Nadchodzi prawdziwa rewolucja legislacyjna w zakresie tworzyw sztucznych! Rzeczywistość biznesową zmienią nie tylko rozporządzenie UE w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych, ale również nadchodzące rozwiązania globalne – do końca 2024 roku powstanie pierwszy prawnie wiążący dokument dotyczący zanieczyszczenia plastikiem, którego rangę porównuje się do Porozumienia Paryskiego. Polski Pakt Plastikowy, należący do koalicji tworzonej przez Fundację Ellen MacArthur, Światowe Forum Ekonomiczne i WRAP, wspiera firmy w procesie transformacji i buduje świadomość w zakresie cyrkularnego gospodarowania tworzywami sztucznymi na polskim rynku.
Traktat Plastikowy okiem ekspertów
W ramach popularyzacji wiedzy na temat powstającego dokumentu Polski Pakt Plastikowy zorganizował konferencję „Traktat Plastikowy ONZ – globalne wyzwania, lokalne rozwiązania”, której partnerami były: jedna z agend ONZ – UN Global Compact Network Poland oraz Fundacja WWF Polska, która na poziomie globalnym wspólnie z Fundacją Ellen MacArthur postuluje o ambitny dokument. Podczas konferencji grono ekspertów omówiło między innymi wyzwania (środowiskowe, ekonomiczne, społeczne, zdrowotne itp.) stojące u podstaw powstającego Traktatu, możliwe brzmienie i zakres dokumentu oraz rolę biznesu w procesie nadchodzących zmian. Stanowisko przedstawione przez Unię Europejską, również w imieniu Polski, omówiła Dorota Żmudzińska, ekspertka ds. GOZ w Polskim Pakcie Plastikowym: Według stanowiska przedstawionego przez Unię Europejską Traktat powinien spełniać trzy cele: zakończenie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, ochronę zdrowia ludzi i środowiska przed zanieczyszczeniami i dążenie do gospodarki o obiegu zamkniętym dla tworzyw sztucznych. Spośród trzynastu kluczowych zobowiązań i środków w stanowisku znaleźć można m.in. zmniejszenie podaży pierwotnych tworzyw sztucznych, eliminację i ograniczenie stosowania produktów z tworzyw sztucznych, które są problematyczne, można ich uniknąć i są nadmierne, ograniczenie uwalniania mikroplastiku czy potrzebę wprowadzenia wymogów cyrkularnego projektowania.
Stanowisko UE, choć istotne z perspektywy kraju członkowskiego, nie jest jednak jedynym głosem w dyskusji. Jak każdy globalny dokument, Traktat wiąże się z burzliwymi negocjacjami i wypracowaniem kompromisu między państwami. Jak jednak wskazuje Marta Longhurst, global plastics treaty manager z Fundacji Ellen MacArthur, przy stole ścierają się dwa stanowiska: Potrzebujemy globalnych zasad, które zapewnią równe szanse wszystkim uczestnikom łańcucha wartości tworzyw sztucznych. Patrząc na wstępne stanowiska poszczególnych krajów można zauważyć, że zaczynają się tworzyć pewne stronnictwa – jedne kraje opowiadają się za przyjęciem globalnie wiążących zasad, a inne są przeciwne takiemu podejściu i optują za opracowaniem planów działań na poziomie krajowym.
Zdaniem Fundacji, by Traktat mógł realnie rozwiązać problem zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, legislacja musi określać konkretne cele na poziomie globalnym, zawierać środki skoncentrowane na ograniczeniu ilości odpadów i dotyczyć przede wszystkim opakowań oraz innych produktów z tworzyw sztucznych obciążonych ryzykiem zanieczyszczenia środowiska. Jak jednak sprawić, by decydenci przyjęli ambitną wersję dokumentu?
