STRESZCZENIE: Niniejsza publikacja obejmuje uporządkowany alfabetycznie zbiór terminów i podstawowych pojęć z zakresu opakowań w językach polskim i angielskim wraz z definicjami lub opisem, a w niektórych przypadkach rysunkami ilustrującymi omawiane zagadnienia. Leksykon ma na celu ułatwienie komunikacji specjalistów różnych branż przemysłowych i uzgodnień technicznych związanych z produkcją oraz dystrybucją. Może być pomocny w prowadzeniu negocjacji handlowych i porozumień dotyczących charakterystyki użytkowej materiałów i opakowań oraz zamówień i produkcji.
ABSTRACT: This publication includes alphabetical set of terms in the field of packaging in Polish and English, with definitions or descriptions, and in some cases pictures illustrating the issues. The main aim of the lexicon is to facilitate the communication of specialists from various industry branches and technical arrangements related to production and distribution. It can be also helpful in conducting trade negotiations and agreements regarding the functional characteristics of materials and packaging, as well as orders and production.
Papier metalizowany
Metallized paper
Wytwór papierniczy z powłoką o grubości rzędu ułamka mikrometrów uzyskaną w wyniku napylenia próżniowego metalem, zazwyczaj Al w stanie stopionym.
Papier pakowy
Packing paper, wrapping paper
Termin „papier pakowy” obejmuje szeroki asortyment papieru, zarówno siarczanowego, jak i siarczynowego, o różnej gramaturze, wytrzymałości, kolorystyce i wyglądzie. Jest wykorzystywany w formie gotowych toreb, worków i owinięć do pakowania – od ręcznego do w pełni zmechanizowanego – szerokiego asortymentu produktów sypkich i w innej postaci.
Papier parafinowany
Waxed paper
Papier powlekany mieszankami woskowymi.
Papier powlekany tworzywami sztucznymi
Plastic coated paper
Papier z powłoką polimerową (zazwyczaj polietylenu) uzyskany w procesie wytłaczania oraz powlekania stopionymi mieszankami żywic syntetycznych, najczęściej kopolimerów etylenowych (hot melt) z woskami parafinowymi.
Papier z lustrzanym połyskiem
Cast-coated paper
Wytwór papierniczy na bezdrzewnym podłożu o nazwie chromolux, jednostronnie lub dwustronnie powlekany zżelowaną mieszanką pigmentową, która po wysuszeniu i zetknięciu z powierzchnią chromowanego cylindra uzyskuje bardzo wysoki połysk. Ta metoda powlekania jest nazywana metodą odlewu.
Papier workowy
Sack paper
Papier o wysokiej jakości i gramaturze, najczęściej kraft (siarczanowy), stosowany do wytwarzania opakowań transportowych – worków.
Papier wodotrwały
Water resistant paper
Papier, który po całkowitym nasyceniu wodą zachowuje od 15 do 50% wytrzymałości na rozciąganie papieru w stanie suchym.
Papier wodoodporny
Water proof paper
Papier uszlachetniony przez powlekanie lub laminowanie, odznaczający się barierowością w stosunku do pary wodnej oraz brakiem chłonności wody od strony powłoki.
Pasteryzacja
Pasteurization
Utrwalanie termiczne produktów spożywczych, zwykle w temperaturze od 60 do 100°C. W wyniku ogrzewania następuje unieszkodliwienie form wegetatywnych mikroorganizmów, co przedłuża trwałość produktów. Proces nie powoduje zmian samego produktu (zachowane własności smakowe i odżywcze oraz witaminy).
Parafinowanie
Waxing
Powlekanie papieru woskami parafinowymi, co zapewnia tłuszczo- i wodoodporność. Papiery parafinowane znalazły szerokie zastosowanie przy pakowaniu wyrobów technicznych oraz produktów spożywczych.
Pergamin
Parchment
Materiał wyrabiany ze skór zwierzęcych używany do pisania, który wyparł wykorzystywany wcześniej do tego celu papirus.
