Opakowania z tworzyw sztucznych w nowym modelu gospodarczym

29 Apr 2016 08:49

Wszechobecne tworzywa sztuczne, jako materiał łączący zalety funkcjonalne i niski koszt wytwarzania, stanowią niewątpliwie siłę napędową współczesnej gospodarki. Z rozmaitymi odmianami tworzyw spotkać się można we wszystkich gałęziach gospodarki, w tym oczywiście w produkcji opakowań (rys. 1.). W ciągu ostatniego półwiecza ich stosowanie wzrosło dwudziestokrotnie, zaś zgodnie z oczekiwaniami analityków w ciągu najbliższych 20 lat będzie ono dwa razy większe niż obecnie. Powszechne zastosowanie tego typu materiałów coraz wyraźniej uzmysławia jednak wady gospodarki opartej na tworzywach sztucznych – jedna z podstawowych to krótki cykl życia: 95% tworzyw nie trafia do powtórnego użycia, co oznacza nawet 120 miliardów dolarów strat rocznie. Dotyczący tworzyw sztucznych nowy model gospodarczy ściśle wiąże się z zasadami tak zwanej ekonomii recyrkulacyjnej czy też cyrkulacyjnej, zwanej niekiedy również ekonomią zamkniętego obiegu. Termin ten oznacza produkcję przemysłową, która nie generuje odpadów oraz zanieczyszczeń, a także projektowanie wyrobów umożliwiające ich ponowne wykorzystanie po zużyciu lub odzysk (tzn. recykling i odzysk energii). Istotną część nowej gospodarki stanowią również opakowania z tworzyw sztucznych, stanowiące obecnie 26% globalnego rynku tych tworzyw. Co warte podkreślenia, są one nie tylko źródłem istotnych korzyści ekonomicznych, ale także skutecznie wspomagają właściwe zarządzanie zasobami. Odpowiedni system pakowania pozwala bowiem na przykład wydłużyć okres trwałości produktów spożywczych, co z jednej strony zapobiega marnowaniu żywności, z drugiej umożliwia ograniczanie zużycia zasobów takich jak niezbędne do transportu paliwo. Mimo wielu wyraźnych korzyści, wady obecnego modelu gospodarowania tworzywami sztucznymi są coraz bardziej dostrzegalne. Jak wspomniano, ze względu na brak systemów ponownego wykorzystania rocznie światowa gospodarka traci powyżej 100 miliardów dolarów. Po ponad 40 latach od opracowania zasad recyklingu zbiórce podlega jedynie 14% odpadów opakowaniowych, jeśli doliczy się do tego dodatkowe straty w procesach sortowania i przetwarzania, okazuje się, iż w ujęciu wartościowym powtórnie wykorzystywane jest jedynie 5%. Dodatkowo zwykle tworzyw z recyklingu używa się do mniej wymagających niż pierwotne zastosowań, a ich cykl życia kończy się wraz z jednokrotnym ponownym zastosowaniem. Opakowania z tworzyw sztucznych generują także znaczne negatywne wpływy zewnętrzne, których wartość unijna agenda ds. ochrony środowiska United Nations Environmental Programme (Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych) ostrożnie szacuje na około 40 mld dolarów. Dodatkowo do wód oceanicznych corocznie trafia ponad 8 mln ton tworzyw. Ujmując te liczbę obrazowo, obecnie oznacza to zawartość jednej śmieciarki na minutę, zgodnie zaś z szacunkami do roku 2030 dwa razy więcej, a do roku 2050 aż pięć razy więcej. Szacuje się, iż obecnie w oceanach znajduje się ponad 150 milionów ton tworzyw, a badania pokazują, iż w tym strumieniu odpadów dominują właśnie opakowania. Choć tworzywa mogą pozytywnie wpływać na utrzymanie zasobów Ziemi, analizując kwestię ich wpływu na środowisko, nie wolno pomijać zagadnień takich jak poziom emisji gazów cieplarnianych związanych z procesami produkcji i obróbki. Tworzywa sztuczne to także złożone substancje chemiczne, z których część budzi uzasadnione obawy dotyczące negatywnego wpływu na zdrowie organizmów i środowisko naturalne. W myśl zasad nowej gospodarki tworzywa nigdy nie stają się odpadami ostatecznymi – przeciwnie stanowią cenne źródło zarówno pod względem technicznym, jak też biologicznym. Jak wspomniano, koncepcja ta pozostaje w zgodzie z zasadami ekonomii cyrkulacyjnej, opartej na zwiększaniu zysków finansowych i ekologicznych przez ponowne użycie materiałów, ograniczenie negatywnych wpływów na środowisko oraz zużycia zasobów kopalnych Ziemi poprzez wykorzystanie źródeł odnawialnych (rys. 2.-3.). Idee te mają szanse zostać w części realizowane już przy obecnym stanie technologii. Ostatnie analizy pokazały na przykład, iż dzisiaj w Europie około 53% opakowań z tworzyw sztucznych można poddać efektywnemu ekologicznie i ekonomicznie recyklingowi. Chociaż ostateczne sumy zależą od wielu czynników, takich jak cena ropy naftowej, zarówno dla uczestników globalnych łańcuchów wartości, jak też dla poszczególnych rządów zastosowanie tworzyw sztucznych stanowić będzie niewątpliwą szansę. Litaratura [1] The New Plastics Economy. Rethinking the Future of Plastics. 2016. World Economic Forum. Opracowano na podstawie: The New Plastics Economy. Rethinking the Future of Plastics, World Economic Forum 2016.