STRESZCZENIE: Niniejsza publikacja obejmuje uporządkowany alfabetycznie zbiór terminów i podstawowych pojęć z zakresu opakowań w językach polskim i angielskim wraz z definicjami lub opisem, a w niektórych przypadkach rysunkami ilustrującymi omawiane zagadnienia. Leksykon ma na celu ułatwienie komunikacji specjalistów różnych branż przemysłowych i uzgodnień technicznych związanych z produkcją oraz dystrybucją. Może być pomocny w prowadzeniu negocjacji handlowych i porozumień dotyczących charakterystyki użytkowej materiałów i opakowań oraz zamówień i produkcji.
ABSTRACT: This publication includes alphabetical set of terms in the field of packaging in Polish and English, with definitions or descriptions, and in some cases pictures illustrating the issues. The main aim of the lexicon is to facilitate the communication of specialists from various industry branches and technical arrangements related to production and distribution. It can be also helpful in conducting trade negotiations and agreements regarding the functional characteristics of materials and packaging, as well as orders and production.
Wytrzymałość na przebicie
Puncture resistance
Maksymalna wytrzymałość papieru lub tektury na nacisk ostrzem przebijającym działającym prostopadle do powierzchni badanego materiału.
Wytrzymałość na przedarcie
Tearing strength
Odporność na przedarcie określa siłę wymaganą do całkowitego rozdarcia powierzchni materiału opakowaniowego po uprzednim nacięciu początkowym. Właściwość ta oznaczana jest przy wykorzystaniu aparatu Elmedorfa.
Wytrzymałość na przepuklenie
Bursting strength
Właściwość określana dla wytworów papierniczych, zarówno z papieru, jak i z tektury falistej. W badaniu przepuklenia wykorzystywany jest zazwyczaj aparat Mullena, w którym wzrastające ciśnienie cieczy poprzez membranę gumową przenoszone jest na powierzchnię badanego wytworu, aż do jego uszkodzenia.
Wytrzymałość na rozciąganie
Tensile strength
Właściwość określana dla folii z tworzyw sztucznych – zarówno giętkich, jak i sztywnych oraz ich laminatów, głównie z udziałem papieru i folii Al, jak też dla wytworów papierniczych, głównie papieru. Stanowi stosunek największej siły zarejestrowanej przy rozciąganiu próbki badanego materiału do powierzchni przekroju poprzecznego próbki tego materiału przed jej rozciąganiem.
Wytrzymałość na rozdzieranie
Tearing strength
Właściwość oznaczana w ocenie materiałów giętkich, w badaniu na rozciąganie, przy wykorzystaniu specjalistycznych próbek z przewężeniem w ich środkowej części.
Wytrzymałość na uderzenia przy swobodnym spadku
Drop resistance
Określana wg procedur przewidzianych dla poszczególnych rodzajów opakowań transportowych oraz spaletyzowanych jednostek ładunkowych.
Wytrzymałość folii z tworzyw sztucznych na uderzenia (udarność)
Impact dart drop test
Właściwość o decydującym znaczeniu w procesie mechanicznego napełniania w szczególności worków z folii z polietylenu, a także decydująca o ich zachowaniu się w obrocie towarowym. Udarność folii oznaczana jest zazwyczaj metodą Darta. W metodzie tej określa się 50% prawdopodobieństwo zarówno uszkodzenia, jak i nieuszkodzenia folii w wyniku uderzenia spadającego ze standardowej wysokości na napiętą folię grota w postaci półkolistej czaszy, z obciążeniem uwzględniającym grubość folii.
Wytrzymałość (odporność) tektury falistej na zgniatanie płaskie
Flat crush test (FCT)
Wytrzymałość tektury falistej przy sile działającej prostopadle do powierzchni tektury. Właściwość ta w głównym stopniu zależy od rodzaju warstw tektury i w nieznacznym tylko stopniu od jej gramatury.
Wytrzymałość (odporność) tektury falistej na zgniatanie kolumnowe (krawędziowe)
Column crush test (ECT)
Odporność tektury falistej przy sile działającej równolegle do przebiegu grzbietów fal. Właściwość ta zdecydowanie wzrasta wraz ze wzrostem gramatury tektury.
