Stowarzyszenie PlasticsEurope, reprezentujące producentów tworzyw sztucznych w Europie, po raz kolejny przygotowało doroczną analizę produkcji, zapotrzebowania oraz odzysku tworzyw na kontynencie europejskim. W publikacji „Tworzywa Sztuczne – Fakty 2013” można znaleźć najnowsze dane dotyczące produkcji, zużycia i odzysku tworzyw sztucznych, bilans handlowy, a także informacje o zatrudnieniu i obrotach w branży tworzyw sztucznych.
Jak piszą autorzy raportu, w 2012 r. w przemyśle tworzyw sztucznych (w tym w sektorze produkcji, przetwórstwa oraz produkcji urządzeń i oprzyrządowania do przetwórstwa) w 27 krajach członkowskich Unii Europejskiej było zatrudnionych około 1,4 mln osób, a łączny obrót wynosił ponad 300 mld euro. W Unii Europejskiej w całym sektorze tworzyw sztucznych działa ponad 62 tys. firm. Tworzywa sztuczne to jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów przemysłu; między latami 1950 i 2012 jego średnioroczny wzrost wynosił 8,7%.
Z raportu wyłania się obraz branży, która – choć doświadczona w latach 2008 i 2009 skutkami światowego kryzysu gospodarczego – radzi sobie z roku na rok coraz lepiej. Jeszcze w 2009 r. odnotowano w branży spadek liczby pracowników, obecnie jednak zatrudnienie ponownie rośnie; od tego czasu powstało ok. 30 tys. nowych miejsc pracy. To kolejny dowód na to, że europejska branża tworzyw sztucznych stopniowo odzyskuje dawną formę. Natomiast obroty europejskiego przemysłu tworzyw sztucznych nie osiągnęły jeszcze poziomu sprzed kryzysu: w 2012 r. producenci tworzyw sztucznych odnotowali sprzedaż na poziomie 87 mld euro, a firmy przetwórcze wygenerowały sprzedaż o wartości 202 mld euro. Jednocześnie obroty te w 2012 r. wzrosły w porównaniu do 2011 roku, choć skala wzrostu była niewielka, co wynikało z recesji utrzymującej się w krajach Europy Południowej oraz znaczącego spadku produkcji przemysłowej skutkującego zmniejszeniem PKB w gospodarce europejskiej o 0,3%.
Ponadto konkurencja w branży stale wzrasta, a rynki tworzyw sztucznych coraz częściej przesuwają w stronę Azji, szczególnie Chin. Ta zmiana kierunku rynku w połączeniu z zaostrzającymi się przepisami prawnymi dotyczącymi branży stawia przed europejskim przemysłem tworzyw sztucznych kolejne
wyzwania związane z utrzymaniem poziomu konkurencyjności – piszą autorzy raportu.
Światowa produkcja tworzyw stale wzrasta
Od połowy ubiegłego wieku systematycznie wzrasta globalna produkcja tworzyw sztucznych. W 2012 r. osiągnęła ona blisko 288 mln ton – co oznacza 2,8% wzrost w porównaniu z rokiem 2011. Natomiast w Europie, w związku z ogólną sytuacją ekonomiczną, produkcja tworzyw w 2012 roku spadła o 3% w porównaniu z rokiem 2011.
Chiny pozostają światowym liderem produkcji tworzyw sztucznych (23,9%), pozostała część Azji (włączając Japonię) odpowiada za 20,7% światowej produkcji. Udział krajów Unii Europejskiej oraz Norwegii i Szwajcarii (UE27+2) w światowej produkcji tworzyw wynosił 20,4%.
Ogólny kryzys ekonomiczny spowodował lekki spadek zapotrzebowania na tworzywa w Europie. W 2012 r. ich ogólne zużycie spadło o 2,5%, jednak wystąpiły znaczne różnice między zapotrzebowaniem w regionach Europy Zachodniej i Środkowej. Podczas gdy w Europie Zachodniej odnotowano spadek zużycia o 3%, w krajach Europy Środkowej nastąpił wzrost o 0,6%. Niemcy stanowią około 25% europejskiego rynku, a wraz z Włochami, Francją, Wielką Brytanią, Hiszpanią i krajami Beneluksu odpowiadają za niemal 75% całkowitego zużycia tworzyw w UE.
