STRESZCZENIE: Niniejsza publikacja obejmuje uporządkowany alfabetycznie zbiór terminów i podstawowych pojęć z zakresu opakowań w językach polskim i angielskim wraz z definicjami lub opisem, a w niektórych przypadkach rysunkami ilustrującymi omawiane zagadnienia. Leksykon ma na celu ułatwienie komunikacji specjalistów różnych branż przemysłowych i uzgodnień technicznych związanych z produkcją oraz dystrybucją. Może być pomocny w prowadzeniu negocjacji handlowych i porozumień dotyczących charakterystyki użytkowej materiałów i opakowań oraz zamówień i produkcji.
ABSTRACT: This publication includes alphabetical set of terms in the field of packaging in Polish and English, with definitions or descriptions, and in some cases pictures illustrating the issues. The main aim of the lexicon is to facilitate the communication of specialists from various industry branches and technical arrangements related to production and distribution. It can be also helpful in conducting trade negotiations and agreements regarding the functional characteristics of materials and packaging, as well as orders and production.
Tropikalizacja opakowania
Packaging tropicalization
Zaprojektowanie i wykonanie opakowania przydatnego do stosowania w warunkach klimatu tropikalnego.
Trwałość produktu
Shelf Life
Definiowana jest jako okres, w którym produkt zachowuje swoją wartość użytkową. W odniesieniu do produktów żywnościowych okres ten decyduje o przydatności do spożycia.
Tuba aluminiowa
Collapsible Al tube
Opakowanie giętkie o kształcie cylindrycznym, formowane przez wytłaczanie z aluminium, z zamknięciem w postaci nakrętki, napełniane od dolnej części pobocznicy zamykanej przez zaginanie.
Tuba wytłaczana z tworzyw sztucznych
Collapsible plastics tube
Opakowanie giętkie o kształcie cylindrycznym, formowane z tworzyw poliolefinowych, zazwyczaj z PE-LD lub kompozycji polietylenu o różnej gęstości, z zamknięciem w postaci nakrętki lub nasadki. Tuba napełniana jest produktem od dolnej części, zamyka się ją przez zgrzewanie.
Tuba zgrzewana z laminatów foliowych
Collapsible laminates tube
Opakowanie giętkie o kształcie cylindrycznym, formowane przez zgrzewanie z laminatów folii z tworzyw sztucznych, w tym także z udziałem folii Al, z zamknięciem w postaci nakrętki lub nasadki. Tuba napełniana jest produktem od dolnej części, zamyka się ją przez zgrzewanie.
Tworzywa sztuczne
Plastics
Materiały zawierające polimery (substancje składające się z cząsteczek stanowiących sekwencję jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru), do których mogły zostać dodane dodatki lub inne substancje (przeciwutleniacze, środki poślizgowe, środki antyelektrostatyczne, pigmenty, wypełniacze itp.) i które mogą funkcjonować jako główny składnik strukturalny produktów końcowych, z wyjątkiem polimerów naturalnych, które nie zostały chemicznie zmodyfikowane (Dyrektywa 2019/904/UE).
Oksydegradowalne tworzywo sztuczne – materiały z tworzyw sztucznych zawierające dodatki, które pod wpływem utleniania prowadzą do rozpadu tych materiałów na mikrofragmenty lub do ich rozkładu chemicznego.
Tworzywo sztuczne ulegające biodegradacji – tworzywo sztuczne zdolne do fizycznego, biologicznego rozkładu prowadzącego ostatecznie do jego rozkładu na dwutlenek węgla (CO2), biomasę i wodę i które, zgodnie z europejskimi normami dotyczącymi opakowań, nadaje się do odzysku poprzez kompostowanie i fermentację beztlenową.
Uchwyt
Handle
Część opakowania służąca do uchwycenia ręką i ręcznego przemieszczania, występująca np. w torebkach w formie dzbanka do mleka, a także w formie dwu uchwytów w hobokach itd.
Udarność
Impact strength
Odporność na uderzenia określana w badaniach folii metodą spadającego grota, znaną pod nazwą metody Darta. Właściwość o szczególnym znaczeniu w przypadku folii PE przeznaczonej do produkcji worków.
