standardowym założeniu, że osoba ważąca 60 kg spożywa dziennie 1 kg żywności i że żywność jest pakowana w pojemnik o kształcie sześcianu o powierzchni uwalniającej substancję wynoszącej 6 dm2. W odniesieniu do substancji, dla których nie określono limitów migracji specyficznej lub innych ograniczeń, stosuje się ogólny limit migracji specyficznej wynoszący 60 mg/kg.
Migrację specyficzną poszczególnych związków oznacza się metodami chromatografii gazowej i chromatografii cieczowej oraz metodami spektrofotometrycznymi.
Poniżej przedstawiono wyniki oznaczeń przykładowych związków chemicznych: pierwszorzędowych amin aromatycznych, kaprolaktamu oraz antyutleniaczy.
Pierwszorzędowe aminy aromatyczne (PAA) są związkami kancerogennymi. Źródło PAA to barwniki azowe, stosowane m.in. w farbach drukarskich, w przyborach kuchennych wykonanych z czarnego poliamidu (nylonu) oraz kleje poliuretanowe stosowane w laminatach. Zgodnie z Rozporządzeniem (UE) 10/2011 [8] materiały i wyroby z tworzyw sztucznych przeznaczone do kontaktu z żywnością nie mogą uwalniać PAA w ilości powyżej 0,01 mg/kg (10 µg/kg). PAA migrują do środowiska wodnego i kwaśnego. W Laboratorium Badań Materiałów i Opakowań Jednostkowych aminy aromatyczne oznaczane są metodą spektrofotometryczną. Wynik końcowy podawany jest w przeliczeniu na anilinę. Migrację specyficzną PAA wykonano dla 40 różnych próbek laminatów. Na wykr. 28. przedstawiono wyniki migracji PAA z laminatów, dla których uzyskano wyniki powyżej granicy wykrywalności metody (0,6 µg/kg). Uzyskano 2,5% wyników negatywnych.
Kaprolaktam – laktam kwasu ε-aminokapronowego, w wyniku kondesacji tworzy poliamid 6 (PA 6), znany jako nylon. Limit migracji sumarycznie z solą sodową kaprolaktamu wynosi 15 mg/kg. Wolny kaprolaktam oznaczono w płynach modelowych, po migracji, metodą chromatografii gazowej z detektorem FID.
Badanie migracji specyficznej kaprolaktamu wykonano dla 7 próbek osłonek wędliniarskich wytworzonych z PA 6. Na wykr. 29. przedstawiono wyniki migracji kaprolaktamu wykonane do 10% etanolu i 95% etanolu w 2012 i 2013 roku.
Do płynu substytucyjnego tłuszczu – 95% etanolu otrzymano prawie 43% negatywnych wyników migracji. Wyniki podano z uwzględnieniem współczynnika redukcji – 4, zgodnie z nr ref. 06.03 tabeli 2 załącznika nr III do Rozporządzenia (UE) 10/2011 [8].
Antyutleniacze (antyoksydanty) procesowe, zwane niekiedy stabilizatorami termoutleniania, zapobiegają utlenianiu się polimerów oraz przemianom następczym, takim jak: rozkład, powstawanie rozgałęzień, sieciowanie w czasie przetwarzania.
Jako antyutleniacze procesowe do poliolefin często stosuje się 2,6-ditert-butylo-p-krezol (BHT, E 321), a jako antyutleniacz funkcjonalny zalecany jest propionian 3-(3,5-ditert-butylo-4-hydroksyfenylo) oktadecylowy (Irganox 1076, E 471) [15].
Badanie migracji antyutleniaczy wykonano dla 15 próbek poliolefin. Związki oznaczane były po migracji z zastosowaniem HPLC (wysokosprawnej chromatografii cieczowej). Na wykr. 30. przedstawiono wartości migracji fosforanu tris (2,4-di-tert-butylofenylu) (Irgafos 168) oraz tetrakis [3-(3,5-di-tert-butylo-4-hydroksyfenylo cynamonian] metanu (Irganox 1010) z polipropylenu. Oba związki nie mają określonej wartości SML.