Kraje Europy Centralnej generują ok. 14% zapotrzebowania na tworzywa sztuczne w UE.
Tworzywa sztuczne obecne na wielu rynkach
W Europie największym obszarem zastosowań tworzyw sztucznych jest sektor opakowań, który odpowiada za 39,4% ogólnego zapotrzebowania na tworzywa sztuczne. Drugim z kolei pod względem wielkości obszarem wykorzystania tworzyw sztucznych jest budownictwo, którego udział w ogólnym zapotrzebowaniu w Europie wynosi 20,3%. Na trzecim miejscu znajduje się branża motoryzacyjna z udziałem 8,2%. Przemysł elektryczny i elektroniczny odpowiada za 5,5% zużycia tworzyw sztucznych, zaś następny w kolejności sektor rolniczy – za 4,2%. W innych obszarach zastosowań, obejmujących m.in. urządzenia i artykuły gospodarstwa domowego, meble czy wyroby medyczne łącznie zużywa się 22,4% ogółu zużywanych w skali europejskiej tworzyw sztucznych.
Największym zapotrzebowaniem europejskich odbiorców cieszy się polipropylen (18,8%), który wyprzedza pod tym względem tworzywa: polietylen małej gęstości (17,5%), polietylen dużej gęstości (12%), PVC (10,7%) oraz PET (6,5%).
Europejski import i eksport
Z historycznego punktu widzenia Unia Europejska zawsze była eksporterem tworzyw sztucznych. Eksport tworzyw sztucznych (w formie podstawowej) z krajów członkowskich UE27 do innych krajów świata wzrósł o 2,9% w 2012 r. Eksport poza Unię Europejską stanowił 26,6% całkowitego handlu UE dla tworzyw. Nadwyżka handlowa w przemyśle produkcji tworzyw zmieniała się na przestrzeni ostatnich lat, a po osiągnięciu szczytowej wartości w 2009 r. zatrzymała się na poziomie wyższym niż przed kryzysem. Największymi odbiorcami europejskich tworzyw pierwotnych w roku 2012 były: Chiny (4,9%), Turcja (3,9%), Hongkong (2,1%), Rosja (2,1%) i Szwajcaria (1,5%). Eksport przetworzonych wyrobów z tworzyw do krajów pozaunijnych również wzrósł w 2012 r. o 3,6% w porównaniu z rokiem 2011. Eksport poza UE stanowił 23,2% całkowitego handlu wyrobami z tworzyw sztucznych. Od 2011 r. obserwuje się większą stabilność rynku w porównaniu z latami 2009 i 2010. W przeciwieństwie do wymiany handlowej tworzywami pierwotnymi, nadwyżka dla wyrobów z tworzyw utrzymywała się na mniej więcej stałym poziomie w latach 2005-2012. Największymi odbiorcami europejskich wyrobów z tworzyw sztucznych były: Rosja (3,0%), Szwajcaria (2,9%), USA (1,7%), Turcja (1,4%) i Chiny (1,2%).
Zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych
W 2012 r. europejski przemysł tworzyw sztucznych wyprodukował 57 mln ton tworzyw; z tej liczby 45,9 mln ton zostało zużyte przez przetwórców europejskich (UE27+2). W tym samym roku 25,2 mln ton tworzyw zakończyło swój cykl życiowy w strumieniu odpadów; z tego 9,6 mln ton (38,1%) trafiło na wysypiska, zaś pozostałe 15,6 mln ton zużyto do produkcji recyklatu (6,6 mln ton, 26,3%) lub do odzysku energii (8,9 mln ton, 35,6%).
