Opakowania odgrywają ważną rolę w ochronie produktów i konsumentów, dlatego wobec ciągłego wzrostu ich ilości należy dążyć do zachowania zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju. W powszechnym rozumieniu ekologiczne są przede wszystkim opakowania wykonane z surowców z recyklingu. Warto jednak pamiętać, że opakowania z włókien pierwotnych również stanowią ważny element gospodarki obiegowej, opartej na surowcach odnawialnych, które mogą być ponownie wykorzystywane. Dodatkowo często charakteryzują się niższym śladem węglowym, certyfikowanym łańcuchem dostaw oraz gwarantują bezpieczeństwo pakowanej żywności czy leków.
Zmiany klimatu spowodowane są działalnością człowieka, zwłaszcza poprzez spalanie paliw kopalnych, emisję dwutlenku węgla oraz innych gazów cieplarnianych (GHG) do atmosfery. Przy podejmowaniu działań mających na celu łagodzenie zmian klimatu ważne jest, aby wiedzieć, który z surowców jest najmniej uciążliwy dla środowiska. Obliczenia śladu węglowego oraz ocena cyklu życia, inaczej LCA (ang. Life Cycle Assessment), są powszechnie stoso-
wanymi metodami przy badaniu emisji dwutlenku węgla i wpływu produktu na środowisko. Przy ocenie wyników kluczowa jest wiedza, które elementy całkowitego łańcucha wartości produktu zostały uwzględnione przy obliczaniu i które dane można ze sobą porównać. Zdolność pochłaniania CO2 przez drzewa sprawia, że lasy są ważnym rezerwuarem dwutlenku węgla. Dobre praktyki w zakresie gospodarki leśnej wraz z odnowieniami lasów odgrywają znaczącą rolę przy zapewnieniu, że przyrost drewna następuje szybciej niż jego pozyskiwanie.
Co wpływa na ślad węglowy?
W gospodarce obiegowej włókna świeże i makulaturowe są równie przydatne i stanowią część tego samego cyklu użytkowania. Wskaźniki recyklingu opakowań z tektury i papieru są obecnie bardzo wysokie. Przykładowo, w Unii Europejskiej i w Stanach Zjednoczonych mają one wartość powyżej 80%, znacznie przekraczając wskaźniki dla innych materiałów opakowaniowych. Ślad węglowy opakowań zależy od dwóch głównych czynników: ich wagi oraz rodzaju energii używanej do ich produkcji. Tektury makulaturowe są słabsze od wykonanych z włókien pierwotnych. Z tego powodu do wyprodukowania opakowań o tej samej wytrzymałości potrzeba więcej włókien pochodzących z recyklingu, co zwiększa wagę opakowań, a tym samym ich ślad węglowy. Drugim czynnikiem, który wpływa na ślad węglowy opakowań, jest pochodzenie energii używanej do produkcji tektury. Kraje takie jak Finlandia i Szwecja produkują więcej tektury z włókien pierwotnych głównie przy użyciu energii odnawialnej. W krajach europejskich, w których większość produkcji stanowi tektura makulaturowa, zakłady, które ją wytwarzają, korzystają zazwyczaj z energii z paliw kopalnych. Obliczając ślad węglowy tektury z włókien pierwotnych należy zacząć od lasu i pozyskiwania drewna, natomiast w przypadku tektury z włókien wtórnych od papieru i tektury zebranych jako surowce wtórne. Pomimo dłuższego łańcucha dostaw mniejsza waga sprawia, że ślad węglowy tektury z włókien pierwotnych jest często mniejszy niż tektury makulaturowej. Tektura z włókien pierwotnych produkowana w krajach takich jak Finlandia i Szwecja ma jeszcze niższy ślad węglowy, ponieważ zazwyczaj jest wytwarzana przy użyciu energii ze źródeł odnawialnych.
Potwierdzone pochodzenie
Dzięki zrównoważonej gospodarce leśnej przyrost lasów w Finlandii i Szwecji jest większy od ich wykorzystywania. Przykładowo, w Finlandii za każde ścięte drzewo sadzi się cztery nowe. Certyfikacja lasów przez instytucje zewnętrzne (PEFC, FSC) potwierdza zgodne z prawem i zrównoważone wykorzystywanie lasów. Podczas gdy zaledwie 10% lasów na świecie posiada taki certyfikat, w Finlandii odsetek ten wynosi 90%, a w Szwecji 63%. Finlandia ma największy udział procentowy lasów ściśle chronionych w całej Europie. Identyfikowalność włókien jest ważna, ponieważ pozwala stwierdzić, czy surowiec pochodzi z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony i czy jego stosowanie jest bezpieczne. Pochodzenie świeżych włókien można sprawdzić aż do lasu, z którego pozyskano drewno, natomiast pochodzenie papieru i tektury z obiegu wtórnego nie jest możliwe do ustalenia. Deklaracje o certyfikacji lasów w przypadku tektury makulaturowej nie gwarantują, że włókna użyte do jej produkcji pochodzą z lasów certyfikowanych czy choćby kontrolowanych; stwierdzają jedynie, że do produkcji tektury użyto włókien z recyklingu.