Warto wyciągać wnioski z lekcji, którą już odbyliśmy. Protokół Montrealski z 1987 roku, który doprowadził do rozwiązania problemu zubożenia warstwy ozonowej, jest najgłośniejszym i tak naprawdę jedynym chwalonym międzynarodowym projektem środowiskowym. W tamtym przypadku zadziałały: duża świadomość społeczna problemu i oczekiwania konsumentów, które ukształtowały priorytety firm i rządów. Trend ten był dodatkowo wzmocniony przez rosnącą liczbę dowodów naukowych, które dokumentowały powagę i pilność problemu – i z tym też mamy już do czynienia w kontekście plastiku – powiedziała Ewa Chodkiewicz, dyrektorka Działu Ochrony Przyrody z Fundacji WWF Polska.
Uprzedzić legislację – dlaczego firmy powinny podjąć działania już dziś?
Choć ostateczne brzmienie dokumentu poznamy dopiero w przyszłym roku, sam kierunek zmian nie powinien być zaskoczeniem. Nowa rzeczywistość zbliża się wielkimi krokami i w mniejszym lub większym stopniu dotknie wszystkich przedstawicieli biznesu.
Firmy zrzeszone w Polskim Pakcie Plastikowym już teraz podejmują dobrowolne działania związane ze zrównoważonym wykorzystywaniem opakowań z plastiku. Jak wskazał podczas konferencji Tomasz Korytkowski, dyrektor ds. Komunikacji Korporacyjnej, Public Affairs oraz Zrównoważonego Rozwoju w Nestlé Polska, każda firma na rynku powinna jak najszybciej wkroczyć na podobną ścieżkę: Nie warto czekać na gotową legislację. Trzeba przygotować się dużo, dużo wcześniej, bo cały proces zajmuje naprawdę wiele czasu i zasobów wewnętrznych. Warto mieć przygotowaną strategię opakowaniową – w Nestlé opieramy ją na trzech filarach: mniej opakowań, lepsze opakowania i lepsze systemy – chodzi o redukcję opakowań, testowanie alternatywnych sposobów dystrybucji (np. reuse), projektowanie opakowań, projekty wspierające infrastrukturę, edukację i budowanie świadomości konsumentów; opakowanie nie musi być odpadem, a może być cennym zasobem, który może i powinien być wykorzystany.
Jak rozpocząć przygotowania do zmian w zakresie opakowań plastikowych?
Cyrkularna transformacja w zakresie opakowań z tworzyw sztucznych to skomplikowany i kompleksowy proces, z którym muszą się zmierzyć firmy. Znajomość i zrozumienie cyklu życia swoich opakowań, ustanowienie ambitnych celów oraz strategii ich osiągnięcia i wreszcie konkretne zmiany w zakresie procesów produkcyjnych firmy to tylko kilka z wielu zadań, przed którymi stoi dziś również polski biznes. Pakt, zrzeszający firmy z całego łańcucha wartości, pomaga w zrozumieniu takich połączeń. Dzięki szerokiej współpracy i wymianie wiedzy między podmiotami Pakt wypracował m.in. narzędzia wspierające eliminację opakowań nadmiernych i problematycznych, Kryteria klasyfikacji opakowań nadających się do recyklingu czy 9 Złotych Zasad Projektowania, dzięki którym każda firma może zacząć uruchamiać odpowiednie procesy we własnym zakresie. Pakt, w ramach wsparcia polskiego biznesu, udostępnia swoje publikacje bezpłatnie na stronie internetowej: https://paktplastikowy.pl/rezultaty/. Każda firma może – i powinna – zaangażować się w proces transformacji już dziś. Te z nich, które chcą wzmocnić swoje działania poprzez partnerstwo w Polskim Pakcie Plastikowym, mogą zgłaszać się pod adresem: sekretariat@paktplastikowy.pl.
Nagranie z Konferencji dostępne jest na kanale YouTube Polskiego Paktu Plastikowego:
http://www.youtube.com/watch?v=P4Z5zTnNhTE&ab_channel=PolskiPaktPlastikowy
Opracowano na podstawie materiałów Polskiego Paktu Plastikowego
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
