STRESZCZENIE: Obecnie projektanci konstrukcji opakowań z papieru kładą ogromny nacisk na dbałość o naturalne środowisko. Do swoich projektów najczęściej wykorzystują ekopapier z możliwością jego ponownego recyklingu. Konstruktorzy skupiają się na zmianie dotychczas powszechnie stosowanych prostokątnych brył opakowań na inne, bardziej zaskakujące. Przykładem zmiany kształtu opakowania jest studencki prototyp opakowania na dwa kieliszki inspirowany architekturą Filharmonii w Szczecinie. Konstrukcja opakowania jest zaprojektowana bez konieczności jej klejenia, przy jak najmniejszym zużyciu papieru, a jej transport odbywa się na płasko. Również grafika na opakowaniu inspirowana gmachem Filharmonii jest minimalistyczna, bo wykonana przy użyciu znikomej ilości farby drukarskiej.
ABSTRACT: Nowadays, designers of paper packaging constructions, put great emphasis on care for the natural environment. They most often use eco-paper for their projects with the possibility of its recycling. Designers focus on change, commonly used till now, rectangular shapes of packaging for others much more surprising. An example of changing the shape of a package is a student packaging prototype for two glasses, inspired by architecture of Philharmonic building in Szczecin - the capital city of the West Pomeranian voivodeship. The packaging construction is designed with no gluing required, with as little paper consumption as possible, and transport is carried out flat. Also minimalist graphics on the packaging (inspired by architecture of Philharmonic building) was made using negligible amount of printing ink.
Prostokątna bryła, tak powszechna dla papierowego opakowania, już coraz częściej chce się zmieniać. Na rynku branży opakowaniowej jest coraz większe zapotrzebowanie na modyfikację tak powszechnej prostokątnej bryły. Projektanci konstrukcji opakowań wciąż poszukują nowych rozwiązań. Na polskim rynku jest już kilka firm specjalizujących się w tej dziedzinie. Na wyższych uczelniach również są już oddzielne pracownie, gdzie studenci bawią się z papierem opakowując nim wybrane produkty. Wszystkie te działania za chwilę przyczynią się do tego, że na półkach sklepowych pojawią się nowe kształty opakowań. Bryły te na początku będą przyciągać wzrok klientów, kusząc swoją innością. Czy jednak ten trend zagości na dłużej? Dziś jednym z ogromnych atutów tych działań jest oryginalność, która staje się skutecznym narzędziem marketingowym. Z jednej strony jest to duże pole do popisu dla managerów dbających o promocję sprzedawanych produktów, zaś z drugiej strony, tej bardziej praktycznej, nowe kształty opakowań najczęściej wpływają na zwiększenie powierzchni składowania czy eksponowania opakowań. Jest to koszt, który powinno się uwzględnić w całym rachunku zysków i strat projektowania nowych opakowań. Dziś profity związane z nowym narzędziem marketingowym, którym jest zmiana kształtu bryły papierowego opakowania, są tak duże, że warto iść w tę stronę.
Przykładem realizacji tych zamierzeń jest studencki projekt opakowania na dwa kieliszki. Bryła opakowania inspirowana jest gmachem Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie. Architektura ta zdobyła główną nagrodę w konkursie Unii Europejskiej im. Miesa van der Rohe w 2015 roku. Patrząc na Filharmonię mamy odniesienia do wizerunku bryły lodowca; jest to spowodowane również bielą ścian nowoczesnego gmachu. Bryła jest surowa,
pionowe płaszczyzny ścian o białej barwie są iluminowane w zależności od odbywających się tam uroczystości. Projekt opakowania powstał poprzez inspirację właśnie tą architekturą. (fot. 1). Został zrealizowany w ramach zajęć w Laboratorium Technologii Papieru i Opakowań, pod kierunkiem dr Agnieszki Andruszkiewicz oraz asystentki Aleksandry Zaborskiej na Akademii Sztuki w Szczecinie. Autorką projektu jest studentka Paulina Kamińska.
Potencjał opakowania
Opakowanie to z pewnością wyróżnia się swoim kształtem i designem. Bryła opakowania jest geometryczną formą, przypomina kompozycję architektoniczną gmachu Filharmonii Szczecińskiej. Główny atut opakowania stanowi jego interesująca, regularna forma przypominająca małą architekturę czy też „mały lodowiec”. Jest to nowoczesny kształt, który wpisuje się do kanonu współczesnego designu. Kieliszki w tym opakowaniu są bezpieczne. Bez problemu można wypakować je ze środka, bez obawy przed stłuczeniem, a przy tym nie naruszając konstrukcji samego opakowania. Dzięki temu opakowanie może posłużyć nam przez dłuższy czas, może również być zastosowane do innych celów, na przykład jako pojemnik do przechowywania drobiazgów.
Bryła opakowania
Opakowanie na dwa kieliszki skonstruowane jest na miarę, dopasowane do zawartości. Podstawa ma formę prostokąta, natomiast górna część siatki opakowania jest zbudowana z trójkątnych elementów (fot. 2). Atutem tego opakowania jest konstrukcja wykonana bez klejenia, z jak najmniejszą stratą materiału, z troską o ekologię i w myśl idei zrównoważonego procesu projektowania produkcji. Chcąc dopasować konstrukcję do innych proporcji kieliszków do szampana, można w prosty sposób zmieniać długość i szerokość tego opakowania, nie tracąc formy i głównej koncepcji jego konstrukcji. To działanie umożliwia zmienność bryły poprzez możliwość jej modyfikacji, nie wpływając na jej funkcję ochronną wybranego produktu.
