Recykling i zarządzanie odpadami to tematy, które często traktujemy jako kwestie techniczne, odległe od codziennego życia. W rzeczywistości jednak wpływają one bezpośrednio na środowisko, gospodarkę i jakość naszego życia. Poniżej przedstawiamy 5 faktów, które przybliżają realia i wyzwania związane ze wspomnianymi zagadnieniami. Swoim komentarzem odnośnie wybranych aspektów odzyskiwania i przetwarzania plastiku podzielił się Maciej Słojewski – Group Communications Manager w firmie Cedo.
Każdego roku w Unii Europejskiej wytwarza się ok. 2,1 miliarda ton odpadów. Według danych GUS statystyczny Polak „produkuje” średnio 355 kg odpadów komunalnych w ciągu roku. W tym kontekście ważna jest wiedza, jak państwa, samorządy, firmy oraz każdy z nas może przyczynić się do efektywnego zarządzania odpadami. To wspólne działania pozwalają zmieniać wyzwania w szanse na bardziej zrównoważoną przyszłość.
Fakt 1: Trzy sposoby na odpady
Współcześnie istnieją trzy dostępne drogi gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych. Pierwsza z nich, najbardziej tradycyjna, to ich składowanie. W krajach Europy Zachodniej de facto jest ona już niespotykana. Powód? Jest to najmniej korzystne rozwiązanie dla środowiska naturalnego. Drugą metodą, najbardziej popularną w Europie według danych Parlamentu Europejskiego, jest spalanie odpadów. To rozwiązanie powszechne na przykład w Niemczech, Austrii czy w Skandynawii. Co istotne, wartością jest tu aspekt odzyskiwania energii w trakcie całego procesu. Z drugiej strony wymaga ono kosztownych inwestycji w zaawansowaną infrastrukturę i instalacje filtrujące. Dodatkowo wiąże się z emisją CO₂ do atmosfery, przyczyniając się do globalnego ocieplenia. Trzecią formą gospodarowania odpadami, drugą co do popularności, jest recykling przemysłowy. Jest on coraz częściej preferowany i promowany jako najskuteczniejsza forma gospodarowania odpadami, pozwalająca na powrót materiałów do obiegu.
Według opracowań Parlamentu Europejskiego i danych Eurostat dominującą formą przetwarzania odpadów z tworzyw sztucznych w państwach członkowskich UE jest odzysk energii – stanowi on ponad 42%. Drugie miejsce zajmuje recykling, nieco powyżej 32%, a składowanie odpowiada za niecałe 25%. Występują przy tym znaczące różnice regionalne w tym aspekcie. Recykling staje się najbardziej promowaną przez instytucje wspólnotowe formą gospodarowania odpadami plastikowymi. Jest tu jednak sporo do zrobienia, ponieważ wg wyliczeń organizacji Plastics Recyclers Europe w krajach UE przetworzeniu w skali roku podlega jedynie ok. 18% wprowadzanych na rynek produktów foliowych, a te są tylko częścią odpadów z tworzyw sztucznych – mówi nasz rozmówca.
Fakt 2: Mechaniczny vs. chemiczny, czyli dwa rodzaje recyklingu
Istnieją dwie główne metody recyklingu tworzyw sztucznych: mechaniczny oraz chemiczny. W procesie mechanicznym odpady są rozdrabniane, myte, topione i przetwarzane w granulat, z którego powstają nowe produkty (np. worki na śmieci). Jest to metoda uznawaną za ekonomiczną i sprawdzoną. Chemiczny recykling, w którym proces pirolizy przekształca odpady plastikowe do ich pierwotnej formy oleju, zużywa bowiem znacznie więcej energii. Z drugiej strony umożliwia jednak przetwarzanie materiałów trudnych do recyklingu pierwszą metodą, na przykład tych znacząco zabrudzonych czy niejednorodnych. W ten sposób możliwe jest przekształcanie szerokiego spektrum odpadów w wysokiej jakości surowiec.
