Produkty spożywcze łatwo ulegają niekorzystnym, a nawet niebezpiecznym dla zdrowia zmianom chemicznym lub fizycznym, co powoduje konieczność zapewnienia ich skutecznej ochrony. Opakowania stosowane do bezpośredniego kontaktu z zapakowanym produktem spożywczym powinny być czyste i dobrze zabezpieczać zapakowane w nich produkty przed uszkodzeniem, zanieczyszczeniem, skażeniem bakteryjnym, szkodliwym działaniem światła i tlenu oraz zawilgoceniem lub wysuszeniem.
Bezpośrednie opakowania produktów spożywczych to przede wszystkim opakowania jednostkowe: butelki, słoje szklane, puszki konserwowe, pudełka metalowe, pudełka z kartonu lub z tektury, torebki papierowe oraz pudełka i torebki z tworzyw sztucznych. Każde opakowanie spełniać powinno odpowiednie wymagania.
Opakowania transportowe stosuje się do transportu i składowania produktów spożywczych. Umieszcza się w nich te produkty zarówno luzem, jak też wyroby zapakowane uprzednio w opakowania jednostkowe. Podstawowym zadaniem opakowania transportowego jest zabezpieczenie zapakowanych w nim produktów przed niszczącym działaniem narażeń me-chanicznych lub klimatycznych, występujących podczas skła-dowania i transportu. Opakowanie transportowe powinno też zapewniać łatwe i bezpieczne przeprowadzanie manipulacji przeładunkowych oraz umożliwiać piętrzenie ładunków w stabilne stosy. Opakowania transportowe produktów spożywczych podzielić można na dwie grupy:
n opakowania bezpośrednie oraz
n opakowania, w których umieszcza się produkty uprzednio zapakowane.
Do pierwszej grupy, jako podstawowe rodzaje opakowań zalicza się skrzynki bezprzegrodowe z tworzyw sztucznych, skrzynki drewniane do owoców i warzyw, beczki z tworzyw sztucznych, konwie oraz worki.
Do grupy drugiej zalicza się skrzynki przegrodowe z tworzyw sztucznych oraz pudła z tektury falistej.
Postęp techniczny w przemyśle spożywczym, a także wzrastająca konkurencja i wymagania jakościowe powodują, że na opakowania transportowe zwraca się coraz większą uwagę. Duże znaczenie mają też ich walory estetyczno–reklamowe oraz problemy ekologiczne związane z ich produkcją i stosowaniem.
Skrzynki z tworzyw sztucznych to obecnie jedne z najnowocześniejszych opakowań transportowych. Zastępują one w coraz szerszym stopniu tradycyjne opakowania, takie jak np. skrzynki drewniane. Podstawowe zalety skrzynek z tworzyw sztucznych to:
n odporność na uszkodzenia, umożliwiająca wielokrotne, długotrwałe stosowanie,
n możliwość wysokiego piętrzenia w stabilne stosy,
n przystosowanie do wymagań związanych z mechanizacją robót ładunkowych,
n łatwość oczyszczania po opróżnieniu oraz
n walory estetyczno-reklamowe.
Wadą tych skrzynek jest jednak stosunkowo mała odporność na działanie niskich temperatur. Skrzynki z tworzyw sztucznych produkowane są metodą wtrysku, a ich własności wytrzymałościowe zależą od konstrukcji i jakości form wtryskowych, a także od jakości zastosowanego tworzywa. Wykonywane są one z polietylenu dużej gęstości oraz z kopolimeru etylenowego.
Drewno jest jednym z najstarszych materiałów opakowaniowych. Jego duża dostępność, łatwość obróbki oraz własności mechaniczne i fizyczne sprawiły, że opakowania drewniane były przez wiele lat najczęściej stosowanym rodzajem opakowań transportowych. Obecnie, ze względu na stosunkowo wysoką cenę drewna oraz jego masę, opakowania drewniane są już często zastępowane opakowaniami z innych, nowocześniejszych materiałów.
W gospodarstwach ogrodniczych oraz sadowniczych stosowane są skrzynki do owoców i warzyw. Zaleca się, aby skrzynki do owoców i warzyw wykonywane były z drewna świerkowego lub jodłowego. Obecnie skrzynki dla producentów oraz do owoców i warzyw produkowane są często przez małych prywatnych wytwórców, a jakość ich jest bardzo zróżnicowana. Zaletą skrzynek drewnianych jest ich stosunkowo niska cena oraz możliwość łatwego dokonywania napraw. Podstawowe wady skrzynek drewnianych to kłopoty z ich oczyszczaniem, mało estetyczny wygląd i brak walorów promocyjno-reklamowych.
