Opakowania do żywności mają dzisiaj znacznie więcej funkcji niż tylko ochrona produktów. Nie ulega wątpliwości, że ich najważniejszym zadaniem – od momentu zapakowania, przez transport, przechowywanie, aż po sprzedaż – jest zagwarantowanie, że zawartość dotrze do odbiorcy nieuszkodzona. Ale duży wpływ na decyzje zakupowe mają także projekt opakowania i materiał użyty do jego produkcji, gdyż coraz więcej osób życzy sobie, aby żywność była dostarczana w bardziej zrównoważony sposób.
Większość artykułów spożywczych – jeśli nie zostanie zapakowana – nie nadaje się do transportu, magazynowania i sprzedaży. Poza tym w takim „niezapakowanym” stanie produkty zbyt szybko się psują. Opakowania ochronne zabezpieczają je przed szkodliwymi czynnikami (światłem, tlenem, wilgocią) oraz zapobiegają zabrudzeniom i uszkodzeniom. Wydłużony okres przydatności do spożycia to ich znaczący wkład w ograniczenie marnotrawstwa żywności.
Każdego roku w ramach globalnego łańcucha wartości do śmieci trafia ponad 930 mld ton żywności. Taka liczba znalazła się w najnowszym raporcie Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP). Szwajcarskie stowarzyszenie Food Waste posuwa się wręcz do stwierdzenia, że średnio jedna trzecia całej żywności jest marnowana w drodze z pola na talerz. Z tego powodu częścią Agendy 2030 ONZ jest zmniejszenie o połowę światowego marnotrawstwa żywności na mieszkańca do końca tej dekady. Autorzy Food Waste Index Report 2021 przypuszczają, że 8-10% globalnej emisji gazów cieplarnianych pochodzi z żywności, która nie jest spożywana. Opakowania mogą pomóc w ograniczeniu takiej niegospodarności.
W ślad za „Celami Zrównoważonego Rozwoju” Organizacji Narodów Zjednoczonych podąża również inicjatywa SAVE FOOD, która została uruchomiona w 2011 r. przez Messe Düsseldorf, Światową Organizację Zdrowia (FAO) oraz interpack. Ich celem jest budowanie świadomości społecznej w tej kwestii oraz opracowywanie strategii przeciwdziałania i rozwiązań we współpracy z politykami, ze społeczeństwami i z przemysłem. Inicjatywa kładzie szczególny nacisk na innowacje w branży opakowań. Właśnie dlatego obecny projekt badawczy SAVE FOOD poszukuje odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób biodegradowalne opakowania mogą być wytwarzane z odpadów spożywczych lub produktów ubocznych powstających w procesie wytwarzania żywności?
Łącząc ochronę i zrównoważony rozwój
Opakowania nie służą jednak wyłącznie do przedłużania świeżości i okresu przydatności do spożycia. Konsumenci coraz częściej oczekują, że będą one przyjazne dla środowiska. Powinny nadawać się do recyklingu lub być wykonane ze zrównoważonych materiałów, a jednocześnie zapewniać optymalną ochronę łatwo psujących się produktów. To zaś oznacza, że zwłaszcza opakowania na żywność są dziś produktem technologicznie zaawansowanym. Na przykład firma allvac Folien GmbH opracowała jedenastowarstwową folię spożywczą z poliamidu/polietylenu, która w pełni nadaje się do recyklingu, co poświadcza otrzymany od instytutu cyclos-HTP i ważny na terenie całej Unii Europejskiej certyfikat. Oferowanie nieekologicznych rozwiązań opakowaniowych nie jest już możliwe. Presja wywierana na producentów żywności jest po prostu zbyt duża – mówi dr Andreas S. Gasse, dyrektor generalny allvac Folien GmbH.