Unieszkodliwianie odpadów opakowaniowych
Packaging waste disposal
Metody postępowania z odpadami opakowaniowymi, które nie są procesami odzysku. Do takich metod zaliczane jest składowanie na składowisku lub spalanie bez odzysku energii. Z perspektywy gospodarki o obiegu zamkniętym nie są to właściwe metody zagospodarowania odpadów, w ich przypadku traci się bowiem bezpowrotnie materiały i energię.
Urządzenie do badań
Laboratory testing device, laboratory testing equipment
Urządzenie wykorzystywane w laboratoryjnych badaniach materiałów opakowaniowych oraz opakowań.
Urządzenia do badań opakowań transportowych
Transport packaging testing equipment
W badaniach opakowań transportowych oraz spaletyzowanych jednostek ładunkowych wykorzystywany jest zestaw urządzeń odtwarzających różnego rodzaju narażenia, takie jak spadki drgania, wibracje oraz nacisk statyczny, występujące w transporcie.
Uszczelka
Gasket
Elastyczna część opakowania lub element stosowane w celu zapewnienia szczelności pomiędzy opakowaniem i zamknięciem.
Uszczelnianie
Sealing, wadding
Zapewnienie szczelności połączenia korpusu opakowania z jego zamknięciem w wyniku zastosowania uszczelki lub polimerowej masy uszczelniającej nałożonej w postaci uplastycznionej, najczęściej pierścieniowo, tylko na powierzchni wzajemnego kontaktu, przechodzącej w postać elastyczną np. po usieciowaniu.
Walory promocyjne
Sales appeal
Wygląd opakowania, również takiej jego formy jak etykieta, mający zachęcić klienta do nabycia towaru.
Warstwa płaska tektury falistej
Corrugating liner material, facing liner
Tektura użyta do wytwarzania warstw płaskich, licowych względnie środkowych w przypadku tektur pięcio- oraz siedmiowarstwowych.
Warstwa falista tektury falistej
Fluting, corrugated sheet of paper
Papier do wytwarzania warstw falistych tektury falistej.
Wełna drzewna
Wood wool, wood shaving
Długie, cienkie i wąskie strużki drewniane produkowane z resztek drewna i odpadów potartacznych wykorzystywane w zabezpieczeniach przeciwwstrząsowych oraz izolacyjnych.
Wełna papierowa
Paper wool, paper shaving
Ścinki papierowe wykorzystywane w zabezpieczeniach przeciwwstrząsowych.
Wentyl
Valve
Zawór umożliwiający utrzymanie stałego ciśnienia gazu wypełniającego opakowanie, a także regulację ciśnienia tego gazu.
Wiadro
Pail, bucket
Opakowanie transportowe z tworzyw sztucznych, obecnie najczęściej z polipropylenu, w okresie wcześniejszym również metalowe, o kształcie stożkowym lub cylindrycznym, zazwyczaj ze szczelnym wiekiem.
Wieko
Lid, cover, head
Część górna opakowania, która może stanowić również zamknięcie tego opakowania.
Wieczko puszki konserwowej
Lid, closure
Wieczka puszek metalowych podobnie jak puszki mogą być: okrągłe, prostokątne, owalne, eliptyczne i nieregularne. Wieczka łączy się hermetycznie z korpusem puszki, zazwyczaj na podwójną zakładkę.
Wieczko puszki konserwowej łatwootwieralne
Easy open lid
Łatwootwieralne wieczka, najczęściej stosowane w puszkach konserwowych, wyposażone są w uchwyt do odrywania wieczka. Otwarcie puszki staje się możliwe dzięki powierzchniowemu nadcięciu wieczka w miejscu przewidzianym do otwarcia.
Wiklina
Willow rods for basketry
Młode pędy wierzby wykorzystywane do wyrobu koszy stosowanych np. do zewnętrznego zabezpieczenia balonów szklanych oraz pakowania prezentów (kosze prezentowe).