W branży opakowaniowej stosowane są pergamin sztuczny oraz papiery pergaminowe (patrz termin kolejny i następne).
Pergamin kwasowy, zwany sztucznym
Vegetable parchment
Odznacza się tłuszczo- i wodoodpornością. Wytwór papierniczy o zwartej strukturze osiąganej w wyniku spęczniania wytworzonego papieru przez oddziaływanie np. roztworu kwasu siarkowego oraz późniejsze uplastycznienie.
Papier pergaminowy
Parchment paper
Wytwór papierniczy, w którym zwiększono odporność na przenikanie tłuszczów, chociaż nie jest ona tak wysoka jak w przypadku pergaminu sztucznego. Uzyskuje się go w wyniku zwiększonego stopnia zmielenia celulozy umożliwiającego ściślejsze upakowanie włókien.
Papier pergaminowy uszlachetniony chemicznie (w masie)
Super perga
Wytwór papierniczy, w produkcji którego poza wysokim stopniem zmielenia zastosowano wprowadzane w masie środki chemiczne zwiększające tłuszczoodporność.
Platon
Fruit carte, tray, corrugated cardboard box, cardboard facepack box
Płytka otwarta skrzynka (z tworzywa sztucznego lub tektury), wykorzystywana np. do transportu owoców i warzyw, dostosowana do piętrzenia.
Platynka
Easy open lid
Nazwa zwyczajowa zamknięć giętkich i sztywnych z warstwą zgrzewalną, wykonanych najczęściej z folii Al, laminatów z udziałem tej folii, w tym także z papierem, a także z innych folii, np. folii z PET oraz z folii poliolefinowych z surowcami mineralnymi (kwalifikujących się do grupy folii sztywnych).
Płoza
Skid
Opakowanie częściowe, zazwyczaj w formie belki drewnianej lub stalowej, wykorzystywane w transporcie, umożliwiające również stabilne ustawienie ładunku.
Płyta komórkowa
Cellular plastics plate
Wytłaczana płyta z tworzyw sztucznych (najczęściej z polipropylenu), o strukturze zbliżonej do struktury tektury falistej.
Płyta pilśniowa
Fibreboard
Wyrób uzyskany z rozwłóknionego i spilśnionego drewna, w wyniku oddziaływania podwyższonej temperatury i ciśnienia uformowany w postać płyty. Występuje w postaci płyt twardych i miękkich.
Płyta z tworzywa sztucznego
Plastics sheet, plastics plate
Płyta pełna wytłaczana z tworzyw sztucznych.
Pobieranie próbek
Sampling
Sposób pobierania próbek, różniący się w zależności od przedmiotu badań.
Pobocznica
Sidewall
Powierzchnia boczna opakowania.
Pochylnia
Incline impact tester
Urządzenie pomiarowe, wykorzystywane przy badaniu odporności na uderzenia opakowań transportowych, np. o ścianę wagonu, w transporcie kolejowym. Obecnie urządzenie to i badanie są coraz rzadziej wykorzystywane.
Podatność do drukowania
Printability
Zbiór właściwości materiału decydujących o jego przydatności do nanoszenia na nim nadruku.
Podatność do przetwórstwa maszynowego
Machinability, machineability
Zbiór właściwości materiału, decydujących o jego przydatności do przetwórstwa na maszynach wykorzystywanych w branży opakowań.
Podatność do łączenia na zimno
Cold seal
Zbiór właściwości materiału decydujących o jego przydatności do łączenia pod dociskiem.
Podkładka
Liner
Element pomocniczy w zamknięciach opakowań, np. w nakrętkach lub kapslach, separujący zawartość od zamknięcia, najczęściej spełniający także funkcję uszczelki.
Podstawa stanowiąca część opakowania
Basis
Opakowanie częściowe drewniane lub stalowe wykorzystywane do umieszczania na nim zazwyczaj części wyrobu, który nie jest transportowany w całości.
Poduszka powietrzna
Cushion, air pillow
Szczelna torba z folii polietylenowej napełniona powietrzem służąca do wypełniania wolnych przestrzeni w opakowaniu, pełniąca funkcję amortyzującą.