Wytwór papierniczy
Paper products
Wytwory papiernicze: papier i tektura są wytwarzane ze spilśnionych, odwodnionych i wysuszonych włókien pochodzenia roślinnego z dodatkiem środków pomocniczych, w tym: wypełniaczy, środków zaklejających i barwników.
Zakrętki z tworzyw sztucznych
Screw closures
Wykorzystywane są zarówno zakrętki dwuczęściowe, to jest zakrętki z oddzielnymi elastycznymi uszczelkami, jak i coraz częściej materiałooszczędne zamknięcia jednoczęściowe, w których uszczelka stanowi integralną część zakrętki.
Zakrywka gwintowana
Screw cap
Zakrywka metalowa gwintowana stanowi powszechnie stosowane zamknięcie butelek szklanych, np. z napojami alkoholowymi. Uzyskanie szczelności wymaga zastosowania uszczelki, w tym najczęściej z masy lub innej, np. ze spienionej folii z PE.
Zakrywki aluminiowe PilferProof czy ScrewCapp umożliwiają szczelne zamykanie oraz łatwe otwieranie butelek z napojami alkoholowymi, wodą mineralną i lekami. Zakrywki z wewnętrzną gwintowaną wkładką z tworzywa zapewniają uzyskanie jednolitej bocznej powierzchni (bez widocznej linii gwintu), co ułatwia zdobienie wielobarw- nymi nadrukami.
Zakrywki aluminiowe / Pilfer proof
Zakrywka koronowa (kapsel) / Crown closure, crown cork
Zakrywka koronowa (kapsel) łatwootwieralna / Easy open bottle crown closure
Zakrywka z uszczelką, której nazwa pochodzi z pofalowania tworzącego rodzaj korony, stosowana jest do butelek, głównie do piwa.
Szczególnym rodzajem kapsli są kapsle zawierające zawleczkę (ring crown lub pull off).
Najnowszą generację kapsli stanowią kapsle twist off (niewymagające otwieracza) oraz kapsle twist off-soft touch, dające się odkręcać.
Zakrywka typu twist off
Twist off cap
Zakrywki typu twist off wyposażone są w dolnej części w zaczepy umożliwiające stosowanie metalowych zakrywek twist off na gwintowanych główkach szklanych słoików oraz butelek. Szczelność zapewnia warstwa masy uszczelniającej, nakładana w miejscu styku zakrywki z główką opakowania.
Zamknięcie gwarancyjne
Guarantee closure
Zamknięcia posiadające różnego rodzaju zabezpieczenia dające gwarancję, że opakowanie nie było wcześniej otwarte. Dla przykładu zamknięcia z taśmą z nadcięciem, która przy pełnym odkręceniu zakrywki odrywa się od niej i pozostając na główce opakowania sygnalizuje fakt jego otwierania.
Zamknięcie opakowania
Closure, lid, cap
Zamknięcie stanowi integralną część opakowania i uczestniczy w realizacji funkcji zabezpieczenia produktu. Zamknięcie umożliwia pobieranie zawartości opakowania jednorazowo bądź stopniowo. Zamknięcie niejednokrotnie stanowi istotny element realizacji promocyjnej funkcji opakowania.
W zależności od rodzaju materiału wyróżnia się zamknięcia metalowe, nazywane zakrywkami, i z tworzyw sztucznych oraz z folii i laminatów, w tym z udziałem folii Al z warstwą zgrzewalną. W zależności od konstrukcji wyróżnia się zamknięcia gwintowane, wciskane (korki), nakładane (kapsle, w tym koronowe), strunowe oraz dźwigniowe, tzw. pałąkowe.
Zamknięcia metalowe – zakrywki
Metal closure
Zamknięcia metalowe, zgodnie z nazewnictwem przyjętym w kraju, nazywane zakrywkami; obejmują: zakrywki gwintowane, typu tzw. twist off oraz wieczka puszek konserwowych, w tym dostosowane do otwierania nożykiem lub kluczykiem oraz tzw. łatwootwieralne.