Wilgotność
Moisture content
Zawartość wody w produkcie lub pary wodnej zazwyczaj w powietrzu.
Wilgotność względna
Relative humidity
Stosunek ciśnienia cząstkowego pary wodnej w powietrzu w stosunku do ciśnienia pary wodnej nad powierzchnią wody w stanie nasycenia.
Wkładka amortyzująca
Cushioning insert
Wyposażenie opakowania, najczęściej z tektury falistej, zabezpieczające pakowane wyroby przeciwwstrząsowo.
Wkładka blokująca
Interblocking divider, spacer
Element wyposażenia stosowany w celu unieruchomienia wyrobu w opakowaniu.
Wkładka gniazdowa
Nested tray
Wyposażenie opakowania z masy papierniczej lub tworzywa sztucznego (spienionego lub termoformowane z folii sztywnej) z gniazdami do umieszczania w nich wyrobów.
Wkładka z masy papierniczej zamknięta tego samego rodzaju drugą wkładką spełnia funkcję opakowania do jaj.
Wkładka obwodowa
Inner circuit insert
Wyposażenie z tektury zwiększające wytrzymałość mechaniczną ścian pudła tekturowego.
Wkładka płaska
Flat insert
Wyposażenie stanowiące zazwyczaj wycinek tektury, umieszczane pod wiekiem lub na dnie opakowania albo pomiędzy warstwami pakowanego produktu.
Właściwości amortyzacyjne
Cushioning properties
W odniesieniu do opakowań stanowią zdolność skutecznej ochrony przeciwwstrząsowej produktu przed narażeniami mechanicznymi w postaci: spadków, zderzeń, drgań i wibracji, oddziałujących na ten produkt w warunkach transportu.
Włókno szklane
Glass fibre
Cienkie włókno otrzymywane ze stopionego szkła, a także ze szkła wodnego. W dziedzinie opakowań wykorzystywane jest w kompozytach tworzywowych, np. w zbrojonych pojemnikach poliestrowych, odznaczających się szczególnie wysoką wytrzymałością mechaniczną.
Wodotrwałość wytworu papierniczego
Water proof paper products
Wodotrwały wytwór papierniczy po całkowitym nasyceniu wodą zachowuje od 15 do 50% wytrzymałości na rozciąganie tego wytworu w stanie suchym. Wodotrwałość wytworu papierniczego uzyskiwana jest w wyniku odpowiedniego doboru masy włóknistej oraz zastosowania żywic syntetycznych utwardzanych w procesie jego produkcji.
Wodoodporność wytworu papierniczego
Water resistant paper products
Zdolność do przeciwstawiania się przesiąkaniu wody od strony powlekanej lub laminowanej. Właściwość tę uzyskuje się w wyniku powlekania wytworu papierniczego mieszankami topliwymi oraz tworzywami sztucznymi, głównie polietylenem, lub laminowania foliami z tworzyw sztucznych.
Worek
Sack
Opakowanie o pojemności powyżej 10 dcm3, przyjmujące w stanie złożonym kształt prostokątny, bez fałd lub z fałdami bocznymi, z folii z tworzywa sztucznego (zazwyczaj z PE-LD), z tasiemek poliolefinowych (głównie z polipropylenu), z papieru (zazwyczaj worek wielowarstwowy, w tym również z warstwą uodpornioną na działanie wilgoci, barierową w stosunku do pary wodnej) oraz z tkaniny głównie z naturalnych włókien roślinnych juty.
Worek otwarty
Open mouthsack
Worek przeznaczony do napełniania od strony górnej. W zależności od użytego materiału opakowaniowego zamykany jest przez zgrzewanie, zaklejanie lub szycie.
Worek wentylowy
Walve sack
Worek wyposażony w wentyl wykorzystywany przy napełnianiu produktem i służący do odpowietrzania.
Worki z folii poliolefinowych
Polyolefine film sacks
Do najczęściej stosowanych należą worki z polietylenu małej gęstości (PE-LD), zazwyczaj z udziałem polietylenu liniowego małej gęstości (PE-LLD), co umożliwia obniżenie grubości folii przy zachowaniu wytrzymałości worków.