Polimerowa wielowarstwowa folia giętka lub sztywna
Multilayer film or sheet
Folia giętka lub sztywna stanowiąca połączenie kilku warstw materiałów polimerowych. Może być wytwarzana przez laminowanie (laminat) lub współwytłaczanie (folia współwytłaczana).
POS materiały
POS Point of Sales Materials
Wszelkiego typu nośniki reklamy wykorzystywane w punktach sprzedaży (bezpośrednio w miejscu dokonywania zakupu lub w pobliżu), w których umieszczane są zapakowane produkty, mające na celu wspieranie ich sprzedaży. Do tej grupy należą stendy (termin spolszczony od ang. stand), ekspozytory, w tym ekspozytory przykasowe, displaye itd. Do wyrobów bezpośrednio związanych ze stendami należy zaliczyć ponadto tzw. wypełniacze, stanowiące zestaw zespolonych ze sobą półek, dostosowanych do umieszczenia wewnątrz stendu. Wśród sprzętu kwalifikującego się do POS należy wymienić także tzw. paletowiska oraz kosze zasypowe.
Paletowiska stanowią grupę stendów zlokalizowanych obok siebie, często połączonych wspólnym motywem graficznym, tworzących dużą powierzchnię reklamową. Paletowiska umożliwiają promocję na szerszą skalę oraz sprzedaż znacznie większych ilości produktów w porównaniu z pojedynczymi stendami.
Poszycie
Casing, sheating
Termin stosowany najczęściej w odniesieniu do zewnętrznej warstwy opakowań drewnianych.
Powlekanie
Coating
Nanoszenie na materiał opakowaniowy lub opakowanie cienkiej warstwy specjalnie dobranych substancji chemicznych w celu uzyskania wymaganych/oczekiwanych właściwości z wykorzystaniem różnych technik powlekania.
Powlekanie rozpuszczalnikowe
Solvent coating
Powlekanie przy wykorzystaniu substancji rozpuszczonych w rozpuszczalniku organicznym.
Powlekanie dyspersjami wodnymi
Aqueous dispersion coating
Powlekanie przy wykorzystaniu substancji w postaci dyspersji wodnych.
Powłoka
Coat, coating
Warstwa naniesiona na materiał opakowaniowy lub opakowanie.
Prasa
Press, compression tester
Urządzenie do badania na nacisk statyczny opakowań, głównie transportowych.
Projektowanie opakowań
Packaging designing
Projektowanie konstrukcji, dopasowanego do konsumenta sposobu użycia oraz szaty graficznej. Wraz ze wzrostem znaczenia opakowań ich projektowanie stało się złożonym procesem wymagającym zarówno wiedzy technicznej i socjologicznej, jak i oryginalnej wizji artystycznej. Obecnie wśród wielu działań podejmowanych w celu przejścia do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym istotnym elementem jest idea ekoprojektowania. Ekoprojektowanie należy rozumieć jako projektowanie zgodnie z aspektami środowiskowymi przy zachowaniu wymagań związanych z funkcją i rolą opakowań w łańcuchach dostaw oraz przy uwzględnieniu potrzeb wszystkich ogniw uczestniczących w ich cyklu życia (producenci, użytkownicy, konsumenci, dystrybutorzy, zakłady odzysku itd.), a także wymiaru społecznego i ekonomicznego.
Produkty biobójcze
Biocidal products
Substancje lub mieszaniny składające się z jednej lub kilku substancji czynnych, której przeznaczeniem jest niszczenie, odstraszanie, unieszkodliwianie organizmów szkodliwych, zapobieganie ich działaniu lub zwalczanie ich w jakikolwiek sposób inny niż działanie czysto fizyczne lub mechaniczne.
Opakowania po produktach biobójczych (zawierające pozostałość tych substancji) mogą stanowić odpad niebezpieczny.