Zamykanie opakowań
Closing of packaging
W zależności od materiału, z jakiego są wykonane, opakowania mogą być zamykane w różny sposób: z papieru przez klejenie; z tektury przez klejenie, łączenie przy użyciu tzw. zszywek metalowych lub przez oklejanie taśmą, w tym samoprzylepną; z folii i laminatów oraz innych materiałów z powłoką zgrzewalną przez zgrzewanie; z tkaniny przez zszywanie; z drewna przez zbijanie gwoździami.
W zależności od materiału opakowaniowego opakowania mogą być też zamykane przy użyciu przeznaczonych do tego celu zamknięć: opakowania metalowe przy użyciu zamknięć metalowych; opakowania z tworzyw sztucznych przy wykorzystaniu zamknięć z tych tworzyw; opakowania szklane przy użyciu zamknięć metalowych lub z tworzyw sztucznych.
Zamknięcia łatwootwieralne / Easy open closures
Zamknięcia łatwootwieralne z Al do opakowań napojów / Aluminium Easy Open End for Beverage Drinks Closure
Zamknięcia łatwootwieralne w opakowaniach z folii z tworzyw sztucznych i laminatów z udziałem tych folii
Easy open closure of plastics films and laminates packaging
Zamknięcia ułatwiające otwieranie opakowań wykonywane są z materiałów takich jak metal, tworzywa sztuczne, zarówno jako zamknięcia sztywne (zakrywki metalowe, zakrętki, zamknięcia zawiasowe), jak i giętkie.
Ważną grupę zamknięć metalowych łatwootwieralnych giętkich stanowią pokrywki, zazwyczaj w postaci krążków z folii aluminiowej z powłoką zgrzewalną, wykorzystywane do zróżnicowanych wymiarowo kubków termoformowanych ze sztywnych folii z tworzyw sztucznych oraz formowanych techniką wtryskową.
Do zamknięć łatwootwieralnych giętkich z tworzyw sztucznych należy szeroki asortyment zamknięć z folii oraz laminatów giętkich z tworzyw sztucznych i z folii Al, z warstwą zgrzewalną, którą może stanowić zarówno folia z tworzywa sztucznego, jak i powłoka zgrzewalna. Warunkiem jest jednak taki dobór składu warstwy zgrzewalnej, aby przy jej rozrywaniu uszkodzenie następowało wewnątrz tej warstwy, nie powodując jednocześnie uszkodzenia innych warstw.
Do zamknięć giętkich z tworzyw sztucznych należą również zamknięcia strunowe.
Zamknięcia z tworzyw sztucznych
Plastics closures
Zamknięcia z tworzyw sztucznych należą do wytwarzanych na najszerszą skalę zamknięć opakowań. Wykorzystywane są zarówno zamknięcia sztywne, jak i giętkie.
Do zamknięć sztywnych zaliczane są: zakrętki gwintowane, zam-knięcia zawiasowe tzw. nasadki, różnego rodzaju pokrywki oraz korki, w których do uszczelniania wykorzystywane są pierścienie rozmieszczone na obwodzie korka, w sposób zasadniczo różniący się w porównaniu z korkami z kory dębu korkowego lub z korkami gumowymi, w których do uszczelniania wykorzystywana jest cała powierzchnia korka.
Zamknięcia giętkie występują w opakowaniach z giętkich folii z tworzyw sztucznych i laminatów z udziałem tego rodzaju folii. Do zamknięć giętkich z tworzyw sztucznych zaliczane są także zamknięcia strunowe.
Zamknięcie z tworzyw sztucznych tzw. strunowe
Zip closure, zipper, zip-lock closures
Zamknięcia strunowe są tak skonstruowane, aby w wyniku docisku struny z tworzywa sztucznego zaskakiwały wzajemnie na siebie, tworząc zamkniętą spoinę, umożliwiającą jednakże użytkownikowi wielokrotne jej otwieranie i zamykanie. Wytwarzane są także zamknięcia strunowe, w których do zamykania i otwierania wykorzystywany jest suwak.
