1. Rola znaków umieszczonych na opakowaniu
W całym łańcuchu dystrybucji towarów od producenta do ostatecznego nabywcy opakowania pełnią istotną rolę informacyjną i dostarczają wielu niezbędnych danych. Jednym ze sposobów przekazywania informacji są różnego rodzaju znaki, w tym piktogramy oraz inne symbole graficzne. Znaki na opakowaniach mogą dotyczyć zawartości (towaru), samego opakowania, a także wymagań logistycznych i warunków transportu oraz manipulacji. Ich stosowanie wprowadzone jest na zasadzie dobrowolności lub obligacji prawnej (np.: certyfikacja prowadzona przez uprawnione jednostki, własna deklaracja przedsiębiorcy, informacja dla konsumentów itd.).
Ogólny podział znaków umieszczanych na opakowaniach zamieszczono na rys. 1.
W odróżnieniu od konwencjonalnej formy opisowej, informacja w postaci znaków stanowi ciekawszy sposób przekazywania konsumentom wiedzy o towarze, a także szybciej ostrzega o ewentualnym zagrożeniu w przypadku transportu i użytkowania towarów niebezpiecznych (w tym substancji niebezpiecznych), nie stwarzając bariery językowej w międzynarodowym obrocie towarowym. Znaki są czytelne, łatwiej zauważalne i szybciej docierają do adresatów, wywołują określone skojarzenia, działają na wyobraźnię, są odbierane przez dzieci i młodzież, co ma duże znaczenie edukacyjne oraz marketingowe. Wśród znaków stosowanych w odniesieniu do
opakowań występują znaki związane z wymaganiami ochrony środowiska [2, 3].
2. Znaki związane z wymaganiami ochrony środowiska
Nanoszone na opakowania znaki związane z wymaganiami ochrony środowiska dostarczają użytkownikom, konsumentom, firmom usług komunalnych, zakładom przetwarzającym odpady opakowaniowe oraz innym ogniwom łańcucha opakowaniowego określonych informacji, które służą edukacji w zakresie ochrony środowiska, a przede wszystkim są pomocne w działaniach prowadzących do odzysku odpadów. Przekazywana informacja ma na celu ułatwienie segregacji odpadów, potwierdzenie spełnienia przez opakowania wymagań dla określonych metod odzysku, wskazywanie sposobów właściwego postępowania z odpadami oraz identyfikowanie systemów zbiórki, jakim podlegają opakowania w ramach obowiązujących rozwiązań organizacyjno-prawnych.
Znaki związane z wymaganiami ochrony środowiska stosowane są w kraju i za granicą na zasadzie dobrowolności. Można je podzielić na następujące rodzaje:
n znaki identyfikujące materiał opakowaniowy;
n znaki potwierdzające spełnienie określonych wymagań lub kryteriów związanych z ochroną środowiska, np.:
– znaki przydatności do recyklingu materiałowego,
– znaki przydatności do recyklingu organicznego – kompostowania,
– znaki dla opakowań wielokrotnego użytku,
– znaki potwierdzające zawartość surowców odnawialnych,
– znak redukcji CO2;
n znak określający zawartość w opakowaniu surowca z recyklingu;
n znaki przynależności do obowiązującego systemu organizacyjno-prawnego związanego z gospodarką odpadami opakowaniowymi;
n znaki wskazujące na właściwe postępowanie z opakowaniem po jego wykorzystaniu;
n inne, w tym stosowane przez przedsiębiorców.
W Unii Europejskiej dobrowolny system identyfikacji dla różnych materiałów opakowaniowych wprowadziła Dyrektywa 94/62/EC [4]. W celu ułatwienia zbiórki, ponownego użycia i odzysku, w tym także recyklingu, określiła ona system identyfikacyjny obejmujący skrót (symbol) materiału opakowaniowego oraz odpowiadający mu kod numeryczny. Znaki należy umieszczać na opakowaniu lub etykiecie, powinny być one dobrze widoczne i czytelne (nawet po otwarciu opakowania) oraz naniesione w sposób trwały. System identyfikacji obejmujący symbol i kod numeryczny dla różnych materiałów opakowaniowych określiła decyzja Komisji Europejskiej 97/129/EC [5].
3. Zmiany w krajowym systemie znakowania opakowań
W Polsce w zakresie identyfikacji materiału opakowaniowego od 1 maja 2004 r. do końca roku 2014 obowiązuje rozporządzenie w sprawie określania wzorów oznakowania opakowań [6] wydane do art. 6. nieaktualnej już Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych [7].
Od 1 stycznia 2015 roku obowiązywać będzie natomiast nowe rozporządzenie w sprawie wzorów oznakowania opakowań [8] wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 15. Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi [9]. Znaki identyfikujące materiał zawarte w nowym rozporządzeniu zestawiono w tab. 1. W rozporządzeniu tym przedstawiono również znak dla opakowań wielokrotnego użycia (rys. 2.) oraz znak dla opakowań przydatnych do recyklingu materiałowego (rys. 3.).
Znak powinno się umieszczać na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a jeżeli rozmiary opakowania na to nie pozwalają – na dołączonej do niego ulotce informacyjnej, w sposób, który nie stanowi przeszkody dla recyklingu odpadów opakowaniowych. Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne, czytelne i trwałe również po otwarciu opakowania.
4. Podsumowanie
Wprowadzone nowe znaki identyfikujące materiał opakowania dają możliwość znakowania wszystkich rodzajów materiałów oraz opakowań wielomateriałowych, a nie tylko opakowań z tworzyw sztucznych i aluminium, tak jak to było w poprzednim rozporządzeniu. System identyfikacji w zasadzie odpowiada decyzji Komisji Europejskiej 97/129/EC, zaskakuje jednak ilość znaków dla opakowań z tworzyw sztucznych w porównaniu z innymi materiałami. Niefortunne wydają się też znaki niezawierające symbolu materiału i kodu numerycznego – w decyzji 97/129/EC wyraźnie określono, że identyfikacja materiału powinna obejmować te dwa elementy. n
Literatura
[1] Żakowska H., Systemy recyklingu odpadów opakowaniowych w aspekcie wymagań ochrony środowiska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2008.
[2] Żakowska H., Ekologiczne znaki i symbole graficzne na opakowaniach, „Opakowanie” nr 5/2007, s. 25–29.
[3] Kozłowska J., Przepisy dotyczące opakowań, COBRO, 2007.
[4] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz.Urz. WE L 365, 31.12.1994 ze zm.).
[5] Decyzja Komisji 97/129/WE z dnia 28 stycznia 1997 r. ustanawiająca system identyfikacji materiałów opakowaniowych zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (O. J. L 50, 20.02.1997).
[6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie określania wzorów oznakowania opakowań (Dz.U. Nr 94/2004 poz. 927).
[7] Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz.U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607 – j. t. ze zm.).
[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 września 2014 r. w sprawie wzorów oznakowania opakowań (Dz.U. 2014, poz. 1298).
[9] Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. 2013, poz. 888).
