Kolejna edycja raportu „Rynek poligraficzny i opakowań z nadrukiem w Polsce” jest już dostępna. Ukazuje się w nietypowej, łączonej wersji – jako wydanie ósme i dziewiąte – z poślizgiem spowodowanym przez pandemię koronawirusa. Oparte na ankietowych odpowiedziach przedstawicieli polskich przedsiębiorstw wydawnictwo to interesujące i aktualne kompendium wiedzy na temat polskiego rynku poligraficznego.
Grupy produktowe opakowań najczęściej sprzedawane przez przedsiębiorstwa
Decyzję o zawieszeniu przewidzianej na 2020 r. ósmej edycji tak tłumaczy we wstępie do raportu jego pomysłodawca, prezes Polskiej Izby Druku i kanclerz Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga Jacek Kuśmierczyk: Pandemia COVID-19 w radykalny sposób zmieniła nastroje na rynku; w tej sytuacji 15% najpóźniej przesłanych ankiet zawierałoby skrajnie odmienne – bo pisane już w czasie koronawirusowej zapaści – opinie o rynku. Podjęto więc decyzję o zawieszeniu prac, by nie wprowadzać niepotrzebnego zamieszania. (…) Nietypowa, łączona edycja oznacza, że w tomie znajdziemy nie tylko wyniki najnowszych badań, ale również te starsze, z 2020 r.
Część analityczna raportu składa się z trzech głównych elementów: analizy danych statystycznych opracowanej na podstawie danych GUS i Eurostatu; analizy wpływu branży poligraficznej na polską gospodarkę z perspektywy produkcji globalnej, wartości dodanej brutto, zatrudnienia i płaconych podatków; badania ankietowego przeprowadzonego przy użyciu metody CATI (Computer Assisted Telephone Interview) w dwóch etapach: w I kwartale 2020 roku na próbie badawczej 145 przedsiębiorstw poligraficznych oraz w II/III kwartale 2022 roku na próbie 149 przedsiębiorstw.
Ogólna sytuacja branży
Analizując główne wskaźniki ekonomiczne charakteryzujące polski rynek poligraficzny na przestrzeni ostatnich lat, obserwowaliśmy jego systematyczny wzrost. Natomiast w 2020 roku wartość produkcji sprzedanej sektora poligraficznego zmniejszyła się do poziomu 15,8 mld PLN, co oznacza spadek o 4,9% w porównaniu z rokiem 2019. Zmniejszyła się również liczba firm poligraficznych. Głównym czynnikiem tego załamania była pandemia COVID-19 – wyjaśnia w raporcie dr Mariusz Strojny, redaktor naukowy i współautor części analitycznej raportu.
Pod względem przychodów i liczby zatrudnionych osób Polska jest największym rynkiem poligraficznym w regionie Europy Środkowo-Wschodniej oraz piątym w całej Unii Europejskiej. W 2020 roku nasz kraj znalazł się na piątej pozycji w Unii Europejskiej pod względem wygenerowanych obrotów przedsiębiorstw poligraficznych (4,3 mld EUR). Biorąc pod uwagę liczbę przedsiębiorstw poligraficznych, Polska była szóstym największym krajem w UE (9322 operujące firmy) oraz drugim w regionie (po Czechach).
W przemyśle poligraficznym w 2020 r. pracowało w sumie 54,9 tys. osób, co oznacza spadek o 3,3% w stosunku do roku poprzedniego; branża przyczyniła się również do powstania kolejnych 79,5 tys. miejsc pracy w innych sektorach gospodarki, co łącznie daje zatrudnienie na poziomie 134,4 tys. osób w skali całej polskiej gospodarki.
W 2020 r. ich wynagrodzenia sięgnęły kwoty 5,9 mld zł netto. W tym samym czasie wpływy budżetu państwa związane z działalnością branży poligraficznej wyniosły blisko 4,9 mld zł.