Zamknięcie z tworzyw sztucznych zawiasowe, tzw. nasadki
Cap hinged closures
Zamknięcia zawiasowe nazywane często nasadkami wykorzystywane są zazwyczaj w tubach z tworzyw sztucznych oraz w tubach laminatowych stosowanych do produktów mazistych, np. pasty do zębów czy też kremów. Zamknięcia zawiasowe wykorzystuje się także w butelkach z tworzyw sztucznych tzw. fasonowych, np. do ciekłych kosmetyków oraz środków higieny osobistej. Nasadka zamknięta zachowuje szczelność. Produkt z opakowania z tego rodzaju zam-knięciem pobierany jest po otwarciu nasadki przez podniesienie jej górnej części, połączonej zawiasowo z częścią dolną. Nasadki mogą być nakładane na szyjkę opakowania lub nakręcane w przypadku szyjki gwintowanej.
Zamknięcie utrudniające otwarcie przez dzieci
Child proof closures
Opakowanie zabezpieczone przed niepożądanym otwarciem przez dzieci to opakowanie trudne do otwarcia lub w którym utrudniony jest dostęp do jego zawartości przez dzieci, niesprawiające jednak trudności osobom dorosłym.
Opakowania niektórych kategorii substancji i mieszanin niebezpiecznych oferowane lub sprzedawane konsumentom (niezależnie od pojemności) należy wyposażyć w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia (Dz. U. 2014 poz. 1604) do takich kategorii zaliczono: substancje i mieszaniny niebezpieczne bardzo toksyczne, toksyczne lub żrące oraz zawierające co najmniej 3% metanolu lub co najmniej 1% dichlorometanu, a także szkodliwe z przypisanym zwrotem R65 „Działa szkodliwie; może powodować uszkodzenie płuc w przypadku połknięcia”.
Wymienione rozporządzenie określa wymagania dotyczące zam-knięć i ostrzeżeń oraz normy, które muszą spełniać zamknięcia zabezpieczone przed niepożądanym otwarciem przez dzieci.
Zgrzew
Seal
Zgrzew to trwałe połączenie/zamknięcie uzyskane w procesie zgrzewania. Zgrzewy stosowane są w opakowaniach wykonanych głównie z tworzyw sztucznych lub z ich udziałem oraz w opakowaniach z innych materiałów z naniesioną powłoką termozgrzewalną. Różne techniki zgrzewania umożliwiają formowanie zgrzewów materiałów opakowaniowych zarówno giętkich (folii i laminatów), jak i sztywnych (opakowań termoformowanych oraz formowanych wtryskowo), a także pozwalają na trwałe połączenie opakowania z zamknięciem.
Dla opakowań z materiałów barierowych istotne znaczenie ma jakość wykonanego zgrzewu. Niewłaściwie uformowany zgrzew może być przyczyną nieszczelności.
W systemach formowania, napełniania i zamykania przez zgrzewanie, w przypadku których przy napełnianiu opakowania produkt obciąża świeżo uformowaną spoinę, istotne znaczenie ma natychmiastowa wytrzymałość zgrzewu na gorąco, tzw. hot tack.
Zgrzewanie
Heat sealing, sealing
Proces łączenia materiałów termoplastycznych, głównie tworzyw sztucznych, przez podgrzanie łączonych brzegów. Polega na rozgrzaniu stykających się powierzchni tak, aby tworzywo przeszło w stan plastyczny (uplastycznieniu ulega powierzchnia na granicy styku) i docisku łączonych elementów (nie wymaga stosowania spoiwa). Poza temperaturą i siłą docisku wśród istotnych parametrów tego procesu należy wymienić także czas zgrzewania oraz warunki chłodzenia.
Zgrzewanie jest jedną z najwygodniejszych i najszybszych technik zamykania opakowań.
Często uszlachetnia się także materiały nietermoplastyczne, by mogły być poddawane procesowi zgrzewania. Jest to możliwe jedynie dzięki nałożeniu na powierzchnię takiego materiału cienkiej powłoki o właściwościach termozgrzewalnych.
W praktyce stosuje się wiele metod zgrzewania, dla przykładu: za pomocą rozgrzanego drutu lub taśmy, kontaktowe (elektrody stałogrzejne), impulsowe, ultradźwiękowe, indukcyjne i pojemnościowe.
Bohdan Czerniawski, Hanna Żakowska, Joanna Karwowska
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
