STRESZCZENIE: Niniejsza publikacja obejmuje uporządkowany alfabetycznie zbiór terminów i podstawowych pojęć z zakresu opakowań w językach polskim i angielskim wraz z definicjami lub opisem, a w niektórych przypadkach rysunkami ilustrującymi omawiane zagadnienia. Leksykon ma na celu ułatwienie komunikacji specjalistów różnych branż przemysłowych i uzgodnień technicznych związanych z produkcją oraz dystrybucją. Może być pomocny w prowadzeniu negocjacji handlowych i porozumień dotyczących charakterystyki użytkowej materiałów i opakowań oraz zamówień i produkcji.
ABSTRACT: This publication includes alphabetical set of terms in the field of packaging in Polish and English, with definitions or descriptions, and in some cases pictures illustrating the issues. The main aim of the lexicon is to facilitate the communication of specialists from various industry branches and technical arrangements related
to production and distribution. It can be also helpful in conducting trade negotiations and agreements regarding the functional characteristics of materials and packaging, as well as orders and production.
Spaw
Weld
Trwałe połączenie materiałów topliwych, głównie tworzyw sztucznych i metali, przez podgrzanie łączonych brzegów zazwyczaj bez wywierania docisku lub przez dodawanie spoiwa. W opakowaniach giętkich lub sztywnych uzyskany przy wykorzystaniu prądów wysokiej częstotliwości lub ultradźwięków.
Spawanie
Welding
Łączenie materiałów i opakowań z tworzyw sztucznych, uplastycznionych w warstwach łączonych, przy wykorzystaniu prądów wysokiej częstotliwości, np. w odniesieniu do opakowań z PVC, lub przy wykorzystaniu ultradźwięków, np. w odniesieniu do opakowań z płyt komórkowych.
Stend
Stand
Stend (powszechnie używane w języku polskim pojęcie pochodzące od ang. stand) należy do grupy wyrobów POS. Stanowi otwartą szafę, zazwyczaj wykonaną z tektury, której boki wykorzystywane są jako powierzchnie reklamowe, a półki służą do umieszczania na nich oferowanych produktów.
Stendy modułowe
Modular stand
W stendach modułowych moduł stanowią pojedyncze półki mogące funkcjonować jako niezależny nośnik POS, a ustawione jedna na drugiej tworzą formę stendu.
Stendy klasyczne
Classical stand
Stendy klasyczne bazują na konstrukcji szafkowej, której ściany boczne oraz ściana tylna tworzą korpus z zamocowanymi półkami. W przypadku stendu klasycznego półki nie mogą funkcjonować jako niezależny nośnik.
Starzenie materiałów
Aging of materials
Pogarszanie właściwości materiałów, zazwyczaj związane z czasem ich użytkowania, przy uwzględnieniu wpływu czynników zewnętrznych, zazwyczaj warunków klimatycznych. Ocena starzenia się materiałów wykonywana jest zazwyczaj w warunkach przyśpieszonych.
Sterylizacja gazowa
Gas sterilization
Metoda niszczenia wegetatywnych i przetrwalnikowych form mikroorganizmów przeprowadzana przy wykorzystaniu tlenku etylenu w zastosowaniu do zapakowanego sprzętu medycznego, np. strzykawek jednorazowego użytku.
Sterylizacja radiacyjna
Radiation sterilization
Metoda niszczenia wegetatywnych i przetrwalnikowych form mikroorganizmów przeprowadzana zazwyczaj przy wykorzystaniu promieniowania jonizującego zarówno w przypadku produktów spożywczych, jak i sprzętu medycznego.
Sterylizacja termiczna produktów spożywczych
Food sterilization
Metoda utrwalania produktów poprzez niszczenie mikroorganizmów i ich zarodników, zazwyczaj żywności w opakowaniu, pod wpływem oddziaływania podwyższonej temperatury w zakresie 115-125ºC.
Stół wibracyjny
Wibrator table
Urządzenie laboratoryjne wykorzystywane do badania odporności opakowań transportowych na wstrząsy i wibracje.
Stół zapadkowy
Trap-door tester
Podstawowe urządzenie laboratoryjne wykorzystywane do badania odporności na zrzuty, głównie opakowań transportowych, ale również niektórych jednostkowych, np. toreb z wypełnieniem.