W 2022 roku znacząco zwiększyła się liczba przedsiębiorstw poligraficznych wskazujących na pogorszenie się ogólnej sytuacji ekonomicznej w ostatnim roku działalności. Ponad 2/3 firm spośród nich jako przyczynę podało pandemię COVID-19, na drugim zaś miejscu wymieniło skutki wprowadzenia zmian związanych z Polskim Ładem. Przedsiębiorstwa, analizując największe wyzwania stojące przed nimi w 2020 roku, wspominały głównie o rosnącej konkurencji krajowej (30%) oraz braku kadr poligraficznych (22%). Pośród wiodących wyzwań pojawiły się również: regulacje dotyczące ochrony środowiska (20%), rosnące ceny surowców (18%), rosnąca konkurencja zagraniczna (10%). Rok 2022 przyniósł zasadniczą zmianę w optyce co do najważniejszych wyzwań, zdecydowanie stawiając na pierwszym miejscu kwestie inflacji (blisko 70%).
Udział poszczególnych branż w przychodach generowanych ze sprzedaży opakowań
Finanse i zatrudnienie
W 2022 r. pogorszyły się oceny sytuacji finansowej. Poprawę w zakresie bieżących finansów zadeklarowało 28,4% (w 2020: 38,6%), zaś pogorszenie 27,7% (w 2020: 27,7%). Ponad połowa, czyli 54,2% przedsiębiorstw z branży poligraficznej, mogła w 2020 roku pochwalić się wzrostem sprzedaży; pozostali respondenci wskazywali prawie po równo brak zmian i spadek poziomu sprzedaży (nieco ponad 20%). W porównaniu z tymi wynikami sprzedaż deklarowana przez przedsiębiorstwa poligraficzne w 2022 roku przedstawia się podobnie: 57,8% zadeklarowało wzrost sprzedaży w roku ubiegłym, a spadek: 23,1%.
Na pytanie, jak zmieniło się zatrudnienie w badanych przedsiębiorstwach w ciągu ostatniego roku, większość ankietowanych podkreśliła brak zmian w obu badanych okresach (odpowiednio 60% i 48%); jednak w 2022 roku firmy częściej zwalniały pracowników (przyznało się do tego 22% ankietowanych w porównaniu do 7% w 2020 r.).
Rodzaje prowadzonej produkcji
Najczęściej wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa technologiami w 2020 r. były druk cyfrowy (71,5%) i offset (41,7%). Pomimo szerokiego wykorzystania druk cyfrowy stanowił średnio jedynie
15% udziału w sprzedaży, podczas gdy offset aż 70%. Znaczącą pozycję wśród wykorzystywanych technologii miały również usługi introligatorskie (36,1%) oraz fleksografia (23,6%). Fleksografia często wymieniana była jako istotny element w całości generowanej sprzedaży, stanowiąc średnio 90% dla wykorzystujących ją przedsiębiorstw.
W 2022 roku rozkład wykorzystywanych technologii nie zmienił się diametralnie; wciąż na wiodących pozycjach pozostają druk cyfrowy (70,3%) oraz offset (46,9%). Równie szeroko wykorzystywane są usługi introligatorskie (29,7%) oraz fleksografia (23,4%). Nie zmienił się rozkład udziału w sprzedaży poszczególnych technologii.
Druk opakowań
Druk opakowań jest dynamicznie rozwijającym się segmentem rynku poligraficznego. Wśród przedsiębiorstw oferujących druk opakowań w 2020 roku usługą najczęściej sprzedawaną były wszelkiego rodzaju akcydensy (głównie ulotki). Dużą popularnością cieszyły się opakowania z papieru, kartonu oraz folii giętkiej, mniejszą etykiety, a najmniejsze powodzenie wśród klientów miały opakowania z tektury falistej, folii twardej oraz opakowania typu display i POS (Point of Sale). W 2022 roku klienci najczęściej wybierali opakowania z kartonu, papieru oraz etykiety, a także ulotki. Zauważalnie wzrosło zainteresowanie opakowaniami typu display. Najmniejszym powodzeniem cieszyły się opakowania foliowe, co może mieć związek z kwestiami ekologicznymi i przeciwdziałaniem wykorzystywaniu w pakowaniu dużej ilości materiałów niebiodegradowalnych i szkodzących środowisku.
