Wyniki badania „Material Change Index”, przeprowadzonego przez Retail Economics na zlecenie firmy DS Smith, pokazują, że półki sklepowe wręcz uginają się od produktów w opakowaniach z tworzyw sztucznych. W polskich supermarketach 62% opakowań żywności i napojów zawiera tworzywa sztuczne, a w przypadku 40% plastik można usunąć lub zastąpić bardziej zrównoważonymi alternatywami. Oznacza to, że rocznie w Polsce w samych supermarketach pojawia się do 14,7 miliarda niepotrzebnych sztuk plastiku, z czego większość dotyczy segmentów produktów mlecznych (83%), mięsa i ryb (80%), napojów bezalkoholowych (77%) oraz pieczywa, ryżu i produktów zbożowych (76%).
W ramach badania DS Smith „Material Change Index” przeanalizowano skład opakowań w 25 najpopularniejszych supermarketach na sześciu rynkach europejskich: w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Polsce. Wyniki pokazały, że wśród wymienionych krajów najmniej plastiku do pakowania używa się we Francji – 59% wszystkich artykułów spożywczych i napojów w supermarketach zawiera opakowania z tworzyw sztucznych. Na drugim miejscu plasuje się Polska z wynikiem 62%. Najbardziej zależnymi od plastiku okazały się Wielka Brytania (70%), a następnie Hiszpania (67%), Włochy (66%) i Niemcy (66%).
Program Środowiskowy ONZ – UN Environment Programme (UNEP) od wielu lat alarmuje o wyzwaniach związanych z gospodarowaniem tworzywami sztucznymi.
Z jednej strony mamy do czynienia z rosnącą w trybie wykładniczym produkcją – tylko w 2022 roku na świecie wyprodukowano ponad 400 milionów ton plastiku. Z drugiej strony brakuje globalnych i lokalnych systemów pozwalających na efektywne zagospodarowanie odpadów zawierających tworzywa sztuczne. Skutkiem tego jest ogromne zanieczyszczenie środowiska, ponieważ plastik stanowi około 80% odpadów morskich – według UNEP rocznie aż 9 milionów ton plastikowych odpadów trafia do oceanów, co odpowiada za śmierć wielu gatunków morskich i degradację ekosystemów – mówi Maria Andrzejewska, dyrektor generalna UNEP/GRID-Warszawa.
Pożądana redukcja plastiku i wyzwania z nią związane
Częścią badania „Material Change Index” była ankieta przeprowadzona wśród producentów i sprzedawców detalicznych żywności. Prawie wszyscy respondenci (98%) potwierdzili, że ich firmy zobowiązały się do zmniejszenia liczby opakowań z tworzyw sztucznych. 64% z nich zadeklarowało, że jest na dobrej drodze, by spełnić dobrowolnie postawione cele, a 25% twierdzi, że będzie miało trudności z wywiązaniem się ze złożonych deklaracji. 40% ankietowanych wskazało koszt surowca jako największą przeszkodę do zastąpienia plastiku innym surowcem, a tuż za nią uplasowała się obawa, że konsumenci nie zaakceptują zmian (39%).
Producenci i sprzedawcy żywności obawiają się, że zmiany w opakowaniach sprawią, że staną się niekonkurencyjni. Siedmiu na dziesięciu (72%) uważa, że konsumenci nie chcieliby płacić dodatkowo za zrównoważone opakowania, a prawie dwie trzecie (65%) respondentów uważa, że konsumenci nie chcieliby rezygnować z wygody na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Spośród badanych polskich firm z branży spożywczej tylko jedna piąta (22%) planuje podjąć jakiekolwiek działania w cel
u wprowadzenia zmian w zakresie opakowań w ciągu najbliższego roku, co jest najniższym wynikiem ze wszystkich sześciu krajów, w których zostało przeprowadzone badanie. Równocześnie uczestnicy badania wskazywali inne inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju jako bardziej priorytetowe dla ich przedsiębiorstw.