Poziom migracji propionianu oktadecylo 3-(3,5-di-tert-butylo)-4hydroksylfenylu (Irganox 1076) z polietylenu przedstawiono na wykr. 31. Limit migracji dla tego antyutleniacza wynosi 6 mg/kg. W żadnej analizowanej próbce nie stwierdzono przekroczenia limitu SML.
6. Podsumowanie
Badane w laboratorium DOJ opakowania i materiały opakowaniowe stanowiły jedynie niewielką część dostępnych na krajowym rynku opakowań z tworzyw sztucznych przeznaczonych do pakowania żywności. Jednak analiza uzyskanych wyników badań wykonanych w latach 2011-2013 daje pogląd o jakości zdrowotnej opakowań z tworzyw sztucznych wprowadzanych na rynek polski. W ramach oceny jakości zdrowotnej przeznaczonych do kontaktu z żywnością materiałów opakowaniowych i opakowań z tworzyw sztucznych przeprowadzono ocenę sensoryczną, badanie migracji globalnej i migracji specyficznej. Negatywną ocenę sensoryczną uzyskało 2,4% opakowań przebadanych w ciągu trzech lat.
W badaniu migracji globalnej dla 3,5% opakowań uzyskano przekroczenie dopuszczalnego limitu migracji do 3% kwasu octowego, płynu modelowego żywności kwaśnej oraz izooktanu i 95% etanolu, płynów substytucyjnych żywności tłustej.
W przypadku migracji specyficznej istnieje niebezpieczeństwo migracji PAA z materiałów, w których zastosowano klej poliuretanowy lub barwniki azowe. Z przebadanych materiałów
2,5% wykazało przekroczenie limitu migracji specyficznej PAA. Wśród badanych opakowań jedynie 8,4% stanowiły opakowania poliamidowe. Jednak aż 43% tych opakowań wykazało przekroczenie migracji specyficznej kaprolaktamu do 95% etanolu.
Literatura
[1] Rozporządzenie (WE) NR 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG.
[2] Melski K., Zagrożenia migracji, „Packaging Polska”, Nr 03/11; s. 53.
[3] Borowy T., Kubiak M. S.: Migracja substancji szkodliwych z opakowania do żywności „Chemical Review”, lipiec-sierpień 2013, s. 40-43.
[4] Bortel K., Środki pomocnicze stosowane w przetwórstwie polimerów, „Tworzywa Sztuczne w Przemyśle”, nr 5/2011, s. 14-20.
[5] Baryłko-Piekelna N., Matuszewska I., Sensoryczne badanie żywności. Podstawy-metody-zastosowania, Wydawnictwo Naukowe PTTŻ, Kraków 2009, s. 51-93.
[6] Norma DIN 10955:2004 – Sensorische Prüfung – Prüfung von Packstoffen und Packmitteln für Lebensmittel.
[7] Norma PN-EN ISO 4120:2007 – Analiza sensoryczna – Metodologia – Metoda trójkątowa.
[8] Rozporządzenie Komisji (UE) NR 10/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. U. L 12 z 15.1.2011).
[9] Norma PN-EN 1186-1:2005 Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi Tworzywa sztuczne – Część 1. Przewodnik dotyczący wyboru warunków i metod badań migracji globalnej.
[10] Norma PN-EN 11
86-3:2005 Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi –Tworzywa sztuczne – Część 3. Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przez całkowite zanurzenie.
[11] Norma PN-EN 1186-7:2006 Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi – Tworzywa sztuczne – Część 7. Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przy zastosowaniu torebki.
[12] Norma PN-EN 1186-5:2005 Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi – Tworzywa sztuczne – Część 5. Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przy zastosowaniu komory.
[13] Norma PN-EN 1186-9:2006 Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi – Tworzywa sztuczne – Część 9. Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przez napełnienie wyrobu.
[14] Norma PN-EN 1186-14:2010 Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi – Tworzywa sztuczne – Część 14. Metody badań migracji globalnej z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z produktami spożywczymi zawierającymi tłuszcze, w testach substytucyjnych z zastosowaniem izooktanu i etanolu 95% jako mediów substytucyjnych.
[15] Haponiuk J., Środki pomocnicze do tworzyw sztucznych, Politechnika Gdańska, 2011.