Patrząc na opakowanie oczami konstruktora, wyróżnia je charakterystyczny zamek w części środkowej opakowania (fot. 3), który łączy ze sobą bliźniacze elementy. Dzięki niemu kieliszki są całkowicie od siebie odseparowane, co zabezpiecza je przed stłuczeniem czy zarysowaniem. Podstawa opakowania ma formę statyczną, dzięki czemu kieliszki stabilnie stoją w opakowaniu, natomiast górna część ma bardziej dynamiczną strukturę poprzez zastosowanie trójkątnych zagięć.
Opakowanie jest funkcjonalne, bez klejenia, do samodzielnego złożenia; transport odbywa się na płasko, co wpływa na sprawność dystrybucji. Elementy konstrukcyjne można podzielić na trzy podstawowe części:
a) Dolna część opakowania to dwie podstawy połączone jedną klapką zamykającą. Klapa zamyka całość przez zastosowanie dwóch zamków pojedynczych.
b) Górna część opakowania ma na celu zabezpieczenie produktu przed jego ewentualnym wypadnięciem, zrealizowana została przez zagięcie materiału do zewnętrznej strony bryły. Takie proste działanie zabezpiecza i stabilizuje kieliszki w środku. Zagięcia te spełniają funkcję ochronną, a także budują charakter bryły opakowania.
c) Środkowa część opakowania to ściana wewnętrzna, gdzie dwa przepierzenia zostały połączone ze sobą wzmocnionym zamkiem pojedynczym. Wzmocnienie zamka polega na zastosowaniu tzw. bocznych skrzydełek (fot. 6), które po włożeniu do zamka rozkładają się, na trwałe unieruchamiając dwie części opakowania.
Co interesujące dla grafika opakowań, zmiana bryły opakowania powoduje załamanie światła na zgiętych powierzchniach, co wpływa na pojawienie się apli barwnych o innym natężeniu światła. Grafik przystępując do pracy bierze pod uwagę tę zaistniałą zmienność i świadomie z niej korzysta. Na fot. 7 zostały zaprezentowane trzy różne rozwiązania graficzne. W pierwszym przypadku jest zastosowany papier bielony, w dwóch pozostałych papier niebielony. Papier niebielony w aspekcie ekoprojektowania jest bardziej pożądany. Minimalistyczna grafika została zainspirowana powierzchnią ścian we wnętrzu Filharmonii, które są pokryte pionowymi elementami na całej powierzchni w holu gmachu. Natomiast zastosowane na
opakowaniu graficzne prostokąty odnoszą się do okien w fasadzie bryły obiektu Filharmonii. Podsumowując, w grafice zastosowanej do kształtu opakowania chodzi o naniesienie pionowych pasków jedynie na płaskie powierzchnie ścianek bocznych, uwypuklając w ten sposób zagięcia w górnej części opakowania. W przypadku ostatniej propozycji graficznej na fot. 7 zastosowano czerń w części
górnej, co nadaje całkowicie inny charakter temu opakowaniu i powoduje większe zużycie farby drukarskiej, co nie jest pożądane w odniesieniu do ekoprojektowania.
Opakowanie z papieru poddaje się recyklingowi, co idealnie wpisuje się w ideę ekoprojektowania, którego celem jest zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko. Zaproponowany papier na opakowanie nie zostaje poddany dodatkowym obróbkom takim jak powlekanie czy laminowanie, co wpływa na łatwość jego przetwarzania. Opakowanie wpisuje się w odpowiedzialność projektanta i troskę o środowisko naturalne. W przypadku grafiki zastosowano minimalną szatę graficzną, aby zmniejszyć ilość zużytej farby. Zaproponowane farby drukarskie nie zawierają olejów mineralnych ani komponentów metalicznych.
Na projektancie spoczywa odpowiedzialność za naszą przyszłość, gdyż realizując swoje pomysły powinien cały czas patrzeć całościowo na cykl życia opakowania. Powinien pamiętać o zminimalizowaniu elementów utrudniających ponowne wykorzystanie surowców naturalnych, w naszym przypadku celulozowych. Drewno jako podstawowy materiał do produkcji papieru i tektury jest surowcem odnawialnym i jest pozyskiwane z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony. Papier łatwo poddaje się recyklingowi, a jednym z elementów wpływających na zwiększenie jego recyklingu jest selektywna zbiórka. Dlatego uważamy, że ważne jest poszerzenie wiedzy na temat podatności opakowań na recykling już na etapie wstępnego procesu projektowania. Potrzebny jest również jasny komunikat dla użytkownika, aby zainspirować go do wysiłku odpowiedzialnego sortowania opakowań. Takie działanie wpłynie na zwiększenie przetwarzalności makulatury, co jest obecnie koniecznością. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi państwa EU są zobligowane do recyklingu 75% opakowań papierowych do roku 2025.
Agnieszka Andruszkiewicz, Paulina Kamińska
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