Firmy spożywcze są zaangażowane w zastępowanie plastikowych opakowań tymi, które wykonane są z innych materiałów, niemniej jest to długotrwały proces, wspierany legislacją i budową nowych nawyków zakupowych. Aby osiągnąć cele, potrzebujemy globalnych rozwiązań, innowacji i technologii, które poprzez obniżenie kosztów produkcji podniosą konkurencyjność nowych materiałów, na przykład materiałów biodegradowalnych takich jak tektura, które, mimo wielu lat na rynku, z dużym trudem torują sobie drogę do przemysłu, a więc i do konsumenta. Podobnie, wciąż czekamy na niskokosztowe technologie recyclingu plastiku i zbyt wiele pomysłów pozostaje w fazie idei – mówi Katarzyna Kala-Kowalska, Prezes Zarządu DS Smith Polska.
DS Smith szacuje, że Polsce w przypadku 81% opakowań ze zbędnym plastikiem, jego udział może być znacząco zmniejszony lub całkowicie wyeliminowany. W wielu przypadkach alternatywą może być zastosowanie zrównoważonych opakowań np. na bazie tektury falistej. Firma stale inwestuje w poszukiwanie nowych rozwiązań. Finansuje globalne Centrum Badań, Rozwoju i Innowacji, którego celem jest przyspieszenie innowacji w dziedzinie opakowań i prowadzenie programów pilotażowych z partnerami z największych firm z branży FMCG.
Nadzieja na zmianę – konieczne nowe rozwiązania
Według wyników raportu „Material Change Index”, Francja jest jedynym krajem, w którym mniej niż połowa (49%) artykułów spożywczych jest 
sprzedawana w opakowaniach, w których plastik był dominującym tworzywem. Wpływ na wyniki może mieć fakt, że we francuskich supermarketach znajduje się wiele stoisk ze świeżymi produktami, takimi jak sery czy wypieki, które sprzedawane są bez dodatkowych opakowań, oraz sekcji z produktami „bio”, gdzie produkty takie jak kasze czy płatki zbożowe można nabyć bez opakowania oraz z opcją „refill”.
Stosunkowo dobre wyniki Francji są również napędzane przez wprowadzany stopniowo zakaz stosowania plastikowych opakowań dla świeżych owoców i warzyw. Nawet po uwzględnieniu wstępnie przygotowanych i przetworzonych produktów (np. suszonych i przetworzonych owoców i warzyw), Francja nadal ma najniższe zużycie plastiku w tej kategorii (44%) w porównaniu z Wielką Brytanią (78%). Oczekuje się, że użycie plastiku spadnie jeszcze bardziej przed wprowadzeniem całkowitego zakazu sprzedaży owoców i warzyw w plastikowych opakowaniach który we Francji zacznie obowiązywać w połowie 2026 r.
Zużycie plastiku w supermarketach może być znacznie ograniczone poprzez zastosowanie alternatywnych materiałów, takich jak opakowania papierowe czy biodegradowalne materiały kompostowalne. Te alternatywy są nie tylko bardziej przyjazne dla środowiska, ale także odpowiadają na oczekiwania konsumentów, którzy coraz częściej preferują tego rodzaju produkty. Konieczne jest także wdrażanie bardziej przemyślanych rozwiązań logistycznych, takich jak redukcja wielkości opakowań oraz optymalizacja sposobu przechowywania produktów, co również może wpłynąć na zmniejszenie zużycia plastiku. Wprowadzenie wytycznych dla całej branży, obejmujących zasady wyboru materiałów, projektowania opakowań oraz mechanizmów ich zbiórki i recyklingu, może znacząco wpłynąć na dalsze zmniejszanie wykorzystania plastiku – komentuje dr inż. Agnieszka Sznyk, Prezes INNOWO, Instytutu Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju.
Opracowano na podstawie informacji firmy DS Smith
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
