Cele określone w Dyrektywie w sprawie tworzyw sztucznych jednorazowego użytku (SUP) sprawią, że w 2025 roku w Europie będzie funkcjonować jedno z najbardziej kompleksowych prawodawstw dotyczących tworzyw sztucznych na świecie.
Komisja Europejska kontynuuje prace nad ustawami koncentrującymi się na bardziej dalekosiężnym usprawnieniu cyrkularności plastikowych opakowań w myśl Zielonego Ładu, a przy tym, by wypełnić deklarację o neutralności klimatycznej UE w 2050 r. Jednym z takich dokumentów jest projekt Rozporządzenia w Sprawie Opakowań i Odpadów Opakowaniowych (ang. PPWR) opublikowany 30 listopada br.
Nie ulega wątpliwości, że przemysł tworzyw sztucznych musi dokonać transformacji opakowań tak, by były one produkowane w sposób zrównoważony i by można było nimi odpowiednio gospodarować pod koniec ich cyklu życia. Tradycyjnie były one projektowane z myślą o funkcjonalności i w celach marketingowych, natomiast nie przywiązywano wagi do ich zagospodarowania po zakończeniu eksploatacji. Około 50% (1) opakowań wprowadzanych na rynki UE nie nadaje się do recyklingu, a brak recyklowalności produktu jest szkodliwy dla jakości recyklatu. Aby zwiększyć ich wykorzystanie w wysokiej klasy produktach, należy najpierw poprawić jakość opakowań z tworzyw sztucznych wprowadzanych na rynek, tak by dzisiejsze produkty stały się nowym surowcem „jutro”. Wymaga to przede wszystkim, aby opakowania były projektowane z uwzględnieniem skutecznego połączenia funkcjonalności z właściwościami recyklingowymi.
Obecnie dysponujemy już narzędziami, które wspomogą branżę w przejściu na GOZ dla tworzyw sztucznych; jednym z takich narzędzi jest RecyClass. To kompleksowa, niekomercyjna inicjatywa międzybranżowa, której celem jest zwiększenie możliwości recyklingu opakowań z tworzyw sztucznych oraz ustanowienie zharmonizowanego ogólnoeuropejskiego podejścia do obliczania zawartości recyklatu. RecyClass to dzisiaj scentralizowany, europejski hub certyfikacji, który opracował trzy ogólnoeuropejskie certyfikacje dla procesu recyklingu, weryfikacji poziomu zdatności do recyklingu oraz dla identyfikowalności tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
RecyClass współpracuje z całym łańcuchem wartości: właścicielami marek, detalistami, przetwórcami, producentami polimerów i recyklerami, a wśród organizacji wspierających znajdują się m.in. Polski Pakt Plastikowy (2) czy też Natureef.
Zoom na ramy prawne dla opakowań i odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych w UE
Na rok 2025 przypadają trzy ważne cele dla opakowań. Mowa o wzroście (3) recyklingu do 55% w terminie do 2030 r. (4). Tymczasem unijny wskaźnik recyklingu wynosi 38% (5), ponadto szacuje się, iż nowa metoda pomiaru spowoduje spadek tego wskaźnika do 30 lub nawet 24%.
Dodatkowo dyrektywa SUP wprowadza cel zawartości poddanej recyklingowi w wysokości 25% w pokonsumenckich butelkach na napoje PET (6) oraz 77% (7) ich selektywnej zbiórki (8).
Poza tym Strategia na rzecz tworzyw sztucznych wprowadziła cel 100% opakowań z tworzyw sztucznych recyklowalnych lub ponownego użytku od 2030 r. Praktyczne aspekty tego celu zostaną wprowadzone poprzez wspomniany projekt PPWR.
PPWR koncentruje się głównie na wzmocnieniu wymogów zasadniczych dla opakowań wprowadzonych do obrotu. Dodatkowy obszar to ustanowienie kryteriów dla opakowań w pełni recyklowalnych oraz wprowadzenie minimalnej zawartości recyklatów. W tej kwestii projekt Komisji wprowadza od 2030 cel dla tzw. opakowań wrażliwych na kontakt (9), który stypuluje wartość 30% recyklatu w opakowaniach PET (innych niż butelki na napoje) oraz 10% dla opakowań innych niż PET (10). Natomiast dla pozostałych opakowań wymóg minimalnej zawartości recyklatu to 35% od 2030 oraz 65% od 2040 r.
W ramach zwiększania recyklowalności opakowań wprowadzanych na rynek UE PPWR formułuje klasyfikację od A do E, gdzie od 2030 roku na rynek będą mogły być wprowadzane tylko opakowania z oceną od A do D (tzw. oceny zgodności, która będzie musiała wynosić powyżej 70%). Poziom ten będzie weryfikowany za pomocą metodologii bazującej na kryteriach umieszczonych w wytycznych projektowania dla recyklingu (11) dla poszczególnych kategorii opakowań. Ponadto PPWR wprowadza system kaucyjny dla butelek oraz powiąże odpowiedzialność producenta (ROP) zarówno z poziomem recyklowalności, jak i zawartością recyklatu.
A na tym nie koniec; komisja pracuje nad innymi projektami, które będą miały wpływ na przemysł tworzyw sztucznych w Europie.
Jak się przygotować?
Nadchodzące wymagania rynkowe i prawne dotyczące stosowania tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w sposób nieuchronny będą wymagać monitorowania realizacji celów określonych na szczeblu unijnym, które będzie opierać się na przejrzystej sprawozdawczości.