Substancja bakteriobójcza
Bactericide
Substancja o działaniu toksycznym dla mikroorganizmów.
Substancja bakteriostatyczna
Bacteriostatic substance
Substancja niekiedy wykorzystywana w materiałach opakowaniowych/opakowaniach w celu przeciwdziałania rozwojowi mikroorganizmów.
Substancja grzybobójcza
Fungicide
Substancja niekiedy wykorzystywana w materiałach opakowaniowych/opakowaniach powodująca uśmiercanie grzybów i pleśni.
Substancja niebezpieczna
Dangerous substance
Substancja/mieszanina zaklasyfikowana co najmniej do jednej z poniższych kategorii: o właściwościach wybuchowych, o właściwościach utleniających, skrajnie łatwopalne, wysoce łatwopalne, łatwopalne, bardzo toksyczne, toksyczne, szkodliwe, żrące, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, działające szkodliwie na rozrodczość, niebezpieczne dla środowiska. Opakowania substancji/mieszanin niebezpiecznych powinny być odpowiednio oznakowane (identyfikacja substancji, wprowadzającego, znaki ostrzegawcze, zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia itd.). Opakowania niektórych substancji/mieszanin niebezpiecznych wyposaża się w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci lub wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie. Opakowania po substancjach niebezpiecznych (zawierające pozostałość tych substancji) są odpadem niebezpiecznym.
System wymiarowy
Modulus system for packaging
System dostosowujący wymiary opakowań do wymiarów tzw. europalety o wymiarach 1200x800 mm.
Symbole polimerów / kopolimerów / wyrobów opakowaniowych
Packaging polymers / copolymers / products abbreviations
– Klasyczne (ropopochodne)
APET amorficzny, termoformowalny poli(tereftalan etylenu) z kwasem izoftalowym / amorphous, thermoforable poly(ethylene terephthalate) with isophthalic acid
BOPA dwuosiowo orientowana folia poliamidowa / biaxially oriented polyamide (film)
BOPP dwuosiowo orientowana folia polipropylenowa / biaxially oriented polypropylene (film)
BOPS dwuosiowo orientowana folia polistyrenowa / biaxially oriented polystyrene (sheet)
CPET krystaliczna postać poli(tereftalanu etylenu) / crystalline poly(ethylene terephthalate)
CPP nieorientowana postać folii polipropylenowej / unoriented polypropylene (film)
E/AA kopolimer etylen-kwas akrylowy / ethylene and acrylic acid copolymer
E/EA kopolimer etylen-akrylan etylu / ethylene ethyl acrylate copolymer
E/MA kopolimer etylen-kwas metakrylowy / ethyl methacrylate/methacrylic acid copolymer
EPS spieniony polistyren / expanded polystyrene
E/VAC (EVA) kopolimer etylen-octan winylu / ethylene-vinyl acetate copolymer
E/VAL (EVOH) kopolimer etylen-alkohol winylowy / ethylene vinyl alcohol copolymer
MXD6 żywica poliamidowa / polyamide resin
mPE polietylen metalocenowy / metallocene polyethylene
OPA (MOPA) jednoosiowo orientowana folia poliamidowa / monoaxial oriented polyamide (film)
OPET (MOPET) jednoosiowo orientowana folia z poli(tereftalanu etylenu) / monoaxial oriented poly(ethylene terephthalate) (sheet)
OPP (MOPP) jednoosiowo orientowana folia polipropylenowa / monoaxial oriented polypropylene (film)
OPS (MOPS) jednoosiowo orientowana folia polistyrenowa / monoaxial oriented polystyrene (sheet)
PA poliamid / polyamide
PC poliwęglan / polycarbonate
PE polietylen / polyethylene
PE-HD polietylen dużej gęstości / high density polyethylene
PE-LD polietylen małej gęstości / low density polyethylene
PE-LLD polietylen liniowy małej gęstości / linear low density polyethylene
PE-MD polietylen średniej gęstości / medium density polyethylene
PET poli(tereftalan etylenu) / poly(ethylene terephthalate)
PETG kopolimer kwasu tereftalowego z glikolem etylenowym i dwumetanolocykloheksanem / cyclohexanedimethanol terephthalic acid ethylene glycol copolymer
