Biotworzywa zostały wyznaczone przez Komisję Europejską na wiodący sektor unijnego rynku. Jak podkreślają autorzy raportu „Bioplastics – Facts and Figures”, powołując się na badania European Bioplastics oraz opracowanie Komisji Europejskiej „Innovating for Sustainable Growth: A Bioeconomy for Europe” (Innowacje w służbie zrównoważonego rozwoju: biogospodarka dla Europy), sektor biogospodarczy Starego Kontynentu generuje dziś 2 biliony euro w rocznych obrotów, tworząc jednocześnie 22 miliony miejsc pracy na terenie całej EU. Oznacza to, iż zatrudnienie w tej branży znajduje około 9 proc. wszystkich pracowników Unii.
Biogospodarka to szeroki obszar nauk ekonomicznych, związany z procesami produkcji, przetwórstwa oraz wykorzystania zasobów biologicznych Ziemi. Jako system zintegrowanych, interdyscyplinarnych działań, stanowi ona istotny element strategii rozwoju na poziomie poszczególnych państw, ale również całej Unii Europejskiej, wpisując się w ogólniejszą koncepcję sustainability [1]. Jeden z ważniejszych obszarów biogospodarki wiąże się z wykorzystaniem źródeł odnawialnych do pozyskiwania zarówno energii, jak też surowców – między innymi do produkcji tworzyw sztucznych, także opakowaniowych.
Materiały częściowo lub całkowicie pochodzenia naturalnego (takie jak bio-PE czy bio-PET) lub biodegradowalne (przykładowo polilaktyd, PLA) noszą nazwę biotworzyw. Stanowią one dużą rodzinę tworzyw (wykr. 1.), znajdujących zastosowanie w różnorodnych gałęziach przemysłu, od elementów konstrukcyjnych, zaś w branży samochodowej części, poprzez rolnictwo oraz ogrodnictwo, po produkty konsumenckie i opakowania. Chociaż do niedawna rynek ten nazwać można było niszowym, obecnie jego wzrost następuje bardzo szybko.
O potencjale biotworzyw świadczyć może fakt, iż zgodnie z przewidywaniami Komisji Europejskiej oraz organizacji European Bioplastics [2], [3], globalne moce wytwórcze światowego rynku biotworzywego mogą do roku 2017 zwiększyć się aż o 400 proc. Wzrost produkcji na przestrzeni ostatnich lat, a także dalsze szczegółowe prognozy przedstawia wykr. 2.
Co ważne, moce produkcyjne rosną przede wszystkim poza Europą, głównie w Azji, ale również w Ameryce Południowej – dobry przykład stanowi tu brazylijski Braskem, produkujący między innymi polietylen i polipropylen z trzciny cukrowej. Jak wskazuje wykr. 3., jesteśmy i niestety przez najbliższe lata najprawdopodobniej pozostaniemy za nimi daleko w tyle. Dlatego właśnie w celu przyciągnięcia inwestycji i zabezpieczenia sobie miejsca wśród czołowych graczy na biotworzywowym rynku, Unia winna stwarzać szczególnie korzystne warunki dla tego sektora gospodarki [3].
Kluczową gałęzią przemysłu biotworzyw są opakowania. Zgodnie z danymi przytoczonymi przez autorów raportu „Bioplastics – Facts and Figures” [3], dwa najistotniejsze ilościowo zastosowania tych materiałów to produkcja butelek oraz innych opakowań, w tym toreb zakupowych, tzw. reklamówek. Zestawienie wszystkich branż, w których obecne są materiały biopochodne i biodegradowalne, prezentuje wykr. 4., natomiast na rys. 1.-4. przedstawiono rozmaite przykłady opakowań z biotworzyw (biopochodnych i biodegradowalnych) lub z ich zawartością.
Przywoływany raport [3] porusza również niezwykle istotną dla dalszego promowania biotworzyw kwestię wykorzystania gruntów oraz produkcji roślinnej, która mogłaby być użyta jako żywność. W istocie wytwarzanie biotworzyw wymaga zagospodarowania jedynie 0,01 proc. całkowitej powierzchni rolnej świata, wynoszącej 5 mld ha. Analiza światowego rolnictwa jasno zaś potwierdza, iż nigdzie na świecie tworzywa te nie stanowią konkurencji dla produkcji żywności czy pasz. Sytuację dodatkowo polepsza stały wzrost technologiczny, wpływający na coraz większą wydajność rolnictwa [3].