Worki z folii stanowią dobre zabezpieczenie dla produktów wrażliwych na zawilgocenie. Przy napełnianiu wymagają odpowietrzania, np. przez stosowanie wentyli górnych lub bocznych. Przy piętrzeniu, dla zabezpieczenia przed wzajemnym zsuwaniem się napełnionych worków, niejednokrotnie stosuje się ich punktowe sklejanie.
Worki z tkaniny z tasiemek z folii poliolefinowych
Sacks made of fabric of polyolefine films ribbons
Wytwarzane są z tasiemek ciętych wzdłużnie z wytłaczanej folii płaskiej, najczęściej polipropylenowej, orientowanych w kierunku wytłaczania dla podwyższenia wytrzymałości. Worki z tego rodzaju tkanin zapewniają wymianę gazów z otoczeniem i wykorzystywane są do produktów tzw. oddychających, takich jak np. ziarna zbóż i roślin oleistych, a także ziemniaków.
Worki papierowe
Multilayer paper sacks
Stosowane są najczęściej do pakowania produktów sproszkowanych lub ziarnistych, w przemyśle spożywczym np. do pakowania mąki i cukru. Worki papierowe wytwarzane z papieru zwanego workowym o gramaturze papieru w zakresie od 70 do 100 g/m2 zazwyczaj składają się z kilku warstw. Przy pakowaniu produktów wymagających zabezpieczenia przed zawilgoceniem oraz przed wysychaniem wykorzystuje się worki z udziałem worka wytwarzanego z papieru wodoodpornego, np. powlekanego polietylenem lub z wkładką z cienkiej folii polietylenowej.
Worki tkane z włókien roślinnych
Jute sacks
Spotykane coraz rzadziej w obrocie worki jutowe należą do najstarszej generacji opakowań transportowych. Szyte z tkaniny jutowej worki zamykane przez zaszycie lub też zawiązywane czubowo.
Wosk mikrokrystaliczny
Microcrystalline wax
Wosk o strukturze drobnokrystalicznej, pochodzenia naturalnego (z ropy naftowej) lub syntetycznego, o względnie niskiej temperaturze topnienia i niskiej lepkości w stanie stopionym. Woski te niejednokrotnie wykorzystywane są do powlekania np. papieru w mieszankach z tworzywami sztucznymi, tzw. hot meltami.
Woskowanie
Waxing
Powlekanie stopionym woskiem, zazwyczaj kompozycją wosku z polimerem syntetycznym, np. polietylenem o niskim ciężarze cząsteczkowym.
Współczynnik tarcia
Coefficient of friction
Właściwość o szczególnym znaczeniu w przetwórstwie folii na maszynach do formowania opakowań i pakowania. Wg zasad fizyki rozróżniany jest współczynnik tarcia statyczny, stanowiący wielkość oporu niezbędnego do pokonania przez dwa ciała, aby mógł nastąpić ruch jednego z nich względem drugiego, oraz kinetyczny współczynnik tarcia, to jest wielkość oporu niezbędnego do pokonania, aby jedno ciało mogło poruszać się w stosunku do innego ruchem jednostajnym.
Współwytłaczanie
Coextrusion
Technika wytwarzania folii wielowarstwowych. Kompatybilność i trwałe połączenie warstw występuje przy współwytłaczaniu polimerów o zbliżonej budowie. Współwytłaczanie polimerów o różnej budowie, np. poliolefin z polarnymi polimerami barierowymi, np. PA lub EVOH, wymaga użycia warstw wiążących (tying agent).
Wycinanie wykrojów
Diestamping, blanking
Wycinanie wykrojów pudełek z tektury oraz pudeł transportowych z tektury litej i falistej.
Wydłużalność
Elongation
Wydłużalność stanowi przyrost długości rozciąganego materiału w momencie jego zerwania. Z terminem „wydłużalność” wiążą się pojęcia wydłużenia względnego przy zerwaniu oraz trwałego po zerwaniu.