Próby przyśpieszone
Accelerated trias
Badania realizowane przy wyższej temperaturze i w krótszym czasie niż warunki występujące w praktyce w odniesieniu do konkretnego zastosowania.
Propelent
Propellent gas, propelling agent
Gaz pędny (sprężony, skroplony lub rozpuszczony pod ciśnieniem) w opakowaniu aerozolowym umożliwiający opróżnianie opakowania i dozowanie produktu.
Przegniatanie wykrojów
Creasing, scoring
Nagniatanie wykroju opakowania z tektury wzdłuż linii późniejszego zginania.
Przenikalność ditlenku węgla
Carbon dioxide permeability
Właściwość fizykochemiczna materiału opakowaniowego/opakowania charakteryzująca zdolność do przepuszczania CO2 określająca ilość CO2, która dyfunduje przez jednostkę powierzchni w określonych warunkach wilgotności. Niska przenikalność CO2 ma szczególne znaczenie w przypadku pakowania produktów pogarszających jakość w wyniku obniżania zawartości ditlenku węgla (np. piwo).
Przenikalność gazów
Gas permeability
Właściwość fizykochemiczna materiału opakowaniowego/opakowania świadcząca o zdolności do przepuszczania gazów. Bardzo niska przenikalność gazów świadczy o wysokiej barierowości.
Przenikalność olejów/tłuszczy
Oil/grease permeability
Właściwość fizykochemiczna materiału opakowaniowego/opakowania określająca zdolność przenikania olejów/tłuszczy. Cecha o szczególnym znaczeniu w przypadku pakowania olejów i tłuszczy oraz produktów zawierających oleje i tłuszcze.
Przenikalność pary wodnej
Water vapour permeability (WVP)
Szybkość przenikania pary wodnej
Water vapor transmission rate (WVTR)
Właściwość fizykochemiczna materiału opakowaniowego/opakowania charakteryzująca zdolność do przepuszczania pary wodnej. Szybkość przenikania pary wodnej określa ilość pary wodnej, która dyfunduje przez jednostkę powierzchni w określonych warunkach wilgotności i temperatury. Ograniczona przenikalność pary wodnej (barierowość dla pary wodnej) ma szczególne znaczenie w przypadku pakowania produktów adsorbujących parę wodną i wrażliwych na utratę wilgoci.
Przenikalność substancji zapachowych
Odour permeability
Właściwość fizykochemiczna materiału opakowaniowego/opakowania określająca zdolność przenikania substancji aromatycznych. Cecha o szczególnym znaczeniu w przypadku pakowania produktów ulegających zepsuciu w wyniku adsorpcji obcych zapachów lub też wymagających zabezpieczenia przed utratą zapachu własnego.
Przenikalność tlenu
Oxygen permeability
Szybkość przenikania tlenu
Oxygen transmission rate (OTR)
Właściwość fizykochemiczna materiału opakowaniowego/opakowania charakteryzująca zdolność do przepuszczania tlenu. Szybkość przenikania określa ilość tlenu, która dyfunduje przez jednostkę powierzchni w określonych warunkach wilgotności. Niska przenikalność tlenu ma szczególne znaczenie w przypadku pakowania produktów ulegających zepsuciu w wyniku utleniania (zawierających tłuszcze).
Przyczepność
Adhesion
Właściwość fizykochemiczna określająca zdolność powierzchni do łączenia się jednego materiału z innym materiałem.
Pudełka metalowe
Metal boxes
Pudełka rozróżnia się w zależności od:
– kształtu denka – pudełka: o przekroju kołowym i prostokątnym,
– kształtu pobocznicy – pudełka: cylindryczne i stożkowe,
– sposobu zamykania – pudełka z wieczkiem: nakładanym na pobocznicę, wciskanym w pobocznicę, wciskanym w pierścień w górnej części pobocznicy.
Do produkcji pudełek stosowane są blachy: stalowa ocynowana, chromowana, aluminiowa, stalowa cienka do głębokiego tłoczenia.
cdn.
Bohdan Czerniawski, Hanna Żakowska, Joanna Karwowska
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
