Gama opakowań do napojów jest bardzo szeroka: od butelek z PET lub ze szkła, przez aluminiowe puszki, kartony na napoje, aż po papierowe butelki – jednorazowe lub wielokrotnego użytku. Ale które z nich są najbardziej zrównoważone? W ostatnich kilku latach sektor napojowy kładzie coraz większy nacisk na kwestie ekologii. I dotyczy to nie tylko materiałów opakowa-niowych, bo zrównoważone aspekty stały się równie ważne z punktu widzenia procesów napełniania i pakowania.
W przypadku niektórych napojów klasyczne opakowania stanowią naturalny wybór. Piwo lub wino kupujemy zwykle w szklanej butelce, mleko w kartonie, a napoje bezalkoholowe w butelce z PET. Jednak w ostatnich latach wzrosło znaczenie, jakie konsumenci napojów przywiązują do kwestii zrównoważonego rozwoju. Szczególnie złą reputacją – dodajmy, często niezasłużenie – cieszą się dzisiaj tworzywa sztuczne. To, jak dobrze dany rodzaj opakowania wypada w kontekście równowagi ekologicznej, zależy od wielu różnych czynników. I dlatego eksperci unikają wypowiadania ogólnikowych tez na ten temat.
Ogólny zarys: szklane butelki są neutralne smakowo, ale kruche i ciężkie. Jednocześnie lepiej niż jakikolwiek inny rodzaj opakowań nadają się do wielokrotnego użytku. Butelki z PET również można napełniać wiele razy, a na koniec poddać recyklingowi. Nie tłuką się i są znacznie lżejsze od swych szklanych odpowiedników. A jednak tworzywa sztuczne od pewnego czasu mają złą reputację wśród klientów, mimo bardzo wysokiego poziomu recyklingu butelek z PET na napoje (np. w Niemczech wynoszącego ponad 94%). Napoje w aluminiowych puszkach wciąż cieszą się popularnością. Jednak wydobycie surowca i produkcja puszek z surowego (pierwotnego) aluminium wiążą się z wydatkowaniem ogromnych ilości kosztowej energii, zatem wszystko sprowadza się do poziomów zbiórki stalowego złomu, ponieważ puszki można poddawać recyklingowi nieskończoną ilość razy. Kartony na napoje mają zawsze charakter opakowań jednorazowych, ale w większości wykonuje się je z surowców odnawialnych. Usprawnione procedury umożliwiają obecnie oddzielanie od siebie kartonu, aluminium i tworzyw sztucznych. Umweltbundesamt, Niemiecka Agencja Ochrony Środowiska, klasyfikuje je zatem jako „opakowania jednorazowe zapewniające korzyści dla ekologii”.
Jaka przyszłość butelek z papieru?
Pod koniec 2016 r. Grupa Carlsberg zaprezentowała po raz pierwszy „Green Fibre Bottle”, autorski prototyp papierowej butelki.
W lecie 2020 r. producent napojów Diageo zapowiedział pierwszą butelkę z papieru przeznaczoną na szkocką whisky Johnny Walker, jednak jak dotychczas nie trafiła ona na masowy rynek. Na początku 2021 r., po raz pierwszy w Europie, Coca Cola skierowała na węgierski rynek w ramach testu 2 tys. papierowych butelek z roślinnym napojem, jednak później wycofała się z dalszych działań w tym zakresie.
Od momentu opracowania koncepcji zrównoważonych butelek wykonanych z celulozy prace nad ich optymalizacją nigdy nie ustały. Ich celem jest stworzenie całkowicie ekologicznej butelki z papieru. Obecnie „klasyczna” butelka papierowa nadal składa się z włókien pokrytych cienką warstwą polietylenu, którą jednak można łatwo oderwać podczas przetwarzania makulatury, oddzielić, a następnie poddać recyklingowi. Jedną z wad polietylenu jest to, że nie sprawdza się on zbyt dobrze w przypadku napojów gazowanych, które zazwyczaj wymagają nieco grubszej powłoki PET.
