Dzięki unijnemu „Zielonemu Ładowi” oraz regularnym zmianom wdrażanym do niemieckiej ustawy o opakowaniach (Verpackungsgesetz) wzrasta presja regulacyjna na przemysł opakowań. Jakie są te nowe wymagania?
Wkrótce po objęciu stanowiska przewodniczącej Komisji Europejskiej w 2019 roku Ursula von der Leyen ogłosiła „Zielony Ład” dla Europy, zgodnie z którym do 2050 roku Wspólnota Europejska ma stać się neutralna klimatycznie. U podstaw tych działań leży gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), której wytyczne zezwalają na produkcję w Unii Europejskiej po 2030 roku wyłącznie opakowań nadających się do ponownego wykorzystania lub recyklingu. Dodatkowo konieczne będzie ustanowienie nowych ram prawnych dla tworzyw biodegradowalnych i organicznych. Jeśli nie da się uniknąć generowania odpadów, obligatoryjne stanie się pokrycie ich kosztów, podobnie jak ograniczenie lub zminimalizowanie ich negatywnego wpływu na środowisko i zmiany klimatyczne.
Zasadniczo taki kierunek został wyznaczony przez inne, obowiązujące już dyrektywy UE. W planie działań na rzecz gospodarki obiegu zamkniętego z marca 2020 r. ogłoszono nowe, wiążące wymogi dotyczące opakowań dopuszczonych na rynek UE, w tym „ograniczenie nadmiarowych opakowań”. Obliczona przez UE ilość odpadów opakowaniowych przypadająca na jednego mieszkańca wynosi 174 kg. Należy albo zmniejszyć tę ilość, albo zapewnić możliwość ponownego wykorzystania lub recyklingu materiałów opakowaniowych w sposób przyjazny dla środowiska.
Unia Europejska postawiła przed sobą zadania promocji takiego wzornictwa opakowań, które sprzyja recyklingowi. Należy do nich jednoznacznie potrzeba ograniczenia stosowania materiałów opakowaniowych przy określonych rozwiązaniach, przede wszystkim w przypadkach, gdy dostępne są alternatywne produkty lub systemy wielokrotnego użytku lub gdy towary konsumpcyjne mogą obyć się bez opakowań. Ostatnim wymogiem jest stosowne ograniczenie poziomu złożoności materiałów opakowaniowych, w tym ilości użytych materiałów i polimerów.
Zrzeszenie Niemieckich Izb Przemysłowo-Handlowych (DIHK) ostrzega, że o ile może to zachęcić niektóre przedsiębiorstwa do inwestowania w bardziej przyjazne dla klimatu systemy zaopatrzenia w energię lub procesy produkcyjne, o tyle inne mogą stanąć przed wyzwaniem wynikającym z braku odpowiednich rozwiązań technologicznych lub nieopłacalności ich wdrożenia. Ta ostatnia sytuacja dotyczy w szczególności przedsiębiorstw konkurujących na poziomie globalnym. W swoim stanowisku Komisja wyraziła jednak zdecydowane przekonanie, że wymienione ambitne cele są wykonalne pod względem technologicznym przy zastosowaniu najnowocześniejszych metod recyklingu i materiałów alternatywnych.
Niemiecki rząd wprowadza zmiany w ustawie o opakowaniach
Tempo nadane przez Brukselę europejską dyrektywą ramową w sprawie odpadów już teraz przynosi konkretne skutki na poziomie krajowym. Na przykład w styczniu tego roku niemiecki rząd uchwalił nowe przepisy w ramach ustawy o opakowaniach (Verpackungsgesetz) częściowo oparte na dyrektywach UE. Zmieniają one ustawę o opakowaniach, która weszła w życie na początku 2019 roku, kładąc większy nacisk na opakowania wielokrotnego użytku.
Od lipca 2021 r. zabronione będą plastikowe produkty jednorazowego użytku takie jak: jednorazowe sztućce, patyczki higieniczne, słomki do picia i pałeczki typu swizzle (do mieszania drinków). Zakazana zostanie również sprzedaż jednorazowych kubków na napoje oraz kubków styropianowych. Rozporządzenie wprowadzające te przepisy wejdzie w życie 3 lipca 2021 roku. Od 2023 roku firmy cateringowe, dostawcy i restauracje będą zobowiązani zapewnić klientom – oprócz obecnie stosowanych naczyń jednorazowych – dostęp do pojemników wielokrotnego użytku na żywność i napoje, które klienci będą mogli zabrać do domu. Wyjątkiem będą małe przedsiębiorstwa, takie jak bary z przekąskami, które zatrudniają nie więcej niż 5 pracowników i mają powierzchnię sprzedaży nieprzekraczającą 80 m2. Będą one mogły dodatkowo pakować żywność i napoje w pojemniki będące własnością klientów; w związku z tym wspomniane firmy będą zobowiązane do informowania o takiej możliwości samych zainteresowanych.