PP polipropylen / polypropylene
PS polistyren / polystyrene
PS-HI polistyren wysoko udarowy / high impact polystyrene
PVAC poli(octan winylu) / poly(vinyl acetate)
PVAL (PVOH lub PVA) poli(alkohol winylowy) / poly(vinyl alcohol)
PVC poli(chlorek winylu) / poly(vinyl chloride)
PVDC poli(chlorek winylidenu) / poly(vinylidene chloride)
– Biopolimery
bio PA poliamid częściowo lub całkowicie ze źródeł odnawialnych / parts or completely from renewable sources polyamide
bio PE polietylen częściowo lub całkowicie ze źródeł odnawialnych / parts or completely from renewable sources polyethylene
bio PE-HD polietylen dużej gęstości częściowo lub całkowicie ze źródeł odnawialnych / parts or completely from renewable sources high density polyethylene
bio PE-LD polietylen małej gęstości częściowo lub całkowicie ze źródeł odnawialnych / parts or completely from renewable sources low density polyethylene
bio PET poli(tereftalan etylenu) częściowo lub całkowicie ze źródeł odnawialnych / parts or completely from renewable sources poly (ethylene terephthalate)
bio PTT poli(tereftalan trimetylenu) częściowo lub całkowicie ze źródeł odnawialnych / parts or completely from renewable sources polytrimethylene terephthalate
PBAT poli[(adypinian butylenu)-ko-(tereftalan butylenu)] / poly[(butylene adipate)-co-(butylene terephthalate)]
PBS poli(bursztynian butylenu) / poly(butylene succinate)
PBSA poli[(bursztynian butylenu)-ko-(adypinian butylenu)] / poly [(butylene succinate)-co-(butylene adipate)]
PCL poli(kaprolakton) / poly(caprolactone)
PEF poli(furanian etylenu) / poly(ethylene furanoate)
PES poli(bursztynian etylenu) / poly(ethylene succinate)
PHA pol (hydroksyalkanian) / poly(hydroxyalkanoate)
PHAs poli(hydroksyalkaniany) / poly(hydroxyalkanoates)
PHB poli(hydroksymaślan) / poly(hydroxybutyrate)
PHBH poli(hydroksymaślan-ko-heksanian) / poly(hydroxybutyrate-co-hydroxyhexanoate)
PHBV poli(hydroksymaślan-ko-hydroksywalerianian) / poly(hydroxybutyrate-co-hydroxyvalerate)
PLA polilaktyd, poli(kwas mlekowy) / polylactide, poly(lactic acid)
PTT poli(tereftalan trimetylenu) / poly(trimethylene terephthalate)
RCF folia z regenerowanej celulozy / regenerated cellulose film
Szkło opakowaniowe
Packaging glass
Szkło sodowo-wapniowo-krzemowe bezbarwne lub barwione (SiO2, Na2O, CaO, Al2O3), z którego wytwarzane są opakowania.
Sztywność
Stiffness, rigidity
Właściwość w odniesieniu do materiałów opakowaniowych zależna od modułu sprężystości oraz od grubości. Sztywność stanowi często umowną, chociaż nigdzie wyraźnie niezdefiniowaną granicę podziału na materiały giętkie oraz sztywne. Podział tego rodzaju zilustrowano w odniesieniu do folii z tworzyw sztucznych (patrz folie giętkie oraz sztywne).
Szyjka
Neck (e.g. of bottle)
Przewężenie przy przejściu korpusu w główkę opakowania występujące np. w butelkach szklanych oraz z tworzyw sztucznych.
Ścianka
Wall
Część boczna opakowania zarówno jednostkowego, jak i transportowego.
Ścieralność (wytrzymałość na ścieranie)
Abrasion, rubbing off
Stanowi właściwość mechaniczną materiału, wyrażającą się ubytkiem wysokości lub masy w wyniku uszkodzenia warstwy wierzchniej przemieszczających się względem siebie elementów, np. części maszyny, a także niezadowalająco unieruchomionych opako- wań w warunkach transportu.
Środek osuszający, osuszacz
Dessicant
Substancja obniżająca wilgotność względną w szczelnych opakowaniach, charakteryzująca się zdolnością adsorpcji pary wodnej (najczęściej wysuszony żel krzemionkowy).
Środki wiążące w procesie współwytłaczania
Coextrusion tying agent
Uniwersalne środki wiążące w procesie współwytłaczania stanowią obecnie kopolimery zwykłe lub szczepione poliolefin z bezwodnikiem maleinowym.
