Odkąd na świecie pojawił się szeroko pojęty plastik, życie ludzkie całkowicie się zmieniło. Wiele produktów – zarówno użytkowych, jak i opakowaniowych – które wcześniej wykonywano ze szkła, drewna lub z metalu, dało się zastąpić lżejszymi i łatwiejszymi w przet-wórstwie tworzywami sztucznymi. Znajdziemy je w tej chwili wszędzie, od smoczków dla naszych dzieci po promy kosmiczne latające na orbitę okołoziemską. Trafiają do zegarków, telefonów, samochodów. W tworzywa sztuczne pakujemy żywność oraz produkty codziennego użytku.
Od chwili, gdy zostały wynalezione, zarówno tworzywa konstrukcyjne, jak i opakowaniowe przeszły ogromny rozwój. Jesteśmy w stanie wyprodukować elementy w każdym kształcie, kolorze i o różnych właściwościach.
Znaczący rozwój nastąpił w opakowaniach z tworzyw sztucznych, które obecnie są w stanie zabezpieczyć produkt przez bardzo długi czas przetrzymywania na półce sklepowej. Dzięki takim opakowaniom możemy zarówno ograniczać używanie konserwantów w żywności, jak i zapobiegać ogromnym stratom niewykorzystanej żywności, ponieważ opakowanie dba o to, żeby produkt był dłużej zdatny do spożycia.
W obecnym świecie odmieniamy przez wszystkie przypadki terminy: odzysk, recykling, obieg zamknięty, cyrkularność, jako że świadomość zarówno konsumentów, jak i decydentów rośnie. Jednocześnie z jednej strony borykamy się z wypracowaniem sku- tecznych metod selektywnej zbiórki, zaś z drugiej pracujemy nad technologiami umożliwiającymi ponowne wykorzystanie odpadów pokonsumenckich. Tworzywa sztuczne, poza unikalnymi właściwościami użytkowymi, mają również wyjątkową możliwość ponownego, nierzadko wielokrotnego, przetwarzania.
Według danych Fundacji Plastics Europe przetwórstwo tworzyw sztucznych w Europie w 2022 r. osiągnęło poziom ok. 54 mln ton, z czego prawie 40% to opakowania. Nie ma drugiej branży, która tak intensywnie wykorzystuje tworzywa, czerpiąc z ich unikalnych własności, które czynią życie bardziej komfortowym i pomagają lepiej wykorzystywać zasoby naszej planety. Niestety, to właśnie opakowania są najbardziej widocznym przykładem, jak plastik zanieczyszcza środowisko naturalne, i jako takie są obwiniane o wszelkie zło.
Europejska produkcja tworzyw sztucznych w roku 2022 (ponownie cytuję dane Plastics Europe) to niespełna 59 mln ton, w tym 80,3% pochodzi ze źródeł kopalnych, 18,5% z recyklingu mechanicznego (poprzemysłowego i pokonsumenckiego), ok. 1% stanowią biopochodne, a 0,2% zapewnia odzysk dzięki recyklingowi chemicznemu. Dla porównania, ze światowej produkcji ok. 400 mln ton tworzyw sztucznych aż ponad 90% pochodzi z surowców kopalnych, niespełna 9% z recyklingu mechanicznego, ledwie 0,5% z biopochodnych oraz poniżej 0,1% z recyklingu chemicznego.
Czym zatem jest recykling chemiczny, który pojawia się w wyżej wymienionych danych?
Posłużę się definicją Plastics Europe: „Recykling chemiczny to termin określający grupę technologii umożliwiających przekształcenie zmieszanych i/lub zanieczyszczonych odpadów tworzyw sztucznych w materiały o właściwościach identycznych z tworzywami pierwotnymi. W procesach recyklingu chemicznego z trudnych do recyklingu odpadów tworzyw sztucznych powstają recyklaty, które doskonale nadają się do wymagających zastosowań końcowych, takich jak materiały do kontaktu z żywnością, zastosowania medyczne czy wyroby o dużych wymaganiach w zakresie bezpieczeństwa (np. na potrzeby motoryzacji). Osiągnięcie takich właściwości nie zawsze jest możliwe w przypadku recyklingu mechanicznego”.
Technologie te, czyli piroliza, hydrokraking, depolimeryzacja oraz gazyfikacja, polegają w pewnym uproszczeniu na rozbiciu łańcuchów polimerów na mniejsze cząsteczki, które następnie zostają użyte w ponownym procesie polimeryzacji do wytworzenia nowych polimerów.
Zatem odpady, których obecnie w zasadzie nie da się poddać skutecznemu recyklingowi mechanicznemu, gdyż są albo silnie zanieczyszczone, albo stanowią mieszaniny różnych polimerów niesortowalnych (np. różnowarstwowe opakowania barierowe), w recyklingu chemicznym mogą zostać ponownie przetworzone, zwiększając wykorzystanie dostępnych odpadów. W praktyce oznacza to, że duża część odpadów pokonsumenckich dziś trafiająca do spalarni może być po procesie recyklingu chemicznego ponownie skierowana do produkcji pełnowartościowych wyrobów z tworzyw sztucznych. W czasach, gdy wymagania stawiane przez legislatora rosną, w wyniku czego odpadów jest za mało w stosunku do zapotrzebowania na recyklat, technologia odzysku surowca konkurencyjna do składowania czy też spalania wydaje się bardziej niż wartościowa.
Robert Przybylski
Plastoplan Polska Sp. z o.o.
Źródło danych: www.plasticseurope.org/pl
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