Najlepszymi materiałami do pakowania żywności odpornej na przenikanie zapachów są folie poliamidowe o tzw. orientacji dwuosiowej, stosowane np. do pakowania tłustych, oleistych lub mrożonych produktów spożywczych. Zapotrzebowanie na te folie (zawdzięczające swoje wyjątkowe właściwości procesowi rozciągania) stale rośnie, podobnie jak popyt na odpowiednie linie do rozciągania folii. Jeden z producentów takich linii, wystawiająca się na targach interpack firma Brückner Maschinenbau, również koncentruje się na zwiększeniu wydajności procesów produkcji folii. Z perspektywy inżynierii mechanicznej osiąga się to przez mniejsze zużycie zasobów, ograniczenie zużycia energii oraz politykę „zero odpadów” w produkcji folii. Firma Brückner opracowała odpowiednie koncepcje dla linii produkcyjnych.
Recyklaty mające kontakt z żywnością
Firma Greiner Packaging stosuje już opakowania wykonane w 100% z recyklatów PET, tzw. rPET, i demonstruje, że tak właśnie mogą wyglądać przyszłe opakowania na żywność. W przyszłości, dzięki odpornemu na ciepło materiałowi rPET HTS, PET otrzymywany w procesach recyklingu będzie można stosować nawet w produktach wymagających sterylizacji termicznej. Producent opakowań opracował również samooddzielające się połączenie tektury i tworzywa sztucznego, które ma ułatwić recykling. Jest to możliwe dzięki tekturowej owijce, która stabilizuje plastikowy kubek o cienkich ściankach i samoistnie oddziela się od niego podczas zbiórki odpadów. W ten sposób karton i plastik mogą zostać rozdzielone do odpowiednich strumieni odpadów już podczas wstępnego procesu separacji, czyli jeszcze zanim opakowanie dotrze do zakładu recyklingu.
Przerób tworzyw PET jest znany od dawna i zapewnia surowce wtórne do produkcji nowych opakowań do żywności. Jednak również inne tworzywa sztuczne mogą być ponownie wykorzystane do produkcji opakowań spożywczych. Na przykład BASF zapewnia nowe możliwości rozwoju zrównoważonych opakowań – szczególnie z myślą o sektorze świeżych produktów – dzięki chemicznie przetworzonemu poliamidowi Ultramid Ccycled. Koncern chemiczny bada nowe możliwości wykorzystania odpadów z tworzyw sztucznych w ramach projektu „ChemCycling” i kontynuuje prace nad technologią pirolizy, wykorzystywaną do pozyskiwania nowych zasobów z odpadów z tworzyw sztucznych, które w przeciwnym razie zostałyby poddane recyklingowi energetycznemu lub wysłane na wysypisko śmieci. Proces termochemiczny pozwala naszym partnerom uzyskać surowce wtórne ze starych tworzyw sztucznych, które są następnie wprowadzane do systemu BASF. Na podstawie bilansu masy surowiec można przypisać do określonych produktów, np. Ultramid Ccycled. Pomaga to zastąpić zasoby kopalne i jest ważnym krokiem w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Ponieważ tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu chemicznego dorównują nowym produktom pod względem jakości i bezpieczeństwa, rośnie zasób zrównoważonych plastików, które można wykorzystać do pakowania świeżych towarów – mówi dr Dominik Winter, wiceprezes europejskiego działu poliamidów w BASF.
Automatyzacja procesu pakowania
Nie tylko producenci opakowań, lecz także producenci maszyn już dawno dostosowali się do nowych wymagań. Na przykład od niedawna wszystkie maszyny firmy Syntegon używane do pakowania żywności mogą również przetwarzać zrównoważone materiały.
I tak maszyny do formowania kartonów produkują obecnie papierowe tacki na herbatniki jako alternatywę dla konwencjonalnych tacek z plastiku. Pionowe maszyny do produkcji cylindrycznych worków są również w stanie przetworzyć zarówno syntetyki, jak i materiały z papieru. Produkują one np. woreczki na mrożonki oraz torebki stojące lub doypacki przeznaczone na suchą żywność.