W związku ze wspomnianymi zastrzeżeniami ruchów ekologicznych, dla zachowania zasad zrównoważonego rozwoju w kontekście samej produkcji biotworzyw szczególnie istotne są niezależne systemy certyfikacji, takie jak ISCC czy BonSucro. Pierwszy z nich, ISCC (International Sustainability & Carbon Certification, międzynarodowy certyfikat zrównoważonego rozwoju i węgla) dotyczy łańcucha produkcji biomasy oraz biopaliw i przeznaczony jest dla uczestników procesu produkcji: plantacji, punktów odbioru, magazynów, uczestników fazy przetwarzania oraz procesu dystrybucji, np.: dostawców, firm sprzedających oraz transportowych. Standard zawiera sześć zasad dotyczących prowadzenia działalności w sposób ekologiczny:
1. biomasy nie można produkować na terenach o wysokiej bioróżnorodności lub z istotną obecnością węgla czy torfowisk;
2. biomasę należy produkować, zachowując odpowiedzialność za środowisko, w tym: ochronę gleby, wody i powietrza oraz zasadę stosowania dobrych praktyk rolniczych;
3. należy zapewnić bezpieczne warunki pracy poprzez szkolenia i edukację, stosowanie odzieży ochronnej oraz odpowiedniej i szybkiej pomocy w razie wypadku;
4. produkcja biomasy nie powinna stać w sprzeczności z prawami człowieka, prawami pracowniczymi i prawami do ziemi. Winna wspierać zrównoważone warunki pracy oraz zdrowie pracowników, bezpieczeństwo i odpowiedzialne relacje społeczne;
5. produkcja biomasy musi pozostawać w zgodzie z prawem krajowym oraz odpowiednimi umowami międzynarodowymi;
6. promować należy dobre praktyki w zakresie zarządzania [4].
Kolejny omawiany certyfikat wydawany jest przez stowarzyszenie producentów trzciny cukrowej BonSucro i dotyczy produkcji przemysłowej tej konkretnej rośliny, stanowiącej podstawę wytwarzania dużej grupy biopolimerów, jak przykładowo zielony polietylen czy zielony polipropylen. W ramach procesu certyfikacji prowadzone są między innymi badania istotnych wskaźników produkcji związanych z całym łańcuchem wartości, m.in. zużycia wody czy energii oraz emisji gazów cieplarnianych [5].
Podsumowanie
Branża biotworzyw, dotąd niszowa, stała się w ostatnich latach jedną z istotniejszych gałęzi wytwórstwa UE i jest przez Komisję Europejską określana jako wiodący sektor unijnego rynku. Jak szacują specjaliści, światowe moce wytwórcze rynku biotworzywego mają w najbliższych trzech latach wzrosnąć o 400 proc. Ważną gałąź przemysłu biotworzyw stanowią opakowania, przede wszystkim butelki oraz torby zakupowe – tak zwane reklamówki. Wydaje się, iż wbrew rozmaitym przewidywaniom, negatywnego wpływu na rozwój biotworzyw nie będą miały ruchy negujące ten typ produkcji jako sprzeczny ze społecznymi aspektami zasady zrównoważonego rozwoju i dopatrujące się w nim konkurencji dla produkcji żywności czy pasz. W istocie bowiem wytwarzanie biotworzyw wymaga zagospodarowania jedynie 0,01 proc. całkowitej powierzchni rolnej świata.
Literatura
[1] Chyłek E. K., Rzepecka M., Biogospodarka – konkurencyjność i zrównoważone wykorzystanie zasobów, „Polish Journal of Agronomy” 2011, 7, s. 3–13.
[2] strona internetowa: [http://ec.europa.eu/research/bioeconomy/pdf/201202_innovating_sustainable_growth. pdf], dostęp: kwiecień 2014.
[3] strona internetowa: [http://en.european-bioplastics.org/wp-content/uploads/2013/publications/EuBP_FactsFigures_bioplastics_2013. pdf], dostęp: kwiecień 2014.
[4] strona internetowa: [http://www.iscc-system.org/en/], dostęp: kwiecień 2014.
[5] strona internetowa: [http://www.bonsucro.com/], dostęp: kwiecień 2014.