Fakt 3: Recykling to mniejszy ślad węglowy i oszczędność energii
Tworzenie produktów plastikowych z materiałów z recyklingu przyczynia się do redukcji emisji CO₂ w porównaniu do produkcji z surowców pierwotnych. Oszczędność ta wynika z pominięcia takich procesów jak wydobycie ropy, przetworzenie jej na etylen czy krakowanie w celu uzyskania polietylenu. Dzięki temu recykling pozwala nie tylko na zmniejszenie ilości odpadów, ale także na znaczące obniżenie emisji i oszczędność zasobów naturalnych, które są ograniczone. Według wyliczeń badaczy z Uniwersytetu Stanforda poddanie recyklingowi jednej tony plastiku przekłada się na oszczędność 5774 kWh energii lub 16,3 baryłek ropy naftowej. Pozwala tym samym nie tylko chronić cenne zasoby, ale także obniża zużycie energii niezbędnej do ich pozyskania. Proces recyklingu ma więc bezpośredni wpływ na jakość powietrza i środowisko, a także przyczynia się do spowolnienia zmian klimatycznych. W opracowaniach specjalistycznych przyjmuje się, że materiał z recyklingu oszczędza średnio połowę emisji CO2, która nastąpiłaby, gdybyśmy chcieli wytworzyć produkt od zera, z pierwotnych surowców kopalnych – mówi ekspert.
Fakt 4: Frakcje, czyli recykling recyklingowi nierówny
Przemysłowy recykling odpadów, takich jak odpady z fabryk (tzw. industrial waste), jest stosunkowo prosty. Odpady te są jednorodne i pochodzą z powtarzalnych procesów produkcyjnych. Inaczej jest z odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych. Są one bardziej zróżnicowane, często zanieczyszczone, zadrukowane i zawierają wiele różnych rodzajów folii oraz tworzyw sztucznych. Ich przetwarzanie wymaga zaawansowanych procesów sortowania i recyklingu, aby osiągnąć zadowalającą jakość surowca.
Żeby przerobić strumień odpadów pokonsumenckich na wartościowy recyklat, trzeba posiadać odpowiednie zaplecze technologiczne i bardzo dobrze poukładane procesy w organizacji. W zakładzie recyklingu w Geleen w Holandii wykorzystujemy dwie frakcje. Jedną z nich są folie rolnicze, drugą odpady zebrane z gospodarstw domowych. Tu kolosalne znaczenie ma selektywny system zbiórki odpadów. W Europie Zachodniej ludzie od najmłodszych lat uczeni są, jak je prawidłowo segregować. Najlepszym przykładem jest w tym kontekście Holandia, gdzie do tego aspektu przywiązuje się ogromną wagę. Jest to wręcz część kultury obywatelskiej – mówi ekspert Cedo.
Fakt 5: Mass Balance to fake?
Mass Balance to jedno z pojęć, wokół którego narosło bardzo dużo nieporozumień. Wyobraźmy sobie, że jakaś firma mówi, że jej produkty zawierają 50% materiałów z recyklingu. Dociekliwy konsument kupuje np. koszulkę sportową tej marki i oddaje ją do specjalistycznego laboratorium w celu gruntownego przebadania. Wyniki wskazują, że… produkt nie zawiera nawet 1% takiego materiału. Oszustwo? Niekoniecznie! Wyjaśnienie tkwi właśnie w metodologii Mass Balance. Jest to podejście stosowane w procesach wytwórczych, dzięki któremu firmy mogą zapewnić określony procent recyklatów w całej gamie swoich produktów.
Metodologia Mass Balance polega na tym, że jeżeli firma X produkuje 1000 ton rocznie i w jej ramach zużywa 500 ton z recyklingu, to osiąga cel 50%. Natomiast to, czy w jednym produkcie zużyje 100% surowca z recyklingu, a w drugim 0%, jest nieistotne. Albowiem koniec końców, jak policzy się bilans zużytych materiałów czystych do materiałów z recyklingu, wyjdzie zadeklarowana wartość. Dzięki tej metodzie producenci osiągają założone poziomy zrównoważonej produkcji i spełniają wymogi środowiskowe, szczególnie istotne w branży opakowań do żywności. Pozwala ona też na lepsze zarządzanie zasobami i kontrolowanie jakości surowców – tłumaczy ekspert Cedo.
Powyższe fakty pokazują, że recykling i efektywne gospodarowanie odpadami to nie tylko techniczne procesy, ale także kluczowe elementy w dążeniu do zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska. Każda tona poddana recyklingowi, każdy produkt z recyklatu, a także innowacyjne technologie w przetwarzaniu odpadów, to kroki, które przybliżają nas do bezpieczniejszej i czystszej planety. Wraz z rosnącą świadomością społeczną i postępem technologicznym możemy nie tylko ograniczyć nasz wpływ na klimat, ale też lepiej wykorzystać surowce, które już posiadamy. Dlatego warto kontynuować edukację i zachęcać biznes i społeczeństwo do podejmowania świadomych, ekologicznych decyzji – dla dobra nas wszystkich i przyszłych pokoleń.
Opracowano na podstawie informacji firmy Cedo
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