Beczki wykonuje się metodą wytłaczania z rozdmuchem, z poliolefin, głównie z polietylenu. W Polsce, w przemyśle spożywczym stosowane są najczęściej beczki z polietylenu małej gęstości. Większość beczek z tworzyw sztucznych zamykana jest pokrywą. Ze względów higienicznych wewnętrzna powierzchnia beczek stosowanych do przechowywania produktów spożywczych powinna być gładka. Beczki z tworzyw sztucznych zastąpiły w przemyśle spożywczym stosowane przedtem beczki drewniane, bębny stalowe i balony szklane. Są to opakowania wielokrotnego użycia.
Do pakowania piwa stosowane są beczki z blachy aluminiowej. Wyróżnia się dwa typy beczek do piwa:
n z obręczami wytłaczanymi na korpusie i
n z obręczami gumowymi nasadzanymi na korpus.
Beczki aluminiowe mają minimalną pojemność 50 litrów.
Konwie to tradycyjne opakowania transportowe. Stosowanie konwi wiąże się w Polsce w małych gospodarstwach wiejskich z systemem skupu mleka. W innych krajach konwie mleczarskie zastąpiono już dawno chłodzonymi pojemnikami z nierdzewnej blachy stalowej. Konwie są opakowaniami ciężkimi i materiałochłonnymi. Są to opakowania wielokrotnego użycia stosowane przez wiele lat.
Worki papierowe stosowane są najczęściej do pakowania produktów sproszkowanych lub ziarnistych. W przemyśle spożywczym stosuje się je np. do pakowania mąki i cukru. W celu zabezpieczenia produktu przed działaniem przenikającej z zewnątrz pary wodnej lub przed wysychaniem produktu stosuje się worki z warstwą wykonaną z papieru powlekanego polietylenem. W zależności od konstrukcji wyróżnia się worki papierowe:
n otwarte klejone,
n otwarte szyte,
n wentylowe klejone oraz
n wentylowe szyte.
Worki papierowe powinno się stosować do pakowania produktów o masie nie przekraczającej 50 kilogramów. Temperatura produktu w czasie napełniania worka nie powinna być wyższa niż 65°C. Napełnienie worków produktami o wyższej temperaturze wpływa na obniżenie ich wytrzymałości i może być powodem szkód towarowych w transporcie. Worki otwarte zamykane są w różny sposób. Najczęściej worek jest zaszywany. W przypadku braku urządzeń do zszywania, worki papierowe wiąże się sznurkiem lub drutem. Takie prymitywne zamknięcie bywa czasem przyczyną uszkodzenia worka i wysypania jego zawartości. Worki papierowe to opakowania stosowane masowo. Są to opakowania nie nowoczesne, żle przystosowane do przeładunków oraz piętrzenia w stabilne stosy. Dodatkową wadą worków jest ich podatność na zmianę kształtu oraz mała odporność na czynniki atmosferyczne. Są one też w dużym stopniu podatne na uszkodzenia, co bywa przyczyną ubytków towarów podczas transportu.
Worki z folii, głównie z polietylenu małej gęstości stosowane są do pakowania sypkich lub ziarnistych produktów, np. soli kuchennej. Worki z folii nadają się przede wszystkim do pakowania produktów wymagających ochrony przed zawilgoceniem lub zamoczeniem.
Podstawowe wady worków z folii to złe przystosowanie do ręcznego przenoszenia oraz gładkość powierzchni utrudniająca piętrzenie w stabilne stosy. Worki z folii poliolefinowych mają dosyć małą odporność na działanie temperatury. Worki tkane z tasiemek poliolefinowych to płaskie, szyte worki stosowane do pakowania ziarna zbóż, nasion roślin oleistych oraz ziemniaków. Wykonuje się je z tasiemek o grubości od 0,04 do 0,06 mm.
Worki tkane z włókien łykowych to jeden z najstarszych tradycyjnych rodzajów opakowań transportowych.
Pudła z tektury falistej to obecnie najczęściej opakowania transportowe stosowane do produktów spożywczych, zapakowanych uprzednio w opakowania jednostkowe. Pakuje się w nie zarówno produkty w butelkach, w słojach lub też w puszkach, pudełkach, kubkach lub torebkach. Tektura falista to materiał papierniczy, powstały przez sklejenie ze sobą płaskich i pofalowanych warstw tektury lub kartonu. Ze względu na liczbę warstw wyróżnia si
ę tektury dwu-, trzy-, pięcio- i siedmiowarstwowe. Charakteryzują się one dobrymi własnościami wytrzymałościowymi. Opakowania z niej wykonane to opakowania stosowane do pakowania ładunków sporych i ciężkich.
Opakowania transportowe poddaje się badaniom laboratoryjnym.