Browar Carlsberg poszedł w tym roku o krok dalej: butelki przeznaczone do prowadzonych na szeroką skalę testów konsumenckich są powlekane PEF (furanianem polietylenu), organicznym polimerem o właściwościach zbliżonych do PET. Działa on jako wysoce skuteczna bariera między piwem a zewnętrznym korpusem wykonanym z celulozy, chroni smak i ma zatrzymywać kwas węglowy w piwie lepiej od konwencjonalnego PET. Biopolimer jest również kompatybilny z systemami recyklingu PET i ulega biodegradacji. Obecne prototypy to ulepszony wariant, który zawiera powłokę PEF, a także nową konstrukcję dna poprawiającą stabilność butelki. Planuje się, że następna generacja butelek będzie dostępna również z nakrętką i kapslem na bazie włókien.
Lekka butelka szklana do wielu zastosowań
Szkło to popularny materiał służący do pakowania napojów. Jego największą wadą jest duży ciężar, ponieważ w bezpośrednim porównaniu butelki z PET mogą być nawet o 90% lżejsze od swych szklanych odpowiedników wielokrotnego użytku. Producenci opakowań szklanych pracują jednak nad ich lżejszymi wersjami, na przykład wykonanymi z lekkiego szkła hartowanego. Produkowane w ten sposób butelki wielokrotnego użytku są nie tylko nawet o 30% lżejsze od standardowych, ale dodatkowo bardziej odporne na ścieranie, co może uczynić z nich prawdziwą alternatywę zarówno pod względem opłacalności, jak i wpływu na środowisko. Jednak obróbka termiczna, która ostatecznie nadaje szkłu większą stabilność, ogranicza możliwości wzornicze produktów. Szczególnie trudne wyzwanie podczas tego procesu stanowią różnice w grubości ścianek.
Większe bezpieczeństwo na drodze
Aby butelki, puszki i kartony z napojami dotarły do punktu sprzedaży bez uszkodzeń, wymagają odpowiednich zabezpieczeń podczas transportu. Zazwyczaj do ustabilizowania opakowań na palecie wykorzystuje się cienką folię stretch. Z myślą o tym producenci maszyn, tacy jak firma Mosca, oferują maszyny do taśmowania oraz owijania palet folią. W zależności od rodzaju opakowania wymagania dotyczące bezpieczeństwa palety mogą być bardzo zróżnicowane. Puszki muszą być chronione przed deformowaniem, a szklane butelki przed stłuczeniem. I tak na przykład w trakcie transportu lekkich, pustych puszek na napoje nie tylko muszą być one przytrzymywane od góry lub z boku, ale dodatkowo wymagają lekkiego obciążenia, aby bezpiecznie dotrzeć do rozlewni napojów. Nowa maszyna do wiązania palet firmy Mosca wytwarza niezbędny nacisk na puste puszki poprzez wiązanie w pionie. System wykorzystuje ekologiczne taśmy z PET wykonane z materiałów pochodzących z recyklingu i pakuje/opasuje do 61 palet na godzinę gotowych do transportu, bez marnowania zasobów. Ponieważ wąski pasek plastiku wystarcza do zabezpieczenia nawet najcięższych palet, zużycie materiału i ślad węglowy są ograniczone do minimum.
Alternatywa dla plastikowych etykiet rękawowych
W nowoczesnych owijarkach do folii stretch rolka folii okrąża paletę w poziomie, a w tym czasie towary – napełnione puszki lub delikatne butelki – pozostają nieruchome. Popularność folii stretch wynika z faktu, że po wstępnym rozciągnięciu jej rozciągliwość wzrasta nawet o 300%. Producenci pracują już nad bardziej zrównoważonym rozwiązaniem wykorzystującym materiały odnawialne. Przykładem może być pakowanie palet w elastyczny i odporny na przebicie papier, który można w całości poddać odzyskowi. Również w przypadku owijania butelek z PET na rynku pojawiło się niedawno rozwiązanie wykorzystujące papier, które nadaje się w 100% do odzysku: taśma opakowaniowa wykonana w całości z papieru kraft, która owija się wokół butelek, ma wysoką wytrzymałość na rozciąganie i jest w stanie utrzymać wystarczający ciężar, aby zabezpieczyć butelki podczas transportu. Drugim elementem tego rozwiązania jest zacisk wykonany z tektury falistej, który chwyta szyjkę butelki. Poszczególne butelki można łatwo oddzielić od opakowania.
