Zmiana pokoleniowa w polskich przedsiębiorstwach staje się faktem. Po ponad 30 latach wolnej gospodarki i czasach, w których zaradność i pracowitość przedsiębiorców pozwoliły tworzyć, rozwijać i zapewniać ekspansję polskich firm, przychodzi czas na zmianę warty – sukcesję.
Proces przekazywania pokoleniowej pałeczki dotyka każdej z branż i przedsiębiorstw każdej wielkości – również tych z sektora opakowań. Z myślą o tym nieuniknionym procesie i wychodząc naprzeciw potrzebom firm zrzeszonych w Polskiej Izbie Fleksografów, jej dyrektor Krzysztof Januszewski opracował – a następnie zrealizował w praktyce – sześcioczęściową koncepcję programową Forum Sukcesja w branży opakowań, które odbyło się 21 czerwca 2021 r. w Kazimierzu Dolnym.
Firmy rodzinne w czasach nieoczywistych
Pierwsza prelekcja dr Adrianny Lewandowskiej, prezes Instytutu Biznesu Rodzinnego, zatytułowana była „Firmy rodzinne w czasach nieoczywistych. Wyzwania i przewagi” i została odtworzona z nagrania. Prelegentka podkreślała, że proces sukcesji nie jest jedynie przekazaniem władzy czy własności, a długim wieloetapowym procesem, na który składa się 5 elementów, tzw. Diament sukcesyjny: przekazanie wiedzy, władzy, własności w oparciu o wartości i wizję przedsiębiorstwa, którego dotyczy proces sukcesji. Wspomniała również, że sukcesja to proces, który ma zachować firmę rodzinną na pokolenia, wskazała przykłady firm zagranicznych i polskich, którym udało się skutecznie przejść przez proces sukcesji i zachować rodzinny charakter firmy w kolejnym pokoleniu.
„Potrzeba procesu sukcesyjnego oraz jego realizacja a działalność operacyjna w firmie” to tytuł drugiego wykładu dra Rafała Trzeciakowskiego, radcy prawnego w Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych sp. k. Słuchacze dowiedzieli się z niego, kiedy zachodzi potrzeba przeprowadzenia procesu sukcesyjnego w przedsiębiorstwie i rodzinie biznesowej, jakie są cele procesu sukcesji zarówno po stronie firmy, jak i po stronie rodziny oraz jakie cele powinny przyświecać sukcesji.
Po przerwie kawowej Roman Wieczorek, ekspert Instytutu Biznesu Rodzinnego, wygłosił prelekcję pt. „Trwałe dziedzictwo: jak zapewnić przyszłość Twojej firmie rodzinnej?”. W jej trakcie opowiedział o roli lidera w firmie rodzinnej i zachęcił uczestników do odpowiedzi na pytania: Czy jesteś liderem, który prowadzi swoja firmę, za którym podążają współpracownicy, pracownicy, rodzina? Czy masz swojego następcę?
Dariusz Bednarski, partner w firmie Grant Thornton, omówił następnie „Pojęcie oraz obszary i etapy sukcesji”. Uczestnicy dowiedzieli się, że sukcesja jest trwającym w czasie procesem przekazywania poszczególnych ról przedsiębiorcy, a jej skuteczność powinna się opierać na czterech filarach (Kumulowanie kapitału, Sukcesja kompetencji, Utrzymanie relacji, Budowanie tradycji). Wykładowca wyróżnił cztery etapy planowania sukcesji (weryfikacja Aspiracji osobistych członków rodziny, wspólna Aspiracja biznesowa, Sukcesja zarządzania, Sukcesja prawna) oraz zwrócił uwagę, że w przypadku braku sukcesorów warto rozważyć sprzedaż firmy przy obecnym zainteresowaniu branżą inwestorów i atrakcyjnych cenach.
Dr Rafał Trzeciakowski opowiedział następnie o programie motywacyjnym, który może być narzędziem w procesie sukcesji w przypadku potrzeby zaangażowania kluczowego menedżera w firmie rodzinnej lub sukcesora w formule programu motywacyjnego.