Wspomniana już inicjatywa RecyClass to szereg rozwiązań, które wspiera przemysł opakowań na drodze do wypełniania wymogów UE. Są to jasne, oparte na danych naukowych zalecenia. RecyClass dzisiaj to także wiarygodna weryfikacja cyrkularności. Działalność RecyClass to usprawnienie zdatności do recyklingu oraz gwarancji identyfikowalności tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w plastikowych produktach.
Autorska metoda weryfikacji recyklowalności RECYCLASS
Możliwość zgodności z recyklingiem musi być zweryfikowana, by stwierdzić, czy i w jakim stopniu produkt nadaje się do procesu recyklingu. Każde innowacyjne opakowanie musi być przetestowane przed wprowadzeniem na rynek. Zachęcanie do innowacji przy jednoczesnym zapewnieniu recyklowalności jest niezbędne do zbudowania GOZ, ponieważ przyszłość branży to tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu wykorzystywane do tych samych zastosowań, co tworzywa pierwotne.
Aby wspomóc branżę, RecyClass opracował metodę weryfikacji recyklowalności, osadzoną w standardowej metodologii promującej wysokie standardy – kluczowe dla poprawy jakości odpadów. Metodologia RecyClass obejmuje Protokoły Oceny Recyklingu i testy (12), których wyniki służą jako podstawa do wytycznych projektowania dla recyklingu (DfR guidelines). Wytyczne RecyClass (13) są podstawą bezpłatnego, internetowego narzędzia, które pozwala na samodzielną ocenę opakowania.
Certyfikacje RECYCLASS
Na podstawie powyższej metodologii Recy-Class opracował programy certyfikujące dla weryfikacji poziomu recyklowalności danego produktu opakowaniowego, które weryfikują projekt opakowania, zachowanie odpadu w procesie sortowania i rynki końcowe (14).
Ponadto GOZ dla tworzyw sztucznych opiera się również na coraz większym wykorzystaniu recyklatów w produkcji nowych wyrobów, dlatego też RecyClass opracował Certyfikacje Procesów Recyklingu Recy-Class i Certyfikacje zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
Te dwa systemy są zgodne z wymogami oceny zgodności opisanymi w normie ISO 17065. Są również oficjalnymi programami audytowymi Circular Plastic Alliance.
Certyfikacje RecyClass to gwarancja rzetelności. Są one przeznaczone dla uczestników łańcucha wartości, którzy poszukują wiarygodnego systemu poświadczającego cyrkularność swoich produktów i którzy chcą pozostać na czele transformacji w kierunku GOZ.
Transparentne świadczenia środowiskowe i zgodność z legislacją UE
Biorąc pod uwagę zarówno obowiązujące cele prawne, jak i legislacje w toku, nie ma czasu do stracenia. Recykling tworzyw sztucznych jest częścią układanki mającej na celu rozwiązanie kryzysu związanego z odpadami z tworzyw sztucznych, a więc jego usprawnienie jest niezbędne do osiągnięcia GOZ dla plastiku.
Podejście systemowe i współpraca w ramach łańcucha wartości, transparentna certyfikacja, zweryfikowane oświadczenia środowiskowe są kluczem do osiągnięcia w przyszłości cyrkularności tworzyw sztucznych. Jest to niezbędne dla zagwarantowania wiarygodności deklaracji środowiskowych, wprowadzenia równych reguł, co przyczyni się do wzrostu wiarygodności branży tworzyw sztucznych. Konieczne jest również stworzenie równych szans dla tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.
Emilia Tarłowska
Plastic Recyclers Europe
1. # Przeliczając w skali produktów jednostkowych
2. Polski Pakt Plastikowy rekomenduje wytyczne projektowania z myślą o recyklingu RecyClass
3. Z obowiązujących dzisiaj 22,5%
4. Dyrektywa 2018/852 w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych
5. Dane Eurostatu za rok 2020
6. Wskaźnik na rok 2020: 17%
7. 61% w 2020
8. Dane za rok 2020 – PRE https://www.plasticsrecyclers.eu/wp-content/uploads/2022/10/pet-market-in-europe-state-of-play-2020.pdf
9. Ang. contact sensitive packaging
10. Oraz 50% dla wszystkich aplikacji contact sensitive od 2040 r. Ponadto poziom zawartości recyklatu w butelkach w kontakcie z żywnością jest zwiększony do 65% od 2040 roku
11. Ang. Design for recycling guidelines
12. Opakowania lub innowacyjnej technologii podczas procesu sortowania i recyklingu innowacyjnych materiałów
13. Analizują poszczególne elementy opakowania, użyty materiał – główny, kolor, dodatki, bariery, nadruk, elementy dekoracyjne, etykiety, zamknięcia itp.
14. Pierwsza z nich to certyfikacja zgodności z wytycznymi projektowania dla strumieni odpadów na terenie UE. Obejmuje analizę jakościową opakowania wg klasyfikacji klas – zakres od A do F, gdzie A oznacza, że opakowanie zostało zaprojektowane tak, aby w pełni nadawało się do recyklingu, natomiast F oznacza, że opakowanie nie nadaje się do recyklingu, a jedyną dostępną opcją jest odzysk energii. Druga certyfikacja to ocena poziomu zdatności do recyklingu, czyli analiza ilościowa ze wskaźnikiem zdatności do recyklingu od 0 do 100%, uwzględnia ona również ranking klas. Oparta jest na lokalnej zbiórce i dostępności infrastruktury i obejmuje strumienie odpadów w danym kraju UE
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