Środki niebezpieczne
Dangerous measures
W Polsce wybrana grupa substancji niebezpiecznych została zdefiniowana w Ustawie o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi jako środki niebezpieczne, są to:
– substancje chemiczne i ich mieszaniny zaklasyfikowane w klasie toksyczności ostrej w kategorii 1, 2 lub 3 lub jako rakotwórcze kategorii 1A lub 1B, mutagenne kategorii 1A lub 1B, działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B lub jako stwarzające zagrożenie dla środowiska wodnego ze względu na toksyczność ostrą w kategorii 1 lub ze względu na toksyczność przewlekłą w kategorii 1 i 2, lub
– środki ochrony roślin zaklasyfikowane w klasie toksyczności ostrej w kategorii 1, 2 lub 3 lub jako stwarzające zagrożenie dla środowiska wodnego ze względu na toksyczność ostrą w kategorii 1 lub ze względu na toksyczność przewlekłą w kategoriach 1 i 2 (na podstawie Rozporządzenia 1272/2008/WE).
Opakowania po środkach niebezpiecznych (zawierające pozostałość tych substancji) są odpadami niebezpiecznymi. Dla tych opakowań wprowadzono w Polsce obligatoryjne poziomy odzysku i recyklingu.
Tacka
Tray
Opakowanie o niskich ściankach bocznych z folii z tworzyw sztucznych, w tym również spienionych, a także z masy papierniczej lub z folii Al, otwarte lub zamknięte.
Tasiemka zrywająca
Tear strip, pull tab
Tasiemka z tkaniny lub z folii z tworzyw sztucznych wkomponowana w opakowania giętkie tak, aby jej zrywanie umożliwiało otwarcie tego rodzaju opakowań.
Taśma powlekana klejem
Gummed tape, adhesive tape
Taśma papierowa z powłoką klejową aktywowana przez nawilżenie wodą, stosowana do zamykania opakowań tekturowych, głównie transportowych.
Taśma samoprzylepna
Self adhesive tape
Taśmy klejące pod dociskiem. W zależności od przeznaczenia taśmy: opakowaniowe, maskujące i ochronne, elektrotechniczne i izolacyjne oraz do celów biurowych, na nośnikach z folii z tworzyw sztucznych, w tym również w postaci spienionej lub z folii z regenerowanej celulozy, z warstwami klejącymi, również w zależności od przeznaczenia: akrylowymi, z mieszanek topliwych typu hot melt oraz z kauczuku naturalnego, nakładanymi jednostronnie lub dwustronnie.
Taśma opasująca
Banding tape for closing transport packaging and for forming loading units
Opaski z polipropylenu (PP), poliestru (PET) lub ze stali stosowane do zamykania opakowań transportowych oraz przy formowaniu jednostek ładunkowych, w tym spaletyzowanych. Łączenie taśmy następuje po opasaniu i naprężeniu, a następnie zgrzewaniu w przypadku opasek z tworzyw sztucznych lub spinaniu w przypadku opasek stalowych.
Tarcica
Sawn timber
Wyrób drzewny, potocznie nazywany deskami lub listwami, wykorzystywany w produkcji skrzyń i skrzynek drewnianych oraz beczek.
Tektura
Paperboard
Wg Międzynarodowej Normy PN EN ISO 21067-1:2016 tektura zdefiniowana jest jako rodzaj papieru charakteryzującego się „względnie wysoką sztywnością”, jak należy domniemywać wynikającą z większej grubości w porównaniu z papierem. Norma PN EN ISO 21067-1:2016 nie przewiduje asortymentu powszechnie określanego w kraju terminem karton, stanowiącego wytwór papierniczy o grubości i sztywności pośredniej pomiędzy papierem i tekturą.
Tektura falista
Corrugated board, corrugated fibre board
Tektura składająca się z jednej lub więcej warstw pofalowanego papieru przyklejonych do tekturowej warstwy płaskiej lub umiejscowionych pomiędzy kilkoma płaskimi warstwami tekturowymi. Tektury faliste różnią się kształtem warstwy pofalowanej, określanym wysokością fali i jej podziałką. Najmniejszą wysokością charakteryzują się tektury z mikrofalą od ~ 1 mm.