Wielkość eksportu w przedsiębiorstwach zajmujących się produkcją opakowań
W kategorii usług dodatkowych (do których autorzy raportu zaliczyli procesy wykańczania po druku i uszlachetniania opakowań) w 2020 roku firmy najczęściej wykonywały laminowanie (67,8%) oraz wykrawanie (55,2%). Popularne były usługi druku offsetowego (54,0%), składania (43,7%), lakierowania UV (39,1%), złocenia na gorąco (37,9%), fleksografii (37,9%) oraz klejenia (35,6%) i sztancowania (33,3%). W 2022 roku wciąż najczęściej wykorzystywane były proste technologie związane z laminowaniem, wykrawaniem, klejeniem i drukiem offsetowym. Wzrósł natomiast udział bardziej zaawansowanych metod technologicznych takich jak: lakierowanie UV (53,6%), złocenie na gorąco (43,5%), druk offsetowy farbami UV (27,5%), tłoczenie Braille’a (26,1%).
Przedsiębiorstwa poligraficzne są dostawcami opakowań dla różnych branż i sektorów w gospodarce. Pośród najczęściej wskazywanych w 2020 roku sektorów, dla których przedsiębiorstwa
poligraficzne dostarczały opakowania, były branże: żywnościowa (22,8%), kosmetyków i pielęgnacyjna (14%), elektroniki i nowych technologii (12,9%), alkoholi (10,5%). W 2022 roku zamówienia na przygotowanie opakowań pochodziły najczęściej z sektorów: spożywczego (17%), kosmetyków i środków pielęgnacji (18,9%), farmacji (11,3%), słodyczy (10,4%). Jeżeli chodzi o udział w przychodach z produkcji opakowań, to wiodącymi odbiorcami tym razem były sektor żywności (46%) oraz logistyka (44%) – ta druga zapewne ze względu na gwałtowny rozwój branży e-commerce.
Produkcja opakowań, pomimo swojego znaczenia dla wyników przedsiębiorstw, nie jest głównym czynnikiem eksportowym. Wciąż blisko 40% firm nie prowadzi eksportu opakowań, jak wskazują wyniki badania zarówno z 2020, jak i 2022 roku.
Wśród technik drukowania opakowań szczególnym powodzeniem cieszy się fleksografia jako wyjątkowo uniwersalna, pozwalająca na zadruk praktycznie każdego rodzaju podłoża. Nie dziwi więc szerokie wykorzystanie tej technologii przez przedsiębiorstwa poligraficzne przy zadrukowywaniu opakowań foliowych, papierowych, tekturowych oraz etykiet.
Jeśli mowa o druku etykiet, to firmy biorące udział w ankiecie jako najpopularniejszy rodzaj wskazywały etykiety samoprzylepne. Wśród etykiet najczęściej oferowanych w 2020 roku znalazły się:
folie (44,2%), bilety (40,4%), etykiety wielowarstwowe (38,5%), etykiety wtapiane (19,2%), owijki termokurczliwe (17,3%). W tegorocznej edycji badania firmy najczęściej wskazywały: folie (32,4%), etykiety wielowarstwowe (29%), owijki termokurczliwe (22,6%), etykiety wtapiane (12,9%), bilety (9,7%). Do ich produkcji firmy najczęściej stosowały offset (58,8%), druk cyfrowy (51%), fleksografię (43,1%) i sitodruk (23,5%). W 2022 roku na pierwszym miejscu znalazła się fleksografia (55,9%), dalej lakierowanie (52,9%), złocenie (41,2%) i druk cyfrowy.
Podsumowanie
Najnowsza edycja raportu „Rynek poligraficzny i opakowań z nadrukiem w Polsce” to niezwykle interesujące kompendium wiedzy na temat sytuacji tej branży na przestrzeni trzech ostatnich – obfitujących w wyjątkowe wydarzenia – lat. Z oczywistych względów w niniejszym artykule przedstawiliśmy jedynie niewielki wycinek wszystkich informacji, które w nim zawarto. Wszystkich zainteresowanych dogłębną analizą polskiego rynku poligraficznego – z dużym udziałem sektora opakowaniowego – zachęcamy do samodzielnej lektury.
Opracowanie: TK
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