Certyfikacja lasów daje firmom i konsumentom pewność, że włókna drzew wykorzystywane do produkcji opakowań i materiałów do celów graficznych pochodzą z obszarów, w których prowadzona jest zrównoważona gospodarka leśna. Systemy certyfikacji lasów to dobrowolne mechanizmy akredytacji, które wspierają dobrostan lasów i potwierdzają legalność pochodzenia drewna. Zapewniają one również dobre warunki zatrudnienia dla osób tam pracujących i gwarantują, że lasy mogą być wykorzystywane do celów rekreacyjnych oraz chronią prawa ludności rdzennej.
Certyfikacja łańcucha dostaw
System certyfikacyjny dotyczy dwóch obszarów: certyfikacji gos-podarki leśnej i certyfikacji łańcucha dostaw. System certyfikacji łańcucha dostaw umożliwia śledzenie i dokumentowanie drogi, którą przebywają surowiec drzewny oraz produkty z niego wykonane w całym łańcuchu dostaw. Posiadanie certyfikatu łańcucha dostaw pozwala producentowi udowodnić, że surowiec drzewny wykorzystywany w jego produktach pochodzi z lasów certyfikowanych lub kontrolowanych. Aby producent mógł opatrzyć swoje tekturowe i papierowe produkty etykietą potwierdzającą certyfikację leśną, muszą one być wykonane z certyfikowanego włókna drzewnego i musi istnieć nieprzerwany certyfikowany łańcuch dostaw, od lasu do drukarni lub przetwórcy. Dwa najbardziej rozpowszechnione systemy certyfikacji lasów to Programme for the Endorsement of Forest Certification (PEFC) oraz Forest Stewardship Council (FSC); celem obu systemów jest zapewnienie prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej i pomoc w zachowaniu różnorodności biologicznej oraz cennych siedlisk i biotopów typowych dla lasów. 
Na całym świecie lasy z certyfikatem PEFC zajmują 330 milionów hektarów, a lasy z certyfikatem FSC 230 milionów hektarów (stan na 2021 rok). FSC zostało pierwotnie stworzone w celu wprowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej na obszarach lasów tropikalnych, podczas gdy PEFC zostało stworzone dla obszarów, gdzie wdrożono już regulacje prawne odnośnie do ochrony lasów. PEFC pełni funkcję organizacji parasolowej, która działa poprzez uznawanie krajowych systemów certyfikacji leśnej, opracowanych wspólnie przez wszystkie zainteresowane strony oraz dostosowanych do lokalnych priorytetów i warunków.
Produkty wykonane z włókien drzewnych pochodzących z recyklingu mogą posiadać certyfikację leśną potwierdzającą ilość zawartego w nich materiału pochodzącego z recyklingu. Certyfikacja nie stanowi jednak żadnej gwarancji zrównoważonego rozwoju odnośnie do zastosowanych włókien drzewnych.
Kwestia bezpieczeństwa
Wybór materiału opakowaniowego zależy od przewidywanego ostatecznego zastosowania. Opakowania wykonane z włókien wtórnych nadają się do wielu zastosowań, jednak tam, gdzie kluczowe znaczenie mają higiena i bezpieczeństwo, na przykład w branżach spożywczej i farmaceutycznej, lepszym i bezpieczniejszym wyborem są włókna pierwotne. Włókna wtórne mogą zawierać pozostałości takich substancji jak farby drukarskie, kleje i lakiery, które nie powinny mieć bezpośredniego kontaktu z żywnością. Opakowania produktów spożywczych wykonane z tektury makulaturowej zawierają zazwyczaj dodatkowe materiały, chroniące żywność przed zanieczyszczeniem. Często materiałami tymi są tworzywa sztuczne, które zwiększają ślad węglowy opakowania i mogą utrudniać recykling.
Bezpieczne, wytrzymałe, lekkie i identyfikowalne włókna pierwotne są najlepszym wyborem także do produkcji opakowań, które wymagają wysokiej jakości druku. Włókna z recyklingu o zmiennej jakości, które pochodzą ze zróżnicowanych źródeł, sprawdzą się natomiast w przypadku takich zastosowań jak papier gazetowy, opakowania na urządzenia elektryczne i narzędzia oraz opakowania logistyczne. AN
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