Na warstwy pofalowane wykorzystuje się głównie papiery z masy półchemicznej, zazwyczaj z drzew liściastych.
Od właściwości i zestawu poszczególnych warstw uzależnione są właściwości wytrzymałościowe, a w szczególności amortyzacyjne tektur falistych.
Tektura falista wodotrwała
Water resistant corrugated board
Tektura, której warstwy zostały wytworzone z wytworów papierniczych oraz kleju wodotrwałych.
Tektura falista wodoodporna
Waterproof corrugated board
Tektura, której warstwy zostały wytworzone z wytworów papierniczych oraz kleju wodoodpornych.
Tektura falista dwuwarstwowa
Single face corrugated board, single faced corrugated board
Tektura składająca się z warstwy płaskiej i pofalowanej, wykorzystywana do owinięć oraz do wywarzania wkładek amortyzacyjnych i wypełniających puste przestrzenie w opakowaniu.
Tektura falista trzywarstwowa
Double face board, double faced corrugated board, single wall corrugated board
Tektura składająca się z dwóch warstw płaskich i jednej pofalowanej, wykorzystywana w produkcji pudeł przeznaczonych do pakowania produktów o masie od 10 do 30 kg, w zależności od gramatury warstw płaskich.
Tektura falista pięciowarstwowa
Double – double face board, double wall board, double wall corrugated board
Tektura składająca się z trzech warstw płaskich i dwóch pofalowanych, wykorzystywana w produkcji pudeł przeznaczonych do pakowania produktów o masie 30 kg i większej, w zależności od gramatury warstw płaskich.
Tektura falista siedmiowarstwowa
Corrugated seven-layered cardboard
Charakteryzuje się bardzo dobrymi właściwościami mechanicznymi, wykorzystywana jest do dużych i ciężkich ładunków w postaci pudeł o specjalnych konstrukcjach, np. ośmiobocznych.
Tektura lita
Solid fibreboard
Wytwór papierniczy o dużej gramaturze, powyżej 250 g/m2, wykorzystywany w produkcji opakowań transportowych.
Tektura makulaturowa
Recycled cardboard
Tektura wytworzona w wyniku recyklingu tworzyw papierniczych.
Tkanina jutowa
Jute fabric
Tkanina z naturalnych włókien, z roślin juty uprawianych w klimacie tropikalnym, stosowana w produkcji worków transportowych.
Torba
Bag, sack
Opakowanie z papieru oraz z folii z tworzyw sztucznych lub z laminatów tych folii, w tym z udziałem folii Al i papieru oraz z siatki z tworzyw sztucznych, po złożeniu przyjmujące kształt prostokątny. Wyróżnia się konstrukcje toreb z fałdą lub z fałdami bocznymi oraz z dnem płaskim, krzyżowym lub prostokątnym – przybierające po napełnianiu kształt prostopadłościenny.
Torby handlowe
Shopping bags, carrier bags
Torby jednorazowe i wielokrotnego użycia wykonane z różnych materiałów (papier, folie z tworzyw sztucznych, tkanina z tworzywa sztucznego, bawełny, juty itp.) służące do dostarczenia zakupów do gospodarstwa domowego.
Torby na zakupy z tworzywa sztucznego
Plastic carrier bags
Torby, z uchwytami lub bez uchwytów, wykonane z tworzywa sztucznego, oferowane w jednostkach handlu detalicznego lub hurtowego. Zalicza się do nich:
a) lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 50 mikrometrów,
b) bardzo lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 15 mikrometrów, które są wymagane ze względów higienicznych lub oferowane jako podstawowe opakowanie żywności luzem, gdy pomaga to w zapobieganiu marnowaniu żywności,
c) pozostałe torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału równej 50 mikrometrów i większej.
Torby na zakupy oksydegradowalne
Oxodegradable plastic carrier bags
Torby na zakupy wykonane z tworzyw sztucznych zawierających dodatki (np. d2w, TDPA – Totally Degradable Plastics Additives itp.), które katalizują rozpadanie się tworzywa na mikrofragmenty.
Transporterka
Crate
Powszechnie używana, potoczna nazwa skrzynki przegrodowej z tworzyw sztucznych. cdn.
Bohdan Czerniawski, Hanna Żakowska, Joanna Karwowska
Lexicon of packaging terms, part 6
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
