Współczesne opakowania myślą po swojemu, przypominają nam o tym, o czym zapomnieliśmy, wydłużają czas przydatności produktów do spożycia, mogą być podgrzewane za naciśnięciem guzika i oddziałują na nasze zmysły swoim wyglądem, zapachem i dotykiem – a niektóre z nich mogą nawet mówić. To, do czego zdolne są dzisiaj opakowania w sektorze spożywczym, wykracza daleko poza ich pierwotne przeznaczenie, czyli ochronę żywności.
Opakowania mogą wykonywać wiele zadań jednocześnie: spełniać potrzeby marketingu i sprzedaży, wypełniać regulacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny, a także zaspokajać takie wymogi konsumentów jak ekologiczność i łatwiejsza obsługa, utrzymując w ryzach koszty produkcji, transportu i magazynowania. Dzięki najnowocześniejszym maszynom obsługiwanym przez technologię napędów kontrolowanych za pośrednictwem czujników i mikroprocesorów, w połączeniu z innowacyjnymi materiałami, które mogą być produkowane i usuwane w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska, przemysłowi opakowaniowemu powiodło się przerobienie pomysłu liczącego 6 tys. lat na nowoczesny produkt wysokiej technologii.
Po pierwsze: ochrona według opakowania
A jednak podstawowe zadanie każdego opakowania – to polegające na ochronie jego zawartości podczas transportu oraz przechowywania – pozostaje niezmienione. Opakowania zapobiegają zanieczyszczeniom i uszkodzeniom oraz chronią żywność przed szkodliwym wpływem otoczenia w postaci światła, tlenu czy wilgoci. Zapewniają ochronę przed zepsuciem powodowanym przez mikroorganizmy i chronią przed utratą smaku i witamin.
Nawet 1,3 mld ton jedzenia – jak twierdzi Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) – tracimy co roku na całym świecie. W niektórych przypadkach świeża żywność psuje się w czasie transportu, nie jest zjadana w określonym czasie lub uznaje się ją za niesprzedawalną, ponieważ przestaje spełniać przewidziane standardy. Wreszcie – nadal zbyt często – jedzenie nadające się do spożycia jest wyrzucane przez konsumentów, ponieważ minął czas przydatności do spożycia wskazany na opakowaniu.
Już od ponad 6 lat tymi ogólnymi kwestiami zajmuje się inicjatywa SAVE FOOD nadzorowana przez FAO, program środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) oraz Messe Düsseldorf realizowany we współpracy z czołowymi firmami, organizacjami i instytutami badawczymi o globalnym zasięgu. Ich wspólnym celem jest stworzenie rozwiązań zapobiegających stratom i marnowaniu żywności w całym łańcuchu wartości. Elementami tych działań są: udostępnianie odpowiedniej infrastruktury, ponowne sprawdzanie i modyfikowanie standardów opakowaniowych, podnoszenie świadomości oraz – sprawa nie najmniej ważna – praca nad opakowaniami jako takimi.
Po raz trzeci z rzędu inicjatywa – której międzynarodowy kongres SAVE FOOD odbędzie się na targach interpack w Düsseldorfie w dniach 4-10 maja 2017 r. – zyskuje odpowiednią platformę i gromadzi decydentów z kręgów biznesu, nauki, polityki i społeczeństwa obywatelskiego z myślą o walce przeciwko marnowaniu żywności. W trakcie targów odbędzie się specjalna wystawa SAVE FOOD, po raz drugi zorganizowana w ramach innovationparc, który energicznie zajmuje się wybranymi kwestiami interesującymi sektor opakowaniowy na każdych targach od 2008 r.
Higiena to nie wszystko, ale jedzenie bez higieny jest niczym
Gdy mówimy o opakowaniach produktów spożywczych, higiena jest najważniejsza, a delikatne produkty mięsne i kiełbasiane podlegają rygorystycznym normom. Kompletne linie produkcyjne o najwyższej wydajności wyposażone w rozdrabniacze mięsa, urządzenia porcjujące oraz pakowarki do tacek koncentrują się nie tylko na wydajności, elastyczności i jakości produktu, ale także na interfejsach – ponieważ mają one ogromny wpływ na produktywność.
Odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności spoczywa bezpośrednio na producencie. Kontrole czystości w zakładach produkcyjnych są szczególnie zalecane, jednak jeszcze ważniejsze jest usunięcie od początku potencjalnych pułapek związanych z higieną. Wysoce zaawansowane urządzenia zapewniają najwyższe standardy higieny, obejmując wszystkie kwestie: od kompleksowego wzornictwa zgodnego z wymogami higieny, poprzez łatwe do czyszczenia elementy, po sterylizację powietrza z pomocą krótkofalowego promieniowania UV.
W sektorze małego biznesu duże znaczenie zyskały zwłaszcza opakowania typu skin-pack: dwuskładnikowe opakowania składające się z tacki wykonanej z polipropylenu i CPET, przykrytej przylegającą folią. Możliwe jest znaczące wydłużenie czasu przydatności do spożycia produktu w opakowaniu próżniowym typu skin – wyjaśnia Stefan Dangel, dyrektor ds. sprzedaży i marketingu w firmie Sealpac.
Opakowania inteligentne
Innowacyjna siła sektora opakowań jest niezwykła. Każdy, kto interesuje się najświeższymi technologiami opakowaniowymi, nie mógł nie spotkać się z nanotechnologią oraz elektroniką drukowaną i organiczną. Inteligentne owijki, które są w stanie zidentyfikować i wpłynąć na poziom świeżości żywności w kontrolowany sposób, nie są już utopią.
Aktywne opakowania kontrolują poziom wilgotności, zapobiegają namnażaniu zarazków, a nawet je zabijają – na przykład przez użycie pochłaniaczy. Metal pozwala na dłuższe przechowywanie napojów wrażliwych na wpływ tlenu takich jak piwo czy soki. Sól stołowa w opakowaniach blokuje formowanie się pary wodnej i – przykładowo – umożliwia grzybom z tendencją do przebarwień dłuższe utrzymanie naturalnego koloru. Pomysł polegał na stworzeniu opakowania, które może przechwytywać wilgoć i regulować jej poziom – powiedziała dr Cornelia Stramm z Instytutu Fraunhofera we Freising, wyjaśniając cel projektu badawczego.
Widocznie świeże
Specjalne czujniki we współczesnych opakowaniach mogą wizualnie pokazywać, czy żywność nadaje się jeszcze do spożycia. Reagują one na pojawienie się określonych substancji lub gazów i komunikują to, zmieniając swój kolor lub poziom fluorescencji. Stan, w jakim znajduje się żywność, jest więc widoczny na pierwszy rzut oka. Jedną z najczęstszych przyczyn zepsucia żywności są przerwy w łańcuchu chłodniczym. Inteligentne czujniki czasu i temperatury są w stanie pokazać takie przerwy w ciągłości, zwykle za pośrednictwem zmian kolorów.
Zrównoważony rozwój jako norma
Konsumenci oczekują wiele od opakowań żywności. Ich żądania względem przemysłu opakowaniowego dotyczą nie tylko bezpieczeństwa i higieny, ale również ekologiczności. Kojarzą oni zrównoważony rozwój najczęściej z recyklingiem i utylizacją. Rozwój systemów depozytowych i recyklingowych oraz – co nie mniej ważne – jasno sformułowane cele doprowadziły do istotnego wzrostu w poziomie recyklingu opakowań w ostatnich kilku latach. Recykling jest na fali wznoszącej, zwłaszcza w Europie, i wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej mają do 2020 r. poddawać recyklingowi połowę odpadów z gospodarstw domowych.