W wywiadzie dla serwisu internetowego Packaging 360 Sonja Bähr, analityk ds. opakowań w TILISCO Verpackungsmanagement i wykładowca na Uniwersytecie Nauk Stosowanych Beuth w Berlinie, wyjaśniła jednak, że wpływ opakowań na środowisko nie może być określany jedynie na podstawie tego, czy są one jednorazowe, czy wielokrotnego użytku. Kim Cheng, dyrektor zarządzający Niemieckiego Instytutu Opakowań (dvi), komentuje, że rozwiązania wielokrotnego użytku mogą być korzystne z punktu widzenia gospodarki obiegu zamkniętego, ale to, czy rzeczywiście przynoszą korzyści dla środowiska, musi być rozpatrywane indywidualnie. Wszak opakowania wielokrotnego użytku muszą być czyszczone po użyciu. Może to pociągnąć za sobą konieczność transportu, zużycia energii, wody i potencjalnie także chemikaliów. Wpływ tych czynników decyduje o tym, czy opcja wielokrotnego użytku jest opłacalna, czy też nie. Decyzje muszą być zatem oparte na faktach, najlepiej w ramach oceny cyklu życia dla określonego obszaru zastosowań. W każdym przypadku należy zadbać o to, aby opakowanie było zgodne z GOZ i wykorzystywało jak najwięcej materiałów pochodzących z recyklingu.
System kaucyjny i udział materiałów z recyklingu
Oprócz koncentracji na kwestii opakowań wielokrotnego użytku wprowadzono również zmiany w systemie kaucyjnym. Począwszy od 2022 r. jednorazowe butelki z plastiku na napoje (o pojemności do 3 litrów) muszą zostać uwzględnione w systemie depozytowym. Wymóg kaucyjny będzie dotyczył również, bez wyjątku, puszek na napoje. Wreszcie od 2024 r. obowiązek kaucyjny zostanie rozszerzony także na plastikowe butelki na napoje mleczne.
Ponadto od 2025 roku jednorazowe butelki na napoje wykonane z tworzywa PET muszą zawierać co najmniej 25% plastiku pozyskanego z recyklingu. Od 2030 roku wskaźnik ten wzrośnie do co najmniej 30% dla wszystkich plastikowych butelek jednorazowego użytku na napoje. Dla porównania: butelki na napoje z PET już w 2015 roku zawierały średnio 26% materiału pochodzącego z recyklingu. Federalne Ministerstwo Środowiska uważa, że istnieje już teraz techniczna możliwość produkcji butelek na napoje wykonanych w 100% z materiału odzyskanego w recyklingu. Chociaż opakowania do napojów należą do sektora produktów o wysokim udziale w sprzedaży, bez wątpienia zdecydowana większość opakowań, z których korzystamy na co dzień, ma związek z żywnością. To właśnie w tym obszarze stosowanie materiałów pochodzących z recyklingu, odpowiednich dla gospodarki obiegu zamkniętego, miałoby szczególną wartość dla środowiska. Wciąż jednak brakuje nam do tego niezbędnych wstępnych warunków na poziomie politycznym – mówi Cheng komentując nowe regulacje.
Innymi słowy nowe dyrektywy i przepisy na szczeblu krajowym są dalekie od doskonałości. Ale biorąc pod uwagę złożoność tematu nie możemy oczekiwać, że będzie inaczej. Jednak dzięki już istniejącemu systemowi regularnie wdrażanych poprawek możemy liczyć na szybsze i bardziej elastyczne reagowanie na bieżące wydarzenia, a tym samym na zbliżenie się do wspólnego celu, jakim jest zrównoważona gospodarka obiegu zamkniętego dla opakowań.
Tego, że branża jest gotowa do wdrażania innowacyjnych pomysłów w celu zmiany sposobu myślenia o opakowaniach z perspektywy zrównoważonego rozwoju, dowodzą wystawcy targów FACHPACK, których tematem przewodnim są od 2019 r. „Opakowania przyjazne środowisku”.
Na podstawie materiałów FACHPACK opracował TK
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