Jak widać z powyższej statystyki, zagospodarowanie wyrobów z tworzyw sztucznych po upływie okresu ich użytkowania ulega ciągłej poprawie i coraz mniejsza ilość odpadów z tworzyw jest składowana na wysypiskach. W krajach członkowskich UE obserwuje się korzystną tendencję w odniesieniu do poziomów odzysku i recyklingu tworzyw sztucznych. W 2011 r. wskaźnik odzysku tworzyw wynosił 59,6%, a w 2012 r. odsetek ten wzrósł do 61,9%. Przekłada się to na wzrost ilości odzyskiwanych odpadów z tworzyw o 4%, co oznacza stabilną i silną tendencję wzrostową. Jednocześnie ilość odpadów z tworzyw na wysypiskach zmniejszyła się o 5,5%, co również jest dowodem pozytywnych zmian w zakresie zagospodarowywania odpadów z tworzyw sztucznych. Ilość zebranych odpadów przeznaczonych do recyklingu mechanicznego wzrosła o 4,7%, recykling surowcowy, jakkolwiek na znacznie niższym tonażowo poziomie (86 tys. ton), wzrósł o 19,4%. O 3,3% wzrósł również odzysk energii.
Obserwowany od 2009 r. w Europie wzrost całkowitej ilości pokonsumenckich odpadów z tworzyw zatrzymał się w roku 2011 r.; w 2012 r. ilość wytworzonych odpadów osiągnęła mniej więcej taki sam poziom, tj. 25,2 mln ton odpadów. Ponad trzy czwarte (77%) tych odpadów powstaje w siedmiu krajach: w Niemczech, Wielkiej Brytanii, we Francji, Włoszech, w Hiszpanii, Polsce i Holandii, a tylko 1/4 w pozostałych 22 krajach UE. Wśród odpadów z tworzyw sztucznych dominują odpady opakowaniowe stanowiące 62,2% wszystkich odpadów tego typu. Każde z pozostałych zastosowań (budownictwo, E&E, rolnicze) stanowi od 5 do 6%.
Analiza porównawcza odzysku tworzyw sztucznych w krajach EU
Największy udział wśród odpadów z tworzyw sztucznych poddanych recyklingowi mają odpady opakowaniowe – ok. 82%. W roku 2012 całkowity stopień odzysku odpadów opakowaniowych wyniósł 69,2%, co oznacza wzrost o 3,3% w porównaniu z rokiem 2011. Ogółem w Europie 34,2% odpadów opakowaniowych zostało poddanych recyklingowi mechanicznemu, 0,5% – recyklingowi surowcowemu, a 34,5% (5,4 mln ton) poddano odzyskowi energii – w spalarniach oraz jako paliwo alternatywne. Pozytywny jest fakt, że niemal wszystkie kraje członkowskie – z wyjątkiem Malty – zrealizowały poziom 22,5% odzysku opakowań dla roku 2012 r., określony w Europejskiej Dyrektywie Opakowaniowej. Niektóre kraje UE, takie jak: Niemcy, Austria, Luksemburg, Belgia, Szwecja, Dania i Holandia, a także Norwegia i Szwajcaria, osiągnęły poziom odzysku tworzyw sztucznych od 90% do 100%. Było to możliwe, między innymi, dzięki zakazowi składowania na wysypiskach odpadów z tworzyw, które można poddać odzyskowi. Kraje te powinny posłużyć za przykład dobrych praktyk w dziedzinie gospodarki odpadowej. Dla porównania: Malta, Cypr, Grecja, Bułgaria, Litwa i Łotwa osiągnęły wskaźnik odzysku poniżej 30%, a ponadto kraje te mają niewiele lub nie posiadają w ogóle instalacji do odzysku energii, co im znacznie utrudni szybkie odejście od składowania.
W 2012 r. około 26% wszystkich pokonsumenckich odpadów z tworzyw sztucznych zebrano z przeznaczeniem do recyklingu mechanicznego, 0,3% – do recyklingu surowcowego, a z 35,6% odpadów tworzyw sztucznych odzyskano energię. Wśród krajów europejskich Norwegia uzyskała najwyższy poziom zbiórki odpadów z tworzyw przeznaczonych do recyklingu mechanicznego – 36,9%, zaś Malta najniższy – jedynie 12,4%. Dane doty-czące odzysku energii obejmują zarówno bezpośrednie spalanie odpadów z tworzyw w spalarniach odpadów komunalnych, jak i stosowanie tych odpadów jako materiału do produkcji RDF (stałych paliw z odpadów). Najwyższy całkowity poziom odzysku energii w Europie osiągnięto w Szwajcarii, Luksemburgu i Austrii i wyniósł on ponad 70%. Z kolei na Malcie, Litwie i Cyprze w ogóle nie prowadzi się odzysku energii, zaś w Grecji, na Łotwie, w Wielkiej Brytanii i Bułgarii poziom odzysku energii wynosi poniżej 10%. W ponad połowie krajów UE wskaźnik odzysku energii utrzymuje się poniżej średniej europejskiej wynoszącej 36%. Ogólnie w ciągu ostatnich pięciu lat zaobserwowano znaczący spadek ilości odpadów z tworzyw na wysypiskach. Pomimo tego ciągle jeszcze na wysypiskach składuje się 38,1% odpadów z tworzyw sztucznych. Należy zatem podjąć bardziej zdecydowane działania, aby móc osiągnąć w Europie cel „zero odpadów z tworzyw sztucznych na wysypiskach do roku 2020”.