Skuteczna sukcesja i jej wyzwania
Po kolejnej przerwie kawowej przed uczestnikami wystąpiła Małgorzata Kulik, partnerka w Grant Thornton, z wykładem „Skuteczna sukcesja zarządzania, czyli wyzwania stojące przed Firmą, Nestorem i Sukcesorem”. W jego trakcie skoncentrowała się na istocie procesu sukcesji z punktu widzenia zarządzania zmianą, kształtowania nowej struktury organizacyjnej i ról uczestników sukcesji oraz procesów decyzyjnych w nowym modelu zarządzania. Podkreślała ważną rolę komunikacji w procesie zmiany, tego, jak istotne jest przygotowanie procesów delegowania zadań i uprawnień decyzyjnych. Wskazała podstawowe hamulce zarządzających przed przekazaniem części swoich zadań oraz odpowiedziała na pytanie, w jaki sposób zapewnić sprawność procesów decyzyjnych. Ważną część stanowiły przykłady praktyczne zmian w procesach sukcesji zarządzania.
Następny wykład („Komu i jak przekazać dorobek życia? Dziedziczenie czy sprzedaż firmy?”) wygłosiła dr Małgorzata Rejmer, prezes zarządu Kancelarii Finansowej LEX, która przedstawiła punkt widzenia doradcy w zakresie sukcesji. Skoncentrowała się na kwestiach praw do przejęcia firmy, dziedziczeniu testamentowym i ustawowym oraz odpowiedziała na pytanie, czy sprzedaż firmy wewnątrz rodziny jest możliwym do zrealizowania sposobem na sukcesję? Przedstawiła również 5 zasad skutecznej sukcesji, czyli:
1. Przygotowanie sukcesji inter vivos, czyli przekazanie firmy za życia właściciela, oraz sukcesji mortis causa na okoliczność jego zgonu.
2. Wybór jednego z 7 modeli sukcesyjnych.
3. Przygotowanie testamentu w procesie sukcesyjnym.
4. Pamiętanie o kompleksowych rozwiązaniach prawnych, podatkowych, księgowych, organizacyjnych i finansowych.
5. Połączenie sukcesji formalnoprawnej z sukcesją finansową zapewniającą gwarantowany dochód dla nestora na czas emerytury.
W kolejnym wykładzie: „Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw jako element strategii rozwoju firmy lub sposób na sukcesję” dr Rafał Trzeciakowski przedstawił argumenty świadczące, że korzystne może być zarówno przekazanie firmy kolejnemu pokoleniu, jak i sprzedaż firmy oraz spieniężenie dorobku życia. Wskazał na rodzaje fuzji i przejęć, możliwe cele i motywy w odniesieniu do strategii rozwoju firmy, znaczenie badania due diligence w procesie transakcyjnym, kwestie wyceny przedsiębiorstwa i ustrukturyzowania transakcji.
Ostatni wykład „Fundacja rodzinna – dlaczego stanowi sposób na zapewnienie wielopokoleniowego i efektywnego zarządzania majątkiem rodzinnym?” poprowadził również dr Rafał Trzeciakowski, a dotyczył on projektu ustawy o fundacji rodzinnej, który jest konsultowany w ramach prac legislacyjnych w Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii oraz w Ministerstwie Finansów.
Fundacja rodzinna stanowi odpowiedź na potrzebę skorzystania z rozwiązania, które zapewni wielopokoleniowe zarządzanie majątkiem rodzinnym i ma za zadanie realizować wolę fundatora, która musi być respektowana nie tylko przez jego bezpośrednich spadkobierców, ale także przez kolejne pokolenia oraz pozwala na utrzymanie przez kolejne pokolenia majątku, w tym biznesu, budowanego przez nestora.
Dr Rafał Trzeciakowski wskazał szczegóły dotyczące projektowanego narzędzia prawnego, jakim jest fundacja rodzinna, oraz podkreślił cele, które mają przyświecać firmom rodzinnym przy zakładaniu fundacji rodzinnej, czyli skonsolidowanie majątku rodzinnego w ramach jednego podmiotu, niezależnego od ryzyk związanych z otoczeniem rodzinno-biznesowym fundatora, a także ochrona majątku rodzinnego, efektywne zarządzanie tym majątkiem i realizacja strategii dalszego jego rozwoju.
Na zakończenie spotkania uczestnicy mogli wysłuchać nagrania z wykładem Katarzyny Barcińskiej z Instytutu Biznesu Rodzinnego, która wskazała, w jaki sposób firma rodzinna i jej właściciele powinni się przygotować do procesu sukcesji, a także na jakie pytania o strategię firmy, jej lidera i wizję przyszłości powinni sobie odpowiedzieć. Mówiła o świadomym przywództwie, które może poprowadzić rodzinę i firmę do sukcesu w procesie sukcesji.
Ewelina Sobolewska
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