Higiena to priorytet
Puszka na napoje nie traci na popularności. O ile w przeszłości do puszek nalewano przede wszystkim piwo i napoje gazowane, od pewnego czasu istnieje tendencja do puszkowania bardziej wrażliwych produktów takich jak mrożone herbaty, napoje roślinne, soki, koktajle lub produkty oparte na wodzie. Rozwój ten stawia przed rozlewniami napojów nowe wyzwania w kwestii zachowania higieny. Firma KHS zareagowała na to – przygotowanym wspólnie ze szwajcarską firmą Ferrum – projektem linii rozlewniczo-pakującej SmartCan, przy której po raz pierwszy obie spółki zintegrowały swoje urządzenia, a która wykorzystuje zoptymalizowane środki higieniczne. Higieniczna przestrzeń wewnątrz części napełniającej bloku składa się z podniesionych płyt poszycia po jednej stronie i obudowy po drugiej stronie, która zapewnia znacznie mniejszą przestrzeń na produkt wokół karuzeli napełniającej: zgodnie z tak zwaną zasadą pączka tworzy to obudowę w kształcie pierścienia, zmniejsza objętość „czystej” przestrzeni o 40% i umożliwia skierowanie zoptymalizowanego, ukierunkowanego strumienia sterylnego powietrza otaczającego strefę wrażliwą.
Technologia napełniania
Higiena jest również istotna w przypadku nowego aseptycznego systemu napełniania opracowanego przez firmę Sidel, przeznaczonego na rozwijający się rynek wrażliwych napojów w butelkach z PET. Zintegrowane rozwiązanie typu stretch-blow-fill-seal (rozciągnij-uformuj-napełnij-zgrzej) jest rozwinięciem technologii Aseptic Combi Predis, które ma pomóc firmom butelkującym w obsłudze rosnącego rynku napojów o długim okresie przydatności do spożycia takich jak soki, napoje owocowe, napoje bezalkoholowe, napoje izotoniczne i herbata, a także płynne produkty mleczne. Popyt na te produkty, jak twierdzi Sidel, ma osiągnąć 192 miliardy sztuk do 2024 roku, co oznacza wzrost o 44% w porównaniu z rokiem 2011. Mówi się, że produkty wrażliwe stanowią 55% rynku napojów bezalkoholowych, a przewidywany wzrost tego segmentu (przy rocznej stopie wzrostu w latach 2019-2025 na średnim poziomie 2,3%) jest wyższy dla butelek z PET niż dla innych materiałów.
Elastyczna odpowiedź na oczekiwania
Jeśli chodzi o opakowania swoich produktów, firmy rozlewnicze stoją dziś przed wieloma wyzwaniami, zarówno ekonomicznymi, jak i ekologicznymi. Z jednej strony podlegają one presji czasowej i rosnących kosztów, z drugiej ścisłej kontroli ze strony władz, jaką obejmują one branżę napojową – zwłaszcza w odniesieniu do kwot recyklingu i emisji dwutlenku węgla. Biorąc pod uwagę te zmiany firma KHS oferuje swoim klientom szeroką gamę rozwiązań o charakterze modułowym, szczególnie do napełniania butelek PET, w tym nową modułową platformę, którą można dostosowywać do indywidualnych potrzeb i rozbudowywać.