Przechodzenie przez handel detaliczny na żywność sprzedawaną w internecie (e-żywność) oraz trwający przez cały rok popyt na świeże produkty spożywcze stawiają przed producentami i wytwórcami wysokie wymagania odnośnie do elastyczności. Jedno z takich rozwiązań pochodzi od Schubert Group i wykorzystuje zrobotyzowane maszyny pakujące. Będące własnym projektem roboty umożliwiają automatyzację połączoną z optymalną harmonizacją procesów pakowania. Pobierają one świeże produkty, np. kiełbasy lub wypieki, bezpośrednio z działu produkcyjnego i umieszczają je w opakowaniach jednostkowych takich jak tacki, płaskie miski lub cylindryczne torebki. Często konieczne jest zastosowanie specjalnych narzędzi dostosowanych do kształtu produktu oraz nadających się do higienicznego zastosowania w przemyśle spożywczym i to dla nich firma Schubert opracowała drukarkę 3D Partbox. Pozwala ona klientom produkować części, które są gotowe do użycia w najkrótszym możliwym czasie, bezpośrednio we własnych zakładach. W ten sposób można szybko wymienić wadliwe elementy, a klienci mogą samodzielnie wytwarzać formaty dopasowane do nowych produktów. Schubert dostarcza również dostosowany do potrzeb drukarki filament z tworzywa sztucznego Partbox Black. Jest on zgodny z normami higieny żywności, ma dobre właściwości mechaniczne i wysoką odporność na temperaturę.
Znakowanie folii kompostowalnych bez druku
Aby zapewnić firmom optymalne rozwiązania w zakresie kodowania i znakowania opakowań żywności, w hamburskim Domino Laser Academy eksperci firmy Domino prowadzą badania i eksperymentują z nowymi podłożami. Spędzamy dużo czasu, analizując nowe materiały opakowaniowe. Ze względu na europejskie wymogi prawne dotyczące tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu ok. 95% próbek opakowań żywności, które musimy przetestować, pochodzi z recyklingu lub nadaje się do odzysku. Nasze lasery światłowodowe i UV oferują wiele odpowiednich rozwiązań do znakowania tych podłoży. Jesteśmy jednak przekonani, że w nadchodzących latach wzrośnie zapotrzebowanie na rozwiązania nadające się do kompostowania. Z tego powodu chcemy być przygotowani na oferowanie naszym klientom odpowiednich porad i rozwiązań przeznaczonych dla tych nowych materiałów – mówi dr Stefan Stadler, lider zespołu w Domino Laser Academy. Zgodnie z tym założeniem zespół ds. laserów przetestował kompostowalne folie NatureFlex japońskiej firmy Futamura pod kątem ich przydatności do znakowania laserowego.
Laser tworzy wyraźny, biały kod na folii bez uszkadzania jej integralności, zmiany składu chemicznego lub wpływu na barierowość względem wilgoci. Metoda znakowania bez nadruku nie wymaga dodatkowych materiałów na kompostowalnym podłożu, co powinno znacznie ułatwić uzyskanie certyfikatu dla końcowego opakowania.
Brak higieny nie jest opcją
Producenci opakowań dla przemysłu spożywczego są zobowiązani do przestrzegania surowych przepisów prawnych, które wymagają m.in. wysokiego poziomu higieny. Sterylność to jednak coś więcej niż tylko czyszczenie i dezynfekcja. W przypadku wielu opakowań, również tych przeznaczonych dla przemysłu spożywczego, wykorzystuje się sprężone powietrze. Jeśli wchodzi ono w bezpośredni kontakt z żywnością lub jest wykorzystywane do czyszczenia, musi być wolne od zarazków. Firma SMC Deutschland opracowała nowy filtr antybakteryjny, który spełnia surowe wymagania higieniczne przemysłu spożywczego. Dzięki wydajności na poziomie 99,99% filtr jest dostosowany do międzynarodowych standardów żywności. Odnosi się to do stosowania sprężonego powietrza w celu otwierania lub podtrzymywania otwartych opakowań podczas napełniania, do czyszczenia resztek produktów spożywczych, proszku albo ciasta lub do wdmuchiwania azotu do opakowania, aby zapobiec utlenianiu żywności.
Opracowano na podstawie materiałów organizatorów interpack
Tłumaczenie: TK
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