Dla odpadów opakowaniowych wskaźnik recyklingu i odzysku energii wynoszący 69,2% jest wyższy niż wskaźnik dla wszystkich odpadów tworzywowych (wynoszący 61,9%). Wynika to z prowadzonych od dłuższego czasu inwestycji mających na celu rozwój recyklingu i odzysku energii z tej grupy odpadów. W przypadku odpadów opakowaniowych wskaźniki recyklingu i odzysku energii są zbliżone (34,7% i 34,5%), podczas gdy dla wszystkich odpadów z tworzyw znacznie większą rolę odgrywa odzysk energii (26,3% i 36,6%).
Perspektywy na rok 2014: niewielki wzrost produkcji
Wzrost w przemyśle tworzyw sztucznych w krajach UE27 po wyjściu z głębokiej recesji gospodarczej trwał do początku 2011 r. Od tego czasu branże produkcji i przetwórstwa tworzyw sztucznych odnotowały wyraźną tendencję spadkową.
W pierwszej połowie 2013 r.
produkcja wyrobów z tworzyw odnotowała spadek. W sektorze produkcji tworzyw w formach podstawowych oraz produkcji maszyn i oprzyrządowania do przetwórstwa obserwowana była stagnacja w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. W prognozach na najbliższe dwa lata nie widać dalszych tendencji spadkowych w światowej gospodarce. Reformy strukturalne i programy adaptacyjne w niektórych krajach europejskich przyniosą korzyści dopiero za jakiś czas, ale w najbliższym czasie przewiduje się powolną poprawę sytuacji w branżach powiązanych (produkcja opakowań, budownictwo, motoryzacja itp.) i Europa powinna wyjść ze stagnacji i z recesji. Wraz z powolną poprawą sytuacji w branżach powiązanych z przemysłem tworzyw sztucznych należy się spodziewać wzrostu zapotrzebowania na tworzywa sztuczne w krajach UE w nadchodzących latach. W roku 2013 oczekiwane jest zatem ustabilizowanie się produkcji tworzyw sztucznych, a początek powolnego wzrostu nastąpi w 2014 r.
Dane przedstawione w raporcie zgromadzono dzięki współpracy PlasticsEurope (Stowarzyszenia Producentów Tworzyw Sztucznych), EuPC (Europejskiego Stowarzyszenia Przetwórców Tworzyw Sztucznych), Plastics Recyclers Europe (Europejskiego Stowarzyszenia Recyklerów Tworzyw Sztucznych) oraz EPRO (Europejskiego Stowarzyszenia Organizacji Recyklingu i Odzysku Tworzyw Sztucznych). Dane na temat produkcji i zapotrzebowania na tworzywa sztuczne wykorzystywane jako surowce do przetwórstwa zostały dostarczone przez Grupę Badań i Statystyki Rynku Tworzyw Sztucznych PlasticsEurope (PEMRG). Pomoc w ocenie danych dotyczących powstawania i odzysku odpadów zapewniła firma Consultic Marketing & Industrieberatung GmbH. Dane dotyczące odzysku, a także dane handlowe pochodzą z oficjalnych statystyk instytucji europejskich i władz krajowych, jak również od organizacji zajmujących się gospodarką odpadami. W celu uzupełnienia brakujących informacji wykorzystano także badania i ekspertyzy konsultantów.
Opracowano na podstawie materiałów PlasticsEurope