Wykorzystane po raz pierwszy do napełniania szklanych butelek w 2020 roku, maszyny te zaspokajają obecnie potrzeby użytkowników w zakresie adaptowalności oraz możliwości ich przyszłego zastosowania z butelkami z tworzyw sztucznych. Nikt nie jest w stanie przewidzieć, jakie trendy będą obowiązywać w branży za pięć lat – mówi Manfred Härtel, kierownik ds. produktów do napełniania w KHS. – To jest powód, dla którego stworzyliśmy naszą platformę modułową, dzięki czemu można ją w dowolnym momencie dopasować do różnych napojów lub pojemników z PET, w zależności od wymagań rynku. W ten sposób w późniejszym terminie można dokupić dodatkowe pojedyncze komponenty i zintegrować je z istniejącymi rozwiązaniami przy minimalnym wysiłku. Dodatkowo wiele ulepszeń konstrukcyjnych już dzisiaj pomaga oszczędzać energię. Nowa stacja napełniająca może pracować w wyższej niż standardowa temperaturze 24 stopni Celsjusza, co obniża koszty inwestycji i konserwacji energochłonnej technologii chłodzenia. W tych temperaturach nie dochodzi również do kondensacji wody, która musiałaby zostać wysuszona przy użyciu dużej ilości energii przed dalszym pakowaniem w folię lub karton.
Nakrętki mocowane na stałe już wkrótce obowiązkowe
Nakrętki i zawory mogą stanowić problem: jako śmieci i jako trudny orzech do zgryzienia w recyklingu butelek z tworzyw sztucznych. Z tego względu przepisy Unii Europejskiej od 2024 roku wprowadzą obowiązek stosowania zamknięć na stałe połączonych z butelką. Wielu producentów już zareagowało i opracowało tak zwane „Tethered Caps” (dosłownie „nakrętki na uwięzi”). Wcześniej niż to konieczne producenci napojów – wśród nich Coca Cola – zaczęli stosować się do wytycznych UE; korporacja wprowadziła swoje nakrętki już w 2021 r. i rozszerza je na coraz większą liczbę jednorazowych butelek z PET. Z punktu widzenia konsumentów zmiany są niewielkie: mechanizm otwierania jest taki sam, a nakrętkę, która jest teraz przymocowana do pierścienia zabezpieczającego, nadal można dowolnie przesuwać wokół szyjki butelki lub zabezpieczyć w określonej pozycji.
Producenci zakładają, że nowe zakrętki dobrze przyjmą się wśród konsumentów tylko wówczas, gdy ich użycie będzie wygodne. Badania konsumenckie wykazały, że nakrętki mocowane na stałe firmy Bericap radzą sobie dobrze na rynku ze względu na intuicyjną obsługę, 180% zakres otwierania oraz zalety związane z higieną. Wczesne przejście na „Tethered Caps” może pomóc firmom produkującym napoje zwiększyć atrakcyjność ich produktów na rynku.
Inteligentne nakrętki
Wskaźniki świeżości przydają się również w sektorze napojowym. United Caps i firma typu start-up Mimica wprowadziły na rynek inteligentne rozwiązanie, które wyposażono we wskaźnik świeżości. Touchcap zmienia swoją powierzchnię (z gładkiej na nierówną), gdy produkt nie nadaje się już do spożycia. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu żelu w specjalnej etykiecie, która może zmienić swoją strukturę. Touchcap, składającą się z podstawy wieczka i zamykającej nakrętki, można zrecyklować. Po napełnieniu butelki jest ona montowana z pomocą specjalistycznej maszyny, która, podobnie jak inne moduły – na przykład do etykietowania lub owijania folią stretch – może być sprawnie dostawiona do linii produkcyjnej. To konsument aktywuje działanie zamknięcia, otwierając wieczko po raz pierwszy poprzez przekręcenie nakrętki. Obecnie w Wielkiej Brytanii prowadzony jest projekt pilotażowy z jedną z marek soku pomarańczowego.
Opracowano na podstawie materiałów interpack
Tłumaczenie: TK
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
