Innowacyjne rozwiązania stanowią istotny element promocji oraz strategii tworzenia wizerunku przedsiębiorstwa i jego produktów. Zwiększają wartość produktu, podnoszą jego atrakcyjność i przyciągają uwagę klientów, co pozwala zyskać przewagę konkurencyjną na rynku. Ponieważ opracowanie innowacyjnych rozwiązań wymaga wiele wysiłku, starań oraz nakładów finansowych, warto od początku pamiętać o zabezpieczeniu swoich interesów, chroniąc rozwiązanie tak, aby nikt nie mógł z niego bez naszej zgody korzystać.
Skuteczną ochronę naszym innowacyjnym rozwiązaniom możemy zapewnić korzystając z narzędzi, jakie oferuje system ochrony własności intelektualnej, a w szczególności prawa wyłączne udzielane przez organ ds. własności intelektualnej. Prawa wyłączne można podzielić na dwie kategorie ze względu na funkcję, jaką pełnią w obrocie gospodarczym. Pierwsza świadczy o postępie technicznym, a należą do niej patenty i wzory użytkowe. Druga służy indywidualizacji produktów, a stanowią ją wzory przemysłowe i znaki towarowe.
Patenty są udzielane na wynalazki. Wynalazkiem jest nowe techniczne rozwiązanie problemu, posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania. Patent jest udzielany na okres do 20 lat. Wzorem użytkowym może być nowe i użyteczne techniczne rozwiązanie, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotów o trwałej postaci. Prawo ochronne na wzór użytkowy jest udzielane na okres do 10 lat.
Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać produktu nadana mu przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał produktu, a także ornamentację. Prawo rejestracji na wzór przemysłowy jest udzielane na okres do 25 lat. Znakiem towarowym może być prawie każde oznaczenie przedstawione w sposób graficzny, jeżeli nadaje się do odróżniania w obrocie towarów przedsiębiorstwa od towarów tego samego rodzaju innych przedsiębiorstw. Prawo ochronne na znak towarowy jest udzielane na 10 lat i może być bez końca przedłużane.
W celu uzyskania ochrony w którejś z kategorii należy dokonać zgłoszenia w organie ds. własności intelektualnej. Należy przy tym pamiętać, że ochrona jest udzielana dla określonego terytorium. Jeżeli rozwiązanie ma być chronione wyłącznie na terytorium Polski, to należy dokonać zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP. Możemy również ubiegać się o udzielenie praw wyłącznych na terenie innych krajów. W każdym państwie funkcjonuje krajowy organ ds. własności intelektualnej, który udziela praw wyłącznych. Ponadto można ubiegać się o ochronę w ramach regionalnych porozumień o udzielaniu praw wyłącznych (np. w Europejskim Urzędzie Patentowym) lub w ramach procedury międzynarodowej. Czas oczekiwania na uzyskanie prawa wyłącznego jest różny w poszczególnych państwach i zależy od kategorii prawa wyłącznego.
W przypadku rozwiązań z branży opakowań najczęściej wykorzystywaną kategorią praw wyłącznych jest wzór przemysłowy, który pozwala uzyskać ochronę dla wyglądu opakowania, oferując przy tym prostą i szybką procedurę jego uzyskiwania. Równie często wykorzystywaną kategorią jest patent, który pozwala uzyskać ochronę dla rozwiązań technicznych, np. sposobu wytwarzania opakowania.
Ponieważ każde rozwiązanie jest inne, nie da się wskazać, która z kategorii praw wyłącznych jest najlepsza. Za każdym razem warto dokładnie rozważyć, jakie cechy rozwiązania są dla nas najistotniejsze, a następnie na tej podstawie dokonać wyboru kategorii, która zapewni najskuteczniejszą ochronę.
Decydując się na którąś z omówionych kategorii praw wyłącznych należy pamiętać, że bardzo istotne jest utrzymanie istoty naszego innowacyjnego rozwiązania w tajemnicy do momentu zgłoszenia, ponieważ jakiekolwiek publiczne ujawnienie rozwiązania przed dokonaniem zgłoszenia powoduje utratę cechy nowości, co uniemożliwia uzyskanie prawa wyłącznego.
Uzyskując prawo wyłączne nabywamy wyłączność na korzystanie z rozwiązania w sposób zarobkowy lub zawodowy, a także prawo występowania z roszczeniami wobec podmiotów naruszających nasze prawo. W ten sposób zyskujemy narzędzie umożliwiające nam skuteczną obronę przed nieuczciwymi konkurentami, chcącymi czerpać korzyści z naszych wysiłków twórczych.
Prawo wyłączne stanowi również istotną wartość niematerialną przedsiębiorstwa i jako jedno z aktywów podnosi wartość przedsiębiorstwa. Chroniąc swoje rozwiązania jesteśmy postrzegani przez partnerów handlowych, inwestorów i klientów jako przedsiębiorstwo nastawione na rozwój i posiadające potencjał, co może być pomocne przy pozyskiwaniu funduszy czy wyszukiwaniu partnerów gospodarczych.
Ponadto prawo wyłączne może stać się dodatkowym źródłem dochodu, jeśli zdecydujemy się je sprzedać lub udzielić zgody na korzystanie z niego (licencja). Mając prawo wyłączne możemy udzielić osobie trzeciej licencji na uprzednio wzajemnie uzgodnionych warunkach, które zwykle są szczegółowo definiowane w umowie licencyjnej, w treści której znajdują się m.in. postanowienia definiujące sposób korzystania z rozwiązania, zakres terytorialny, też okres, na jaki licencja jest udzielana.
Jeśli nie zadbamy o ochronę naszych rozwiązań, mogą one zostać w nieuprawniony sposób wykorzystane przez konkurenta. Jeżeli w wyniku takiego działania konsumenci zostaną wprowadzeni w błąd co do pochodzenia produktu, może to wpłynąć na zmniejszenie naszych zysków, a jeśli przy tym produkty konkurencji okażą się gorszej jakości, może to zaszkodzić również naszej renomie. Ponadto działania prawne wobec konkurenta w sposób nieuprawniony wykorzystującego nasze rozwiązanie, w sytuacji, gdy nie mamy udzielonych praw wyłącznych, są dużo trudniejsze i bardziej kosztowne, ponieważ wiążą się z koniecznością udowodnienia przysługujących nam praw.
Ochrona innowacyjnych rozwiązań jest koniecznym elementem działalności przedsiębiorstwa, które prowadzi świadomą politykę ochrony swojego dorobku twórczego. Należy jednocześnie pamiętać, aby nie poprzestawać na samym uzyskaniu prawa wyłącznego, ponieważ nie zawsze stanowi to wystarczającą barierę dla nieuczciwej konkurencji. Dlatego powinniśmy stale monitorować rynek i reagować na wszelkie naruszenia naszych praw wyłącznych, gdyż brak reakcji jest często traktowany jako przyzwolenie.
