BADANIA I ROZWÓJ: Badania opakowań z polistyrenu przeznaczonych do wyrobów czekoladowych – Alicja Kaszuba, Karol Bal, Katarzyna Samsonowska; STRESZCZENIE: Przedstawiono wyniki badania opakowań z polistyrenu przeznaczonych do pakowania wyrobów czekoladowych w zakresie migracji globalnej, oceny organoleptycznej, zawartości pozostałości styrenu oraz innych substancji obecnych w polistyrenie. Uzyskane wyniki badań migracji globalnej nie przekraczały dopuszczalnego limitu (10 mg/dm2). Oznaczona metodą chromatografii gazowej zawartość styrenu wynosiła od 180 do 230 mg/kg. Stwierdzono, że zawartość styrenu w opakowaniu na poziomie 210 mg/kg powoduje już nieznaczną zmianę zapachu opakowania. Dla opakowań zawierających powyżej 230 mg/kg styrenu, w ocenie wstępnej natężenia zapachu, wyczuwalny jest zapach wyraźny (3 w skali oceny). Wynik negatywny uzyskany w badaniu sensorycznym dyskwalifikuje badane opakowanie, pomimo że poziom migracji globalnej był niski, znacznie poniżej dopuszczalnego limitu. Zastosowana metoda SPME w połączeniu z GC/MS jest dobrym uzupełnieniem badań sensorycznych opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością. / IN ENGLISH: Alicja Kaszuba, Karol Bal, Katarzyna Samsonowska: Testing of Polystyrene Packaging for Chocolate Products / The article presents the results of the global migration, sensory evaluation, content of styrene and the other substances from the selected polystyrene packaging intended for the chocolate products. The results obtained do not exceed the overall migration limit (10 mg/dm2). Styrene monomer content, determined by gas chromatography was from 180 to 230 mg/kg. It was found that the content of styrene in the package at 210 mg/kg causes a slight change in odor of packaging. For packages containing more than 230 mg/kg of styrene, in a preliminary assessment of odor intensity is clearly perceptible odor (3 in assessment scale). A negative result obtained in the study of sensory disqualify the package, even though the level is below the overall migration limit. SPME method combined with GC/MS gas chromatography and mass detection is a good complement to sensory analysis of food packaging.
1 Jan 1970 14:52

Opakowania polistyrenowe o zróżnicowanych, czasami bardzo efektownych kształtach są z powodzeniem stosowane do pakowania produktów spożywczych, między innymi wyrobów cukierniczych, w tym czekolady. Zgodnie z Rozporządzeniem (WE) Nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, opakowania te podlegają badaniom w celu potwierdzenia zgodności z ustanowionymi wymaganiami. Badania obejmują oznaczanie poziomu migracji globalnej, poziomu migracji specyficznej oraz ocenę sensoryczną. W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań wybranej grupy opakowań jednostkowych z polistyrenu, wykonanych w Laboratorium Badań Materiałów i Opakowań Jednostkowych Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań COBRO w Warszawie. Badania w zakresie migracji globalnej oraz oceny organoleptycznej prowadzono dla wybranych losowo opakowań z polistyrenu, wyprodukowanych przez różnych krajowych producentów. Były to opakowania formowane termicznie w różnych kształtach (tacki, pudełka itp.) bezbarwne i barwione na kolor brązowy, stosowane do pakowania wyrobów czekoladowych lub z polewą czekoladową. Na rys. 1 przedstawiono tackę na słodycze (typowe opakowanie z polistyrenu). Badania migracji globalnej z opakowań z PS przeprowadzono z zastosowaniem 2 płynów modelowych imitujących żywność zawierającą tłuszcz: izooktanu i 95% etanolu, zgodnie z normą PN-EN 1186-14 [2]. Do badania migracji globalnej zastosowano metodę przez napełnienie wyrobu [3] w następujących warunkach kontaktu: dla izooktanu 2 dni w temperaturze 20°C, dla 95% etanolu 10 dni w temperaturze 40°C [4, 5]. W tab. I przedstawiono uzyskane wyniki oznaczania migracji globalnej opakowań z PS przeznaczonych do pakowania czekolady i wyrobów w polewie czekoladowej. Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) Nr 10/2011 14 stycznia 2011 r. w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 15.01.2011) limit migracji globalnej wynosi 10 mg/dm2. Migracja globalna z badanych opakowań polistyrenowych była niższa niż ustanowiony przepisami UE dopuszczalny limit. Badania organoleptyczne opakowań przeprowadzono zgodnie z niemiecką normą DIN [6]. Składały się one z dwóch etapów. W pierwszym etapie badań przeprowadzono ocenę wstępną zapachu opakowania. W tym celu umieszczono 12 dm2 opakowania w pojemniku szklanym o pojemności 1 litra w temperaturze 23°C. Po 24 godzinach zespół sensoryczny, złożony z co najmniej 6 oceniających osób, przeprowadził ocenę wstępną zapachu. W badaniach stosowano 5-stopniową skalę oceny: 0 – zapach niewyczuwalny, 1 – ledwo wyczuwalny (trudny do zdefiniowania), 2 – słabo wyczuwalny, 3 – wyraźny, 4 – silny. W przypadku próbek, dla których nie stwierdzono wyraźnego zapachu w ocenie wstępnej, w drugim etapie badań sensorycznych wykonano ocenę przekazywania zapachu i smaku z zastosowaniem substancji wzorcowej, którą dla produktów czekoladowych lub w polewie czekoladowej stanowiły świeżo utarte wiórki czekolady mlecznej. Warunki badania sensorycznego muszą odzwierciedlać rzeczywiste warunki kontaktu opakowania z produktem spożywczym. W przypadku bezpośredniego kontaktu opakowania z artykułem stosowano metodę kontaktu jednostronnego, wewnętrznego. Badanie prowadzono w klimatyzowanym pomieszczeniu o temperaturze 23°C, przy wilgotności 55 ± 5°C%, przez 48 godzin. Na powierzchnię opakowania nasypano odpowiednią ilość świeżo utartej czekolady mlecznej. Dla każdej próbki badanej wykonano próbkę kontrolną, którą stanowiła utarta czekolada mleczna, przechowywana w tych samych warunkach badania, w szklanym naczyniu. Zespół sensoryczny oceniał zmianę natężenia zapachu i smaku próbek badanych w odniesieniu do próbek wzorcowych, które nie miały kontaktu z opakowaniem. Ocenę sensoryczną z zastosowaniem metody trójkątowej prowadzono w skali 5-stopniowej: 0 – zapach niewyczuwalny, 1 – ledwo wyczuwalny, 2 – słabo wyczuwalny (trudny do zdefiniowania), 3 – wyraźny, 4 – silny. Ocena pozytywna była przyznawana przy braku istotnej różnicy zmiany zapachu i smaku pomiędzy próbką badaną a kontrolną. Dla opakowań, które nie mają bezpośredniego kontaktu z pakowanym wyrobem czekoladowym, ocenę sensoryczną prowadzi się z wykorzystaniem testu Robinson. W tab. II przedstawiono przykładowe wyniki badania sensorycznego opakowań do produktów czekoladowych lub w polewie czekoladowej przy bezpośrednim kontakcie substancji wzorcowej z opakowaniem jednostkowym. W badanych opakowaniach polistyrenowych, oprócz migracji globalnej i oceny sensorycznej, dodatkowo oznaczono zawartość nieprzereagowanego monomeru – styrenu. Analizę wykonano zgodnie z normą PN [7]. W tab. III przedstawiono otrzymane wyniki zawartości styrenu. W badanych próbkach opakowań polistyrenowych do produktów czekoladowych zawartość styrenu wynosiła od 180 mg/kg do 230 mg/kg. Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) Nr 10/2011 dla styrenu (numer FCM 193) brak jest ograniczeń. Dla substancji tej nie ustalono limitu maksymalnej zawartości (QM) lub migracji specyficznej (SML). W celu stwierdzenia, jakie substancje małocząsteczkowe obecne w badanych opakowaniach z polistyrenu powodują pogorszenie zapachu i smaku, wykonano badania identyfikacji lotnych związków. W badaniach zastosowano technikę mikroekstrakcji do fazy stałej (SPME – Solid Phase Microextraction), w połączeniu z chromatografią gazową sprzężoną z detektorem spektrometrii mas (GC/MS) [8]. Ekstrakcję na włókno 75 µm CAR/PDMS (carboxen/polidimetylosiloksan) z rozdrobnionej próbki (3 gramy) opakowania z polistyrenu prowadzono przez 30 minut, w temperaturze 80°C. W analizie chromatograficznej zastosowano kolumnę HP-FFAP. Widma mas rejestrowano w zakresie m/z = 50-450 daltonów. Identyfikację związków przeprowadzono przez porównanie zarejestrowanych widm mas ze standardową biblioteką mas WILEY 138. L. Na rysunku 2 przedstawiono chromatogram zarejestrowany metodą GC/MS, otrzymany dla opakowania z polistyrenu o zawartości styrenu 210 mg/kg. Zgodnie z oczekiwaniem, dominującym związkiem był styren, w mniejszych ilościach stwierdzono obecność etylobenzenu oraz innych alkilobenzenów. Ponadto wśród lotnych produktów emitowanych z próbki opakowania z polistyrenu stwierdzono obecność wyższych węglowodorów alifatycznych (C10, C14, C16), jak również w śladowych ilościach aldehyd benzoesowy oraz fenol. Podsumowanie Na podstawie otrzymanych wyników badań w zakresie migracji globalnej, analizy sensorycznej, pozostałości styrenu i innych zidentyfikowanych lotnych substancji dokonano analizy opakowań z PS stosowanych w kraju do pakowania wyrobów czekoladowych. Uzyskane wartości migracji globalnej opakowań polistyrenowych, przeznaczonych do kontaktu z produktami czekoladowymi, były znacznie niższe od dopuszczalnego limitu 10 mg/dm2. Na stwierdzone niekorzystne właściwości sensoryczne opakowań wykonanych z polistyrenu istotny wpływ miała pozostałość nie-przereagowanego monomeru styrenu, a także obecność innych związków, a zwłaszcza węglowodorów alifatycznych i aromatycznych, tj. substancji, które mają udokumentowany szkodliwy wpływ na organizm człowieka. Na podstawie wykonanych badań stwierdzono, że zawartość styrenu w opakowaniu z polistyrenu na poziomie 210 mg/kg powoduje już nieznaczną zmianę zapachu opakowania. Natężenie wstępnego zapachu takiego opakowania zastało ocenione jako ledwo wyczuwalne lub słabo wyczuwalne. Dla opakowań zawierających powyżej 230 mg/kg styrenu wyczuwalny był wyraźny zapach w ocenie wstępnej natężenia zapachu, co dyskwalifikuje możliwość zastosowania takiego opakowania do pakowania żywności. Z uwagi na właściwości fizykochemiczne styrenu (duża lotność), jego wysoka pozostałość w tworzywie ma istotny wpływ na wynik badania sensorycznego i negatywną ocenę opakowania, co dyskwalifikuje je, niezależnie od niskiego poziomu migracji globalnej. Zastosowana do wykrywania i identyfikacji związków metoda SPME w połączeniu z GC/MS jest dobrym uzupełnieniem badań sensorycznych opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Literatura [1] Opakowania żywności, praca zbiorowa pod redakcją B. Czerniawskiego i J. Michniewicza, wyd. AGRO FOOD TECHNOLOGY, Czeladź, 1998 [2] PN-EN 1186-14: 2005, Metody badań migracji globalnej w testach substytucyjnych z zastosowaniem izooktanu i 95% etanolu jako mediów substytucyjnych [3] PN-EN 1186-9: 2006, Metody badań migracji globalnej do wodnych płynów modelowych przez napełnienie wyrobu [4] PN-EN 1186-15: 2010, Alternatywna metoda badań migracji do płynów modelowych tłuszczów przez zastosowanie szybkiej ekstrakcji izooktanem i/lub 95% etanolem [5] PN-EN 1186-1: 2005, Materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z produktami spożywczymi. Tworzywa sztuczne. Część 1: Przewodnik dotyczący wyboru warunków i metod badań migracji globalnej [6] DIN 10955:2004, Sensory analysis-Testing of packaging materials and packages for food products [7] PN – 87/C-89061, Polimery i kopolimery styrenu. Oznaczanie wolnych monomerów i związków nie ulegających polimeryzacji metodą chromatografii gazowej [8] Ezquerro S., Pons B., Tena M. T.: Direct quantitation of volatile organic compounds in packaging materials by headspace solid-phase microextraction–gas chromatography–mass spectrometry J. Chrom. A 2003 (985) s. 247-257