W ocenie stopnia ekologiczności opakowania bierze się pod uwagę zarówno rodzaj użytego materiału, jak i jego ilość, a także wielkość opakowania w stosunku do jego zawartości. W przemyśle istnieje wyraźny trend zmierzający do używania surowców odnawialnych. Stosowane zamiast konwencjonalnych materiałów, z myślą o ograniczeniu emisji związków węglowych, są one często wychwalane jako szczególnie ekologiczne. Badania wskazują jednak, że to właśnie materiały konwencjonalne – np. standardowe tworzywa sztuczne – zapewniają korzyści dla środowiska, gdy spojrzymy na cały cykl życia produktu jako efekt działania wydajnych systemów recyklingowych. W ostateczności to, czy mamy do czynienia z najbardziej ekologicznym rozwiązaniem, zależy od wszechstronnej oceny każdego wątpliwego przypadku i wzięcia pod uwagę rozmaitych zmiennych na każdym etapie łańcucha wartości.
Opakowanie 4.0
Przemysł opakowań jest wystawiany nie tylko na oczekiwania konsumentów, ale również na rosnące wymagania jego własnych klientów. Odpowiadając na potrzebę większej elastyczności i wydajności, sektor reaguje – oprócz innych sposobów – za pomocą inteligentnych i powiązanych ze sobą fabryk, w których klasyczna inżynieria mechaniczna łączy się w efektywnym współdziałaniu z czujnikami, oprogramowaniem i usługami.
Przemysł 4.0 już dawno stał się standardem w przemyśle spożywczym i jest ściśle związany z branżą komponentów, która może być postrzegana jako oświetlająca szlak postępu technologicznego. W specjalnym pokazie „components – special trade fair by interpack” będą prezentowane wysoce zaawansowane napędy, wyposażenie kontrolne i czujniki, obok produktów do przemysłowej obróbki obrazu, technik obsługi, oprogramowania przemysłowego i komunikacji, a także kompletne systemy automatyki dla maszyn opakowaniowych.
Nowoczesne linie są zdolne nie tylko do autonomicznego dostarczania informacji na temat procesów i stanu systemów, ale także do komunikacji między sobą i niezależnego korygowania procesów, gdy jest to konieczne. Inteligentne produkty są więc w stanie indywidualnie kontrolować swoje własne procesy produkcyjne. A to nie wszystko: dzięki komunikacji w całym łańcuchu wartości cykl życia produktu staje się możliwy do prześledzenia w całości. Możliwe jest więc powstanie całkiem nowych modeli biznesowych – wyjaśnia Hartmut Rauen, wicedyrektor wykonawczy w niemieckim Związku Producentów Maszyn i Urządzeń (VDMA).
Pionierem wykorzystania tego typu progresywnych technologii jest firma Bosch Packaging Technology, która planuje przed targami interpack w maju 2017 r. wyposażyć wszystkie swoje nowe procesy i maszyny opakowaniowe w najnowszej generacji panele sterownicze HMI 4.0. Jednym z nowych elementów są operacje kierowane intuicyjnie z wykorzystaniem technologii multi touch – podobnie jak robimy to na smartfonach i komputerach osobistych. System raportuje usterki natychmiast i – co więcej – dostarcza informacji na temat prawdopodobnej przyczyny oraz asystuje w rozwiązywaniu problemu. To rewolucyjna innowacja – przyznaje Stefan König, członek zarządu w Bosch Packaging Technology.
Opakowania są nieodzowne dla współczesnego społeczeństwa. To dotyczy przede wszystkim żywności i staje się widoczne głównie tam, gdzie ich brakuje – w krajach rozwijających się. Jedzenie często psuje się ze względu na brak odpowiednich lub stosowanie nieodpowiednich opakowań w transporcie i magazynowaniu, zanim dotrze do konsumenta. Z drugiej strony w krajach rozwiniętych opakowanie musi nie tylko chronić, ale także dobrze wyglądać. I musi wyróżniać się na przeładowanych półkach sklepowych, ponieważ większość klientów decyduje się na wybór produktów, które lądują w ich koszykach, właśnie w sklepie.
Melanie Streich
Tłumaczenie: TK
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