Wydłużenie względne przy zerwaniu
Relative elongation
Stosunek przyrostu długości odcinka pomiarowego rozciąganej próbki w momencie jej zerwania do długości odcinka pomiarowego próbki przed jej rozciąganiem.
Wydłużenie trwałe po zerwaniu
Permanent elongation
Stanowi stosunek przyrostu długości odcinka pomiarowego rozciąganej próbki, zmierzony po upływie zdefiniowanego czasu od jej zerwania, do długości odcinka pomiarowego próbki przed jej rozciąganiem.
Wykrój pudełka
Carton blank
Wykrój z tektury z zaznaczonymi liniami zgięć, wykorzystywanymi przy formowaniu pudełka.
Wykrój pudła
Box blank
Wykrój z tektury litej lub falistej, z zaznaczonymi liniami zgięć, zazwyczaj w postaci nagnieceń, wykorzystywanymi przy formowaniu pudła.
Wymiary gabarytowe opakowania
Overall dimension, outsider dimension
Wymiary zewnętrzne opakowania (długość, szerokość, wysokość) wyrażone w jednostkach długości, zazwyczaj w milimetrach.
Wymiary wewnętrzne opakowania
Inside dimension
Wymiary wewnętrzne opakowania (długość, szerokość, wysokość, bez uwzględnienia grubości materiału opakowaniowego) wyrażone w jednostkach długości, zazwyczaj w milimetrach.
Wyposażenie wewnętrzne opakowania
Interior packaging
Wyposażenie opakowania różni się w zależności od funkcji, jaką ma spełniać. Przykładowo jako wyposażenie przeciwwstrząsowe zastosować można wkładkę z tektury falistej lub ze styropianu, a jako obniżające wilgotność pary wodnej – szczelny pokrowiec z folii PE oraz woreczki z tkaniny bawełnianej z wysuszonym żelem krzemionkowym.
Wytłaczanka do jaj
Moulded pulp egg carton, egg tray
Opakowanie wytłaczane ze spilśnionej masy drzewnej lub papierniczej, które po wysuszeniu stanowi zabezpieczenie w transporcie oddzielonych od siebie poszczególnych jaj, zazwyczaj w postaci kilku warstw tego rodzaju wytłaczanek z jajami, nałożonych jedna na drugą.
Wytłaczanie folii z tworzyw sztucznych
Extrusion film/sheet
System formowania folii z tworzyw termoplastycznych, w którym po uplastycznieniu tworzywa w odpowiedniej temperaturze (dobranej do rodzaju tworzywa) zostaje ono przetłoczone przez głowicę wytłaczarską (ustnik). W rezultacie uzyskuje się folie płaskie, zarówno giętkie, jak i sztywne, bądź w postaci rozdmuchiwanego rękawa w przypadku folii giętkich.
Wytrzymałość na ciśnienie wewnętrzne
Resistance to the internal pressure, hydrostatic pressure
Wytrzymałość opakowania na ciśnienie działające na jego wewnętrzną powierzchnię. Właściwość istotna np. przy pakowaniu produktów w tzw. atmosferze modyfikowanej (MAP) oraz np. piwa, wody i napojów gazowanych, nasycanych CO2.
Wytrzymałość na drgania i wibracje
Vibration resistance
Właściwość określana przy wykorzystaniu tzw. stołu wibracyjnego, zazwyczaj o wstrząsach pionowych i poziomych. Właściwość ta jest istotna np. przy pakowaniu sprzętu elektronicznego, radiowo-telewizyjnego oraz artykułów gospodarstwa domowego, wymagających stosowania w transporcie zabezpieczeń przeciwwstrząsowych.
Wytrzymałość na obciążenia statyczne przy piętrzeniu
Resistance for pressure
Określana przy wykorzystaniu prasy właściwość o istotnym znaczeniu zarówno przy składowaniu produktów w opakowaniach transportowych w magazynie, zwłaszcza wyposażonym w regały wysokiego podnoszenia, jak i w warunkach transportu. cdn.
Bohdan Czerniawski, Hanna Żakowska, Joanna Karwowska
Alfa-Print Sp. z o.o.
ul. Świętokrzyska 14A
00-050 Warszawa